Yazan: Terappin | 04 Ekim 2022 tarihinde yayınlandı. 19 Ocak 2023 tarihinde güncellendi.
Mobbing nedir? Sorusunu eğer çalıştığın yerde anlamlandıramadığın davranışlara maruz kaldığını düşünüyorsan soracağın ilk soru olabilir. Bunun gibi soruların akılda oluşması oldukça normal ve olağandır. Özellikle de sana mobbing uygulandığını düşünüyorsan, çok doğru sayfadasın! Senin için iş yerinde mobbing uygulamasını bütün diğer kapsamlarıyla açıkladık!
Bu sayfanın devamında detaylarını öğrenebileceğin bilgiler aşağıdaki başlıklar altında toplandı:
Bu blog yazısını özellikle bu konu hakkında en sık sorulan soruları yanıtlayarak sonlandırdık. Bu konu hakkında merak ettiğin en detaylı rehberliği yapmak için buradayız! Hazırsan, şimdi başlayalım!
İşyerinde mobbing, bir iş arkadaşına karşı bir grup insanın farklı türde taciz ve zorbalık davranışlarında bulunmasını ifade eder. Başka bir deyişle, işyerinde grup zorbalığıdır.
İş arkadaşlarınız sizi toplu zorbalığın hedefi haline getirmeye karar verdiğinde, işyerinde mobbing, hakkınızda söylentiler yaymaktan projelerinizi kasıtlı olarak sabote etmeye kadar her şey anlamına gelebilir.
İşyerinde psikolojik taciz: Mobbing nedir? Sorusunun yanıtını gelin birlikte inceleyelim...
İşyerinde mobbing, kulağa geldiği gibi: bir grup zorbalık çabası olarak açıklanabilmektedir.
Birçok uzman, mobbingi iş arkadaşınızın diğer çalışanlarla uyum sağlamasını engelleyerek veya iş arkadaşınızın işten ayrılmasını umarak uygulanan zorbalık olarak açıklamaktadır.
Ayrıca aynı uzmanlar açıklamaya şu şekilde devam etmektedir: “Mobbing, bir zamanlar hayvanların yırtıcı davranışlarını tanımlamak için kullanılıyordu, ancak şimdi bir hedef iş arkadaşını küçük düşüren, taciz eden ve terörize eden bir grup iş arkadaşını tanımlıyor.”
Buna ek olarak, bu psikolojik tacizin zaman zaman zorbalıktan farklı göründüğünü çünkü bu durumun çalışanların üst ve alt seviyelerini eşit olarak etkilediğini açıklamaktadırlar.
2021 yılında yapılan bir araştırmaya göre 48,6 milyon kişinin işyerinden ilk elden zorbalığa maruz kaldığını tespit etmiştir. Yapılan ankete göre, erkekler diğer erkeklere daha çok zorbalık yaparken kadınlar da diğer kadınlara daha çok zorbalık yapmakta.
Bu konu hakkında öncelikle bilmen gereken, hedef sensen bu zorbalık asla senin suçun değildir. Olduğun, yaptığın veya yapmadığın hiçbir şey kötü muameleyi ve istismarı haklı çıkarmaz.
Uygunluk veya uyum, işyerinde mobbingin olası bir nedenidir. Belki kendi davulunun ritmine göre ilerliyorsun ama bazı insanlar onlar için tanıdık ve rahat olana doğru ilerlemeni istiyor.
Ancak çoğu zaman, oyunda daha karmaşık faktörler vardır ve grup zorbalığına yol açan bunların bir kombinasyonu olabilir. Örneğin:
Bir diğer davranışsal faktör ise kıskançlıktır. Bir 2021 incelemesi, zorbaların genellikle düşük özgüvene sahip olduğunu ve bunun da onları takdire şayan niteliklere sahip veya başkaları tarafından çok sevilen iş arkadaşlarını kıskanmasına neden olduğunu belirtiyor.
İşyerinde zorbalık, okul zorbalığından daha incelikli bir şekilde yürütülen, dinamikleri vakadan vakaya, çalışmayı zorlaştıran çok sayıda faktöre göre değişen bir uygulamadır. Neyse ki şu anda mobbing, yasalarca bir emek sorunu olarak görülmekte ve patronlar bu soruna çözüm getirmekle yükümlüdür.
Genel olarak mobbing olaylarını iş ortamında belirli bir kişiye yönelik duygusal ve/veya psikolojik şiddet eylemleri olarak tanımlayabiliriz. Bu uygulamalar, faile, mağdura ve aralarındaki çalışma ilişkisine bağlı olarak çok farklı biçimler alır.
Mobbing uygulamalarının nihai sonucu, belirli bir çalışana karşı çok düşmanca bir çalışma ortamıdır. Bu, genellikle doğrudan veya dolaylı olarak, genellikle bir tacizci tarafından yönetilen çalışma ekibinin birkaç üyesi tarafından gerçekleştirilir. Bu, çoğu durumda, tacize uğrayan kişinin işini bırakmasına yol açar.
Bu zorbalık ortamını oluşturmak için gerçekleştirilen uygulamalar arasında şunlar yer almaktadır:
Mobbing, esas olarak kadınları (kurbanların yaklaşık %70'i), özellikle örgütlenme düzeyi düşük ve denetim personelinin etkisiz ve dikkatsiz olma eğiliminde olduğu işyerlerinde olanları etkiler.
Taciz, bir veya daha fazla kişi tarafından uzun bir süre sürer (6 aydan fazla), tekrar tekrar ve sistematik olarak mağdurlarının sessizliğine neden olursa, açık bir mobbing vakası ile karşı karşıya kalınır.
Taciz yöntemleri ve dinamikleri vakadan vakaya büyük farklılıklar gösterse de düzenli olarak meydana gelen farklı mobbing türlerini ayırt etmeye yardımcı olacak bazı parametreler oluşturulabilir.
Mağdur ve saldırgan(lar) arasındaki hiyerarşik dinamiklere bakarsak, mobbingi şu şekilde ayırabiliriz:
Bu tür taciz, mağdurunkinden daha düşük hiyerarşik bir konumda bulunan, yani astlarının üstlerini taciz eden bir kişi veya gruptan gelir.
Bu tür, daha sık görülür ve bir üst bir astına karşı mobbing eylemleri başlattığında ortaya çıkar. Mağdur ve saldırgan arasındaki asimetrik güç ilişkisi, akranları veya üstleriyle iletişim kurarak ya da büyük olasılıkla tacize uğrayan kişiyi kovmak anlamına geleceğinden resmi şikayette bulunarak yapılan tacizden kendini korumayı zorlaştırır.
Çok yaygın olan bir diğer tür de aynı seviyedeki çalışanlar arasındadır. Bunun birkaç nedeni olabilir, ancak genellikle saldırgan, kendisi ile mağdur arasındaki hiyerarşik konum arasında rütbeye göre değil, sadece kişilik, çalışmalar veya iş performansı gibi diğer faktörlere göre bir asimetri tespit ettiğinde ortaya çıkar.
Mağdurun saldırgan tarafından taciz edilmesinin ardındaki motivasyona göre farklı mobbing türlerini de ayırabiliriz. Örneğin şunları gözlemleyeceğiz:
Stratejik mobbing, saldırganın yararına olan bir türdür. İster terfi için bir rakibi ortadan kaldırmak, ister bir astı ortadan kaldırmak olsun (böylece onun yerini alabilir) bu tür zorbalık, birisini çalışma ortamından çıkarmak veya durdurmak, yeterince yıpratmak için hesaplanmış bir strateji olarak öne çıkar.
Bu tür, azmettiricilerin mağduru taciz etmeye başlamak için özel bir nedeni olmadığında ortaya çıkar. Bu, belirli patolojik kişiliklerin özelliğidir. İşkence mağdurları söz konusu olduğunda, yalnızca uyguladıkları işkencelerden ve yaptıkları etkiden tatmin olmak amacıyla bu tür bir psikolojik istismar uygulamasına girdiklerini belirtmek önemlidir.
Yöneticiler bir işçiyi taciz etmeyi göze aldığında karşılaşılan mobbing türüdür. Mağdur ve saldırganlar arasında var olan çalışma ortamındaki güçler arasındaki güçlü asimetri nedeniyle, genellikle son derece tatsız bir deneyimdir.
Mağduru işten alıkoymak veya ilk elden bilinen ve tamamlanamayacağı bilinen görevleri vermek gibi can sıkıcı uygulamalara başvurulur. Bazı durumlarda, sıradan ve sıkıcı görevleri olan çalışanlar, şirketten ayrılmaya karar vermeleri için görevlendirilir.
Genel olarak bu tür mobbing, işten kendi kararı sonucunda ayrılarak işten çıkarma tazminatından vazgeçmeye karar veren mağdurun kendisi olacağından, işten çıkarılma anında astın herhangi bir tazminat almasını engellemek için ortaya çıkar.
Disiplin mobbingi, mağdurun kişiliğinin veya eylemlerinin çalışma ortamına uymaması durumunda ortaya çıkar. Dikey veya yatay olabilir, ancak mağdur ve saldırganları arasındaki fikir ve davranış farklılıkları nedeniyle ortaya çıkar.
Örneğin, yasallığı şüpheli uygulamaların yapıldığı işlerde ortaya çıkar. Bu şekilde, belirli davranışların meşruluğundan şüphe duyanların, isyan durumunda neler olabileceğini tahmin edebileceği bir kurbanı olacaktır.
Mobbingi çoğunlukla psikolojik taciz olarak adlandırırız. Konu taciz olduğu zaman, kişinin üzerinde tabii ki oldukça büyük etkileri olacaktır. Özellikle çalışan yetişkinlerin hayatını son derece olumsuz etkileyebilir ve kişinin fiziksel ve akıl sağlığında diğer problemlerin oluşmasına yol açabilir.
İşyerinde mobbing yaşamak, aşağıdakiler de dahil olmak üzere bir dizi fiziksel ve zihinsel etkiye neden olabilir:
İşyerinde zorbalık iş performansınızı, ofis ortamınızı ve şirketin üretkenliğini de etkileyebilir. Bu psikolojik taciz şunlara yol açabilir:
Bunların dışında bahsedilmesi gereken bir diğer önemli nokta ise mobbinge uğrayan kişinin etrafındaki kişilerin de bu durumda olumsuz etkilenebileceğidir. Örneğin, kurban bu zorbalığa artık dayanamayıp işten istifa kararı alırsa, kişinin ailesi en başta ekonomik olmak üzere birçok farklı alanda zorlanacaktır. Bu nedenle, işyerinde yapılan psikolojik tacizin birey üzerindeki etkisi azımsanamayacak kadar fazladır ve istenmeyen birçok farklı sonuçlarla sonlanabilir.
İşyerindeki çatışmalar yeni bir şey değil. Sağlıklı çatışmanın bir ticari kuruluş için faydalı olabileceğine dair kanıtlar vardır. Ancak bazen, bir işçi başka bir çalışana karşı psikolojik terörizm kampanyasına giriştiğinde, çatışma uğursuz bir hal alabilir. Bireysel zorbalık ne kadar üzücü olursa olsun, terörize eden çalışan, hedefi korkutan, aşağılayan ve taciz eden diğer iş arkadaşlarından yardım aldığında durum çok daha kötü hale gelebilir.
Mobbing taktikleri şunları içerebilir:
Mobbinge yönelik motivasyonlar farklılık gösterdiğinden, tipik bir mobbing mağduru için tek bir profil oluşturmak zordur. Bazı araştırmacılar, ofis zorbalarının, iş arkadaşlarının çoğundan farklı oldukları için hedefleri seçtiğine inanıyor. Bu farklılıklar cinsiyet, ırk, din, cinsel yönelim, yaş, fiziksel özellikler (uzun, kısa, fazla kilolu, zayıf vb.) veya engelliliği içerebilir.
İşyerinde karşılaşabileceğin psikolojik taciz hiçbir koşulda hoş karşılanmaz ve çoğu işverenin buna karşı politikaları vardır. Davranış şiddetli veya yaygınsa, yasa dışı bile olabilir. Bununla birlikte, bu vakaların çoğu, kanıtlanması zor bir "o bana bunu dedi" durumuna düşebilir- özellikle size zorbalık yapan veya taciz eden kişi aynı zamanda amirinizse. Her şeyin kayda geçmesi için davranışı belgelemek için mümkün olan en kısa sürede harekete geçilmeli.
Bu davranışın ispatı için atabileceğin ilk adımlar şunlar olabilir:
Bunların dışında üzerindeki stresi ve yükü atabilmek adına yapabileceğin birkaç durum da var:
İşyerindeki psikolojik tacizi kanıtlamak için atabileceğin en büyük adım bu davranışı ihbar etmektir. Aşağıdaki adımları teker teker izleyebilirsin:
Unutma, mobbing gibi zorbalık durumları hiçbir zaman senin suçun değil ve yaptığın ya da yapmadığın herhangi bir şey yüzünden bu davranışı hak etmiyorsun. Bu davranışlarla baş etmenin çok kolay olmadığını biliyoruz fakat buna direnerek kendi haklarını savunman için elinden geleni yapmalısın! Bu durumun kurbanlarından biri misin? Yukarıdaki adımları uygulayarak harekete geçmenin tam zamanı!
İnsanlara neler olduğunu anlatmaktan utanmayın. Zorbalık ciddidir ve sana yardım edebilmeleri için insanlara neler olduğunu bildirmen ve anlatman gerekir. Deneyimlerinizi paylaşarak, bunun başkalarının da başına geldiğini keşfedebilirsin.
Sorunla gayri resmi olarak nasıl başa çıkabileceğin hakkında birisiyle konuşun. Bu kişi şunlar olabilir:
Bazı işverenler, zorbalık ve taciz sorunlarına yardımcı olmak için özel olarak eğitilmiş personele sahiptir. Bazen "taciz danışmanları" olarak adlandırılırlar. Zorbalık sağlığınızı etkiliyorsa bir genel sağlık uzmanına başvurun.
Resmi bir şikâyette bulunmak, sorunu gayri resmi olarak çözemezsen bir sonraki adımdır. Bunu yapmak için işverenin şikâyet prosedürünü izlemelisin.
Bazen sorun, işverenin şikâyet prosedürünü izledikten sonra bile devam eder. İşleri düzeltmek için hiçbir şey yapılmazsa, bir iş mahkemesine gitmek anlamına gelebilecek yasal yollara başvurabilirsin. Bu adımı atmadan önce profesyonel tavsiye almalısın.
Terappin'in uzman klinik psikologları ile daha huzurlu bir hayata ulaşabileceğin terapi yolculuğuna ilk adımı at.