Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB), günümüzde giderek artan ve çok sayıda aile için karmaşık bir sorun haline gelen bir dikkat bozukluğudur. Çocukların enerjilerinin sınırsız gibi göründüğü ve dikkatlerinin bir kelebeğin uçuşu kadar kısa olduğu bu dönemde, aileler için DEHB'nin ne olduğunu ve nasıl başa çıkılacağını bilmek oldukça önemlidir.
DEHB sadece çocukların değil, aynı zamanda ailelerin günlük yaşamını da etkileyebilen bir rahatsızlıktır. DEHB; arkadaşlık sorunları, okul başarısızlığı ve aile içi stres gibi sorunlara neden olabilir. Bununla birlikte, DEHB ile bilinçli bir şekilde başa çıkmak, çocukların daha sağlıklı ve daha mutlu bir yaşam sürmelerine yardımcı olabilir.
Bu makalede DEHB'nin ne olduğunu, belirtilerini, nedenlerini ve nasıl başa çıkılacağını daha ayrıntılı bir şekilde inceleyeceğiz. Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) hakkında tüm merak ettiğin şeyleri öğrenmeye hazır mısın?
DEHB Nedir?
DEHB, dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu olarak da bilinen bir davranış bozukluğudur. Genellikle çocuklukta teşhis edilir ve dikkatsizlik, dürtüsellik ve bazen hiperaktivite ile karakterize edilir. Bu belirtiler tipik olarak birlikte görülür, ancak bazı durumlarda her üç özellik de kişide gözlemlenmeyebilir.
Hiperaktivite belirtileri genellikle yedi yaşından önce ortaya çıkar ve çok küçük okul öncesi çocuklarda bile görülebilir.
DEHB çeşitleri nelerdir?
DEHB üç ana kategoriye ayrılır:
-
Kompleks DEHB
En yaygın DEHB türü olup, dürtüsel, hiperaktif davranışlar ve dikkat dağınıklığı ile karakterize edilir.
-
Dürtüsel veya Hiperaktif DEHB
En az görülen DEHB türüdür.Dikkat dağınıklığı ve dikkatsizlik olmadan dürtüsel ve hiperaktif davranışlar sergiler.
-
Dikkat Eksikliği ve Dikkati Dağınık Tip DEHB
Bu çocuklar hiperaktivite göstermez, dikkatsizlik ve dikkat dağınıklığı ile karakterize edilirler.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri
Dikkatsizlik ve aşırı dürtüsel-düşünmeden davranış, DEHB'nin ana belirtileridir. DEHB belirtileri on iki yaşından önce veya bazı çocuklarda üç yaşından itibaren ortaya çıkar. DEHB hafif, orta düzeyde veya şiddetli olabilir ve yetişkinliğe kadar devam edebilir.
DEHB erkeklerde kadınlara göre daha yaygındır ve davranışlarda farklılıklar gösterebilir. Örneğin, erkekler daha fazla hareket edebilirken, kadınlar daha dikkatsiz olabilirler.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği Belirtileri
Dikkat eksikliği belirtileri gösteren bir çocuk:
-
Okul çalışmalarında ayrıntılara dikkat etmekte başarısız olabilir veya dikkatsiz hatalar yapabilir.
-
Oyuna veya görevlere odaklanmakta zorluk çekebilir.
-
Doğrudan kendisine hitap edilmesine rağmen, dinlemiyormuş gibi görünebilir.
-
Talimatları takip etmekte zorlanabilir ve ev işlerini veya okul çalışmalarını tamamlayamayabilir.
-
Görevleri ve etkinlikleri organize etmekte zorlanabilir.
-
Ödev gibi zihinsel çaba gerektiren görevlerden kaçınabilir veya onlardan hoşlanmayabilir.
-
Oyuncak, okul ödevi, kalemler gibi görev veya aktivite için gerekli olan eşyaları kaybedebilir.
-
Dikkatinin dağılması kolaydır.
-
Ev işleri gibi günlük görevlerini tamamlamayı unutabilir.
Çocuklarda Hiperaktivite Bozukluğu ve Dürtüsellik Belirtileri
Aşırı hareketli ve düşünmeden davranan bir çocuk:
-
Genellikle ellerini veya ayaklarını sürekli oynatır veya oturduğu yerde kıpır kıpır olabilir.
-
Sınıfta veya başka yerlerde oturmak çocuk için zor olabilir.
-
Sürekli hareket edebilir.
-
Uygun olmayan koşullarda koşması veya tırmanması mümkündür.
-
Sessizce oynamak veya bir şey yapmak zor olabilir.
-
Çok konuşabilir.
-
Soruyu keserek cevap verebilir.
-
Beklemek zor olabilir.
-
Başkalarının konuşmalarına, oyunlarına veya etkinliklerine müdahale edebilir.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri
Doktorlar, DEHB'nin tam olarak neden olduğunu bilmiyorlar. Ancak DEHB ailelerde yaygın olarak gözlemlenir. DEHB'li çocukların dörtte biri DEHB'li bir ebeveyn tarafından yetiştirilmektedir.
Araştırmalar, DEHB olan çocukların dikkati, hareketi ve sosyal becerileri kontrol eden beyin bölgelerinde ve beynin iletişimini düzenleyen kimyasallarında farklılıklar gösterebileceğini göstermiştir.
Uzmanlara göre ayrıca DEHB olan çocukların beyinleri, DEHB olmayan çocuklara göre daha geç gelişir.
Çocuklarda Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?
DEHB tedavisi genellikle şunları içerir:
-
İlaç
Yavaşlama, dikkati yoğunlaştırma ve daha fazla özdenetim kullanma yeteneğini aktive eder.
-
Davranış Terapisi
Terapistler, DEHB ile gecikmiş olan kişilerin planlama, sosyal ve duygusal becerilerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
-
Ebeveyn Danışmanlığı
Koçluk, ebeveynlerin DEHB ile ilgili davranış sorunlarına nasıl yanıt vereceklerini öğrenmelerine yardımcı olur.
-
Eğitim Desteği
DEHB'li çocukların başarılı olmalarına ve okulu sevmelerine yardımcı olan öğretmenler vardır.
DEHB, doğru tedavi ile iyileşir. Daha küçük çocuklara dikkatlerini, davranışlarını ve duygusal tepkilerini daha iyi yönetme konusunda öğretmenler ve ebeveynler yardımcı olabilirler. Çocuklar büyüdükçe, kendi denetimlerini ve dikkatlerini artırmayı öğrenmelidirler.
DEHB tedavisi yapılmazsa, çocukların başarılı olması zor olabilir. Bu riskli davranışlar, okul başarısızlığı, depresyon, düşük özsaygı veya aile içi çatışma gibi sorunlara yol açabilir.
DEHB'li Çocuklar İçin Ebeveynlik İpuçları
Çocuğun dürtüsel, hiperaktif veya dikkatsizse, onları dinlemelerini, bir görevi tamamlamalarını veya sakin kalmalarını sağlamak için çok çaba harcaman gerekebilir. Sık sık gözlem yapmak yorucu ve sıkıcı olabilir. Zaman zaman çocuğunun her şeyi elinde tuttuğunu düşünebilirsin. Bununla birlikte, çocuğunun yeteneklerini en üst düzeye çıkarmasına yardımcı olurken durumu kontrol altına almana yardımcı olacak önlemler alabilirsin.
Sorunlu davranışları düzeltebilecek etkili ebeveynlik tekniklerini keşfedebilirsin. DEHB'li çocuklar, tutarlılık, yapı, net iletişim ve davranışlarında ödüller ya da sonuçlar gerektirir. Ek olarak, destek, teşvik ve sevgiye ihtiyaç duyarlar.
Çocuğunun DEHB belirtilerini ve işaretlerini azaltmak için yapabileceğin birçok şey vardır, ancak bunu çocuğunun canlılığını, oyunseverliğini ve merak duygusunu kaybetmeden yapmak önemlidir.
Çocuğuna daha iyi bakabilmen için kendini iyi hissetmen gerekir. Stresi azaltmanın yollarını keşfedip, sağlıklı beslenip, egzersiz yapıp ve yeterince uyumak bu yolda sana yardımcı olabilecek sağlıklı alışkanlıklardır. Aile ve arkadaşlarından yüz yüze destek aramak ve çocuğunun doktoru ve öğretmenleriyle de iletişim kurmak bu süreçte önemlidir.
Bir yapı oluşturarak ona bağlı kalın. Günlük rutinleri takip etmek, çocuğunun odaklanmasına ve düzenli olmasına yardımcı olur; programlarını kolaylaştır ve sağlıklı etkinliklerle meşgul olmasına izin verir.
Net beklentiler oluşturun. Davranış kurallarını basit hale getirerek, uyulduğunda ya da ihlal edildiğinde ne olacağını belirterek bir ödül veya sonuç verin.
Uyumaya ve egzersiz yapmaya teşvik edin. Fiziksel aktivite, beyin gelişimini iyi yönde etkiler ve konsantrasyonu artırır. DEHB'li çocuklar için önemli olan, DEHB belirtilerini azaltmak için daha iyi uyku sağlamaktır.
Çocuğunuzun sağlıklı beslenmesi için yardım alabilirsiniz. DEHB belirtilerini yönetmek için her üç saatte bir düzenli olarak sağlıklı atıştırmalıklar veya öğünler alırken şeker ve abur cubur tüketimini azaltabilirsiniz.
Çocuğunuza arkadaş edinmenin yollarını öğretebilirsiniz. Onun daha iyi bir dinleyici olmasına ve insanların yüz ifadelerini ve vücut dilini okumasına yardımcı olarak, diğer insanlarla daha rahat bir şekilde etkileşim kurmasına destek olabilirsiniz.
Kaynaklar
Attention-deficit/hyperactivity disorder (ADHD) in children, Mayo Clinic, 2019.
ADHD, Nemours Kids Health, 2022.
ADHD in Children, HelpGuide.org, 2023.
Attention-Deficit / Hyperactivity Disorder (ADHD) in Children, Johns Hopkins Medicine.
ADHD in Children: Symptoms, Causes, Treatment, WebMD, 2023.
