Misophonia (Mizofoni) Nedir?
Mizofoni, bazı seslere karşı duyusal hassasiyet ve aşırı rahatsızlık duyulan bir hastalıktır. Bu hastalığa sahip olan kişiler onları tetikleyen sesleri duyduklarında orantısız duygulara ve öfkeye sahip olurlar. Ağız şapırdatma, cızırtı sesleri veya yutkunma sesleri gibi seslere maruz kaldıklarında tiksinme veya öfke gibi negatif hislere sahip olurlar. Bu hastalık kişinin hayat kalitesini olumsuz etkileyebilir.
Misophonia (Mizofoni) Belirtileri Nelerdir?
- Duygusal
- Davranışsal
- Fiziksel
Duygusal
Duyulan sesler bazı duyguları ortaya çıkarabilir, hali hazırda var olan duyguları yoğunlaştırabilir. Bu duygular öfkeye dönüşebilir. Belirtiler dahilinde öfke dışında endişe, iğrenme ve korku gibi duygular da görülebilir.
Davranışsal
Tetikleyici seslere yanıt olarak oluşan davranışlardır. Şiddetli davranışlar barındırabilir. Bu davranışlar genellikle bilinçli olarak yapılmaz, dürtüsel veya içgüdüsel olarak ortaya çıkar. Bu davranışlardan bazıları: Sesin kaynağına bağırmak, sesin bulunduğu ortamdan kaçmak veya sesi durdurmak için şiddetli ya da şiddetsiz aksiyonlar almak olabilir.
Fiziksel
Tetikleyici sesin varlığının fark edilmesiyle birlikte otomatik olarak fiziksel bir tepki verilebilir. Bu tepki kendini koruma amaçlıdır, ve tehlikeli anlarda verilen fiziksel tepkilere benzer. Bu belirtiler sempatik sinir sisteminin aktive olmasından kaynaklanır. Sempatik sinir sistemi “savaş veya kaç” hissiyatı oluşunca vücudun şartlara uyum sağlamak için kendini getirdiği durumdur. Bunun belirtileri dahilinde, kalp atışı hızı artması, terleme başlaması, kan basıncı artması, tüylerin diken diken olması, göz bebeklerin büyümesi gibi belirtiler olabilir.
Misophonia (Mizofoni) Nedenleri Nelerdir?
Mizofoni’ye neyin sebep olduğu hala bilinmemekle birlikte, bazı faktörlerin mizofoni’nin oluşumuna etkisi olabilir. Bunlar şu şekilde sıralanabilir:
- Genetik ve Çevresel Faktörler
- Beyin Yapısı ve İşlevi
- Psikolojik Faktörler
Genetik ve Çevresel Faktörler
Mizofoni’nin genetik olmasıyla ilgili yeterince çalışma olmamasına rağmen, ailede Mizofoni’nin görülmesinin, kişide de görülme riskini arttırdığı bilinmektedir. Genetik yapısı dolayısıyla aileden geçebilir. Aynı zamanda travmatik bir anı veya yetiştirilme şekli gibi çevresel faktörler de bu hastalığın sonradan oluşmasına yol açabilir.
Beyin Yapısı ve İşlevi
Seslere olan hassasiyet, beyindeki yapısal değişikliklerden kaynaklanıyor olabilir. Beynin bazı bölgelerinde oluşan fazla bağlantılar ve aktiviteler Mizofoni’ye yol açıyor olabilir. Örneğin Mizofoni hastalarında, beynin işitsel korteksinde ve duygusal düzenlemenin olduğu bölgelerde daha fazla aktivite olduğu tespit edilmiştir.
Psikolojik Faktörler
Bazı psikolojik hastalıkların Mizofoni’yi tetiklediği düşünülmektedir. Bu hastalıklara sahip olmak, Mizofoni’nin oluşmasında öncü olabilir.
Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu
OKB hastaları ve Mizofoni hastaları ortak bir nöronal bağlantı haritasına sahiptir. İkisinde de çevrelerindeki uyarılara karşı bir hassasiyet ve duyarlılık söz konusudur. Bu sebeple Obsesif Kompulsif Kişilik Bozukluğu görünen birinin sahip olduğu hassasiyet ve duygu regülasyonunda zorlanma durumunun kişide Mizofoni oluşmasına da öncü olabileceği görülmektedir
Tourette Sendromu
Tourette Sendromu istemsiz hareketlerin tekrarlandığı bir nöropsikolojik hastalıktır. Tourette Sendromu’na sahip olan kişilerin nörolojik profilleri onları dış uyarılara karşı hassaslaştırır bu da Mizofoni’nin oluşabilmesi için çok ideal bir durumdur.
Anksiyete Bozuklukları
Anksiyete bozuklukları, kontrol edilemeyen endişe sonucu oluşur. Bu kişilerin duygusal regülasyon becerileri kuvvetli değildir. Bu sebeple seslere karşı oluşan hassasiyet durumunda, duygusal tepkilerini regüle edemeyebilirler, bu da Mizofoni için güzel bir temel oluşturabilir.
Misophonia (Mizofoni) Tanı Yöntemleri Nelerdir?
Mizofoni tanısı genellikle bireyin kişisel şikayetleri ile araştırılmaya başlar. Bu süreçte birden fazla disiplinden uzman, diğer hastalıkları eleyerek Mizofoni teşhisini netleştirmeye çalışır. Bu süreçte Kulak Burun Boğaz, psikoloji ya da psikiyatri ve nöroloji uzmanları birlikte çalışır. Bu süreçte uygulanan prosedürler şu şekilde sıralanabilir:
- Klinik Değerlendirme
- Mizofoni Testleri
Klinik Değerlendirme
Hastanın kişisel vakasını ayrıntılı olarak değerlendirme sürecidir. Alanında uzman doktorlar hasta ile ayrıntılı bir muayene süreci geçirdikten sonra, benzer hastalıkları dışlayarak Mizofoni teşhisine ulaşırlar. Bu süreçte Mizofoni’ye eşlik edebilecek diğer nörolojik ve psikolojik hastalıklar da değerlendirilir.
Mizofoni Testleri
Mizofoni’nin ölçülmesi için standardize edilmiş birkaç test vardır. Bunlar şöyle sıralanabilir:
- Duyusal Testler: Kişiye belirli sesler dinletilerek kulağın verdiği tepki ve kişinin bu sese karşı olan hassasiyeti ölçülür.
- Psikolojik Testler: Kişiye tutum ve davranışlarını ölçmek ve değerlendirmek için - çoğunlukla çoktan seçmeli- bir test yapılır.
Misophonia (Mizofoni) Tedavi Yöntemleri Nelerdir?
Mizofoni’nin bilinen kesin bir tedavi yöntemi olmasa da, uzmanlar kişiye özel bir tedavi süreci oluşturmakta, ve disiplinlerarası bir yöntem izleyerek kişinin semptomlarını hafifletmeye çalışmaktadırlar. Tedavi sürecinde kullanılan bazı tedavi yöntemleri şu şekildedir:
- Bilişsel Davranışçı Terapi
- Ses Terapisi (Duyarsızlaştırma)
- İlaç Tedavisi
Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel Davranışçı Terapi, Mizofoni tedavisinde en sık kullanılan tedavi yöntemlerinden biridir. Bu süreçte bireyin tetikleyicilerinin belirlenmesi, duyguların regüle edilmesi ve tepkilerini yönetmesi konusunda yardımcı olur.
- Tetikleyicilerin Belirlenmesi: Kişinin duygularını tetikleyen sesleri ve bu seslere verilen tepkilerin belirlenmesi ve fark edilmesi ilk adımdır, terapi sürecinin temelidir.
- Düşünce Kalıplarının Yeniden Oluşturulması: Mizofoni’de seslere karşı verilen tepkiler genellikle olumsuz düşünce kalıpları ile bağlantılıdır. BDT, bu düşünce kalıplarını daha olumlu düşünce kalıplarıyla değiştirerek verilen tepkiyi iyileştirmeyi hedefler.
- Duygusal Düzenleme Becerilerinin Gelişmesi: Terapist, kişinin tetikleyici seslere karşı sahip olduğu duyguları düzenleyebilmesi için egzersizler gösterir ve bu becerinin gelişmesini hedefler.
Ses Terapisi (Duyarsızlaştırma)
Bu tedavi yöntemi, tetikleyici seslere maruz bırakarak bu seslere alışılmasını, ve verilen tepkilerin minimize edilmesini hedefler. Bu uzun süren fakat en etkili tedavi yöntemlerinden biridir.
İlaç Tedavisi
Henüz Mizofoni hastalığını tedavi edebilen bir ilaç yoktur. Fakat semptomları azaltabilen bazı ilaçlar vardır. Aynı zamanda Mizofoni hastalığı ile birlikte başka psikolojik hastalıklarla bağlantılı ise, bu hastalıkların tedavisinde kullanılan ilaçların Mizofoni semptomlarına da yardımcı olduğu görülmüştür.
Misophonia (Mizofoni) İle Başa Çıkma Yöntemleri Nelerdir?
Mizofoni ile yaşamak, kişinin hayatına negatif etkisi olabilir, ve hayat kalitesini düşürebilir. Fakat semptomlarla baş etmek, hayatın kalitesini artırabilir, ve daha kolay bir günlük yaşam sağlayabilir. Mizofoni ile başa çıkmanın birkaç yöntemi vardır, bunlar:
- Kaçınma Stratejileri
- Destek Grupları
Kaçınma Stratejileri
Mizofoni hastaları için kaçınma stratejileri, kişinin tetikleyici seslerden hem fiziksel hem mental olarak kaçınması tekniğidir. Bu yöntem en efektif yöntemlerden biridir. Bu stratejilerden bazıları şöyledir:
- Fiziksel Uzaklaşma: Bu teknik, tetikleyici seslerden fiziksel olarak uzaklaşma, buna göre kişisel yaşamını adapte etme tekniğidir. Gideceğiniz yerlerin kalabalık saatlerini tercih etmektense, daha boş olduğu saatleri tercih etmek, ya da çevrenizde tetikleyici bir ses varsa, daha uzak bir yere oturmak bazı çözümler olabilir.
- Koruyucu Ekipman: Bu teknik, fiziksel uzaklaşmanın mümkün olmadığı durumlarda devreye girebilir. Bu teknikte kulak tıkaçları veya gürültü önleyici kulaklıkların kullanımı ile tetikleyici seslere daha az maruz kalma hedeflenir.
- Dikkat Dağıtma: Bu teknik de tetikleyici seslerden uzaklaşamadığımız durumlarda, mental olarak başka bir uyarıcıya odaklanarak tepkileri azaltmayı hedefler. Örnek olarak, bir iş yemeğinde çiğneme sesi rahatsız ediyorsa, yemeğin lezzetine odaklanma veya toplu taşımada duyulan sesler sırasında telefonda bir oyun açıp odağı oyuna çevirmek olabilir.
Destek Grupları
Destek grupları, Mizofoni hastalarının bir araya gelerek yalnızlık hissini yenerek destek ve anlayış buldukları sosyal ortamlardır. Destek grupları hem mental olarak hem de pratik olarak çok yardımcı olabilir. Başka insanlardan tüyolar ve deneyimler dinleyerek kişi kendi deneyimini iyileştirebilir.
Mizofoni (Misophonia) ve Sinestezi Arasındaki Farklar Nelerdir?
Mizofoni ve Sinestezi sesli uyarıcılara karşı fazlasıyla nörolojik bir aktivite oluşması konusunda ortaktır. Fakat bu nörolojik aktiviteler birbirinden farklıdır. Mizofoni belirli seslere karşı öfke ve rahatsızlık gibi duygular oluştururken, Sinestezi seslerin başka duyuları da harekete geçirmesi olarak tanımlanabilir. Örneğin, duyulan bir şarkının, beyinde sanki bir koku almışcasına nöronal aktiviteye sebep olması.
Mizofoni genellikle negatif bir hastalık olarak değerlendirilirken, Sinestezi olumlu bir deneyim olarak algılanmaktadır.
Misophonia (Mizofoni) Tedavi Edilmezse Ne Olur?
Mizofoni’nin kesin bir tedavisi olmamasına rağmen, semptomları azaltmak ve yaşam kalitesini artırmak için birden fazla tedavi yöntemi vardır. Bunların uygulanmaması durumunda, semptomlar kötüleşebilir, verilen tepkiler artabilir sonucunda ise kişinin sosyal ve profesyonel hayatı çok büyük zararlar görebilir. Kişinin psikolojik sorunları gelişebilir, başka mental hastalıklara da yol açabilir. Veya verdiği tepkiler yüzünden iş hayatında veya kişisel hayatında sosyal sorunlar yaşayabilir. Sonuç olarak tedavi edilmezse kişinin hayat kalitesinde büyük bir düşüş olabilir.
Misophonia (Mizofoni) Kimlerde Görülür?
Mizofoni, her yaştan ve her türden insanda görülebilir. Genellikle çocukluk veya ergenlik döneminde başlar, ve zamanında fark edilmezse yetişkinliğe kadar duyarlılığın ve tepkilerin şiddetleri artabilir. Fakat bazı insanlarda diğerlerine göre daha çok görülme olasılığı olabilir. Bu gruplardan bazıları:
- Kadınlar: Araştırmalar, Mizofoni hastalığının erkeklere oranla kadınlarda daha çok görüldüğünü keşfetmiştir.
- Psikolojik Hastalıkları Olanlar: Obsesif-Kompulsif Kişilik Bozukluğu, Anksiyete Bozuklukları veya Tourette Sendromu gibi mental hastalıkları olan bireylerde Mizofoni’nin bulunma riski, diğer insanlara göre daha yüksektir.
- Belirli Çevresel Faktörlere Maruz Kalanlar: Travmalar veya büyüme şartları kişinin seslere olan hassasiyetini arttırabilir, bu sebeple de bu şekilde geçmişe sahip olan insanlarda Mizofoni daha sık görülebilir.
- Genetik Faktörler: Araştırmalar, bazı ailelerde Mizofoni hastalığının daha sık görüldüğünü, bunun da genetik bir faktör olabileceği anlamına geldiği bilinmektedir.
Misophonia (Mizofoni) Tetikleyen Sesler Nelerdir?
Herhangi bir ses tetikleyici bir ses olabilir. Bu sesler kişiden kişiye değişebilir. Fakat çoğunluğun rahatsız olduğu birkaç ses vardır. Bunlardan bazıları:
- Ağız ve Yemek Sesleri
- Nefes Alma Sesleri
- Ayak Sürüyüş Sesleri
- Monoton Sesler
Ağız ve Yemek Sesleri
Bu sesler genellikle yemek yeme sırasında ortaya çıkar. Bu sesler arasında ağız şapırdatma, höpürdetme, yudumlama, çatal bıçak sesi, çiğneme, yutkunma gibi sesler vardır.
Nefes Alma Sesleri
Bu sesler nefes alma sürecinde ortaya çıkan seslerdir. İçerisinde horlama, ağır nefes alma sesi, boğaz temizleme, hırıltılı nefes, burun çekme gibi sesler vardır.
Ayak Sürüyüş Sesleri
Ayak sürüme sesleri adım atarken çıkan seslerdir. Bunlara örnek olarak topuklu ayakkabı sesi, ayak sürtme sesi, adım sesi, gıcırtı ve tıkırtı sesleri olabilir.
Monoton Sesler
Bu sesler monoton olarak çıkan seslerdir. Teknolojik aletlerinin çıkardığı cızırtı sesi, klima veya davlumbazdan çıkan hırıltı sesi, buzdolabından gelen uğultu sesi, analog saatlerden gelen tıklama sesi, musluk damlaması, metronom sesi, veya klavyede yazma sesi bu kişileri çok rahatsız eder ve öfke gibi duygular uyandırır.
Misophonia (Mizofoni) Hakkında Sıkça Sorulan Sorular
Misophonia (Mizofoni) tamamen tedavi edilebilir mi?
Mizofoni’nin şu anda bilinen kesin bir tedavisi yoktur. Fakat çeşitli tedavi yöntemleri ile semptomlar hafifletilebilir. Bu sayede hayat kalitesi artabilir, ve normal bir yaşam sürdürülebilir.
Misophonia (Mizofoni) çocuklarda görülür mü?
Evet, Mizofoni çocuklarda görülür. Mizofoni genellikle çocuklarda ve ergenlikte oluşur. Erken tanı konulması durumunda semptomlar hafifletilebilir ve yetişkinlik dönemine gelene kadar yaşamını etkilemeyecek hale gelebilir.
Misophonia (Mizofoni) için hangi doktora gidilir?
Mizofoni’nin teşhisi genellikle multidisipliner bir yaklaşım gerektirir. Bu süreçte kulak burun boğaz uzmanı, nörolog, odyolog, psikolog ve psikiyatristler bir arada çalışabilir. İşitme hassasiyetiniz daha ön planda ise bir KBB uzmanı veya odyolog ile başlamak daha uygun olabilir. Fakat duygusal ve tepkileriniz daha güçlüyse ve daha çok sorun çıkarıyorsa o zaman bir psikolog veya psikiyatrist ile görüşmek daha uygun olabilir.
Misophonia (Mizofoni) nasıl önlenir?
Mizofoni’nin tam tedavisi olmadığı gibi, tam anlamıyla bir önleme imkanı da yoktur. Fakat duygusal tepkilerin regüle edilme becerisi terapi ile oluşturulabilir, bu sayede semptomlar ağırlaşmadan yaşam sürdürülebilir.
Misophonia (Mizofoni) ne kadar sürer?
Mizofoni genellikle geçici bir hastalık değildir. Ömür boyu sürer. Fakat bu konuda araştırmalar devam etmektedir.
