Öfke kontrolü birçok kişi için önemli bir konudur. Kişinin hiddetini kontrol altına alması ve bir anlık hışımla ani kararlar vermemesi ya da fevri davranışlarda bulunmaması büyük önem taşır.
Belki de birkaç kez herkesin başına gelebilecek bu fevri karar ve davranışlar bu durumun kontrol altına alınmasıyla daha sağlıklı sonuçlar getirebilir.
Şimdi hiddetini nasıl kontrol alacağını merak ediyor olabilirsin. Bu çok normal!
Neyse ki Terappin ailesi olarak bu yazıyı hazırladık ve bütün soru işaretlerini cevaplamak için buradayız.
Öfke Kontrolü Neden Önemlidir?
Kızgınlığını kontrol etmek oldukça önemlidir. Hiddet, insanların seni nasıl gördüğü üzerinde olumsuz bir etkiye sahip olabilir, muhakemeni bozabilir ve ilişkilerini ve yaşamını ele geçirebilir.
Öfke, tehdit edici bir duruma karşı adrenalinle beslenen bir tepkidir. Dikkat gerektiren adaletsiz, üzücü, incitici veya korkutucu olabilecek bir konuda seni uyarır. Mesajın yorumlanması, duygusal dünyada nasıl gezindiğine dayanır. Bu yoruma göre nasıl hareket ettiğimize öfke kontrolü ya da eksikliği denir.
Bir örnek düşünelim. Patronunun, performans incelemende sana korkunç geri bildirimler veriyor. Senden gerçekten hoşlanmadığı ve aslında iş arkadaşına daha olumlu davrandığı düşüncesine kapılıyorsun. Sana göre, daha fazlasını hak ettiğini düşünüyorsun. Bu adaletsizlik duygusu öfke hissetmene yol açıyor. Böyle bir durumda kızgınlıkla, patronuna bağırmak veya onunla kavga etmek isteyebilirsin.
Bu nedenle, kimi zaman kızgınlıkla hareket edip geri dönüşü olmayan sonuçlarla baş başa kalabilirsin. Öfke kontrolü en çok bu sebepten önemlidir ve her birey duygularını ve kızgınlığını kontrol etmeyi başarmalıdır.
Öfke Nedir, Neden Ortaya Çıkar?
Kızgınlığın doğası
Bu konuda uzmanlaşmış psikologlara göre öfke, “hafif rahatsızlıktan yoğun kızgınlığa kadar yoğunluğu değişen duygusal bir durumdur”. Bu duygusal duruma diğer duygular gibi fizyolojik ve biyolojik değişimler de eşlik eder. Kızdığında enerji hormonların, adrenalin ve noradrenalin seviyelerinde olduğu gibi kalp atış hızın ve kan basıncın da yükselir.
Hiddet hem dışsal hem de içsel olaylardan kaynaklanabilir. Belirli bir kişiye (iş arkadaşı veya patron gibi) veya olaya (trafik sıkışıklığı, iptal edilen bir uçuş gibi) kızmış olabilirsin. Ya da kızgınlığın nedeni, kişisel sorunların hakkında endişelenmek veya uzunca kara kara düşünmek olabilir. Travmatik veya kızgın olayların anıları da hiddet duygusunu tetikleyebilir.
Yukarıda bahsedilen endişeler strese yol açarak öfke kontrol bozukluğu duygusunu bir hayli tetikleyebilir. Bu nedenle stresle başa çıkma yöntemleri de senin için öfke kontrolü rehberi olabilir.
Öfke Kontrolü Bozukluğu Belirtileri
Bir miktar kızgınlık normal ve sağlıklı olsa da bunu yönetmekle ilgili sorunlar yaşamak tehlikeli olabilir. Öfke kontrolü nasıl sağlanır diye endişelendiğinde uzman bir psikologdan yardım istemelisin.
Yetişkinler için öfke kontrolü oldukça zorlayıcı olabilir. Bu nedenle, nasıl deneyimlediğine ve nasıl tepkiler verdiğine dikkat etmelisin.
Aşağıdaki durumları deneyimliyorsan ani sinir patlamaları ile ilgili sorunlar yaşıyor olabilirsin:
- Başkalarını sözlü veya fiziksel olarak incitiyorsan
- Kendini her zaman kızgınlık hissederek buluyorsan
- Öfkenin kontrolden çıktığını hissediyorsan
- Kızgınken söylediğin veya yaptığın bir şeyden sık sık pişmanlık duyuyorsan
- Küçük veya önemsiz şeyler seni sinirlendiriyorsa
Eğer ani öfke patlamaları yaşadıktan sonra pişman olacağın şeyler yapıyorsan, öfke kontrolü bozukluğun olabilir. Bu durum seni daha önemli ve olumsuz sonuçlara sürüklemeden önce bir uzman yardımına başvurabilirsin.
Neden Kontrol Edemiyorum?
Kızgınlık, bir şeyi düzeltmek için harekete geçmemiz gerektiğini söyler. Bize güç ve enerji verir ve harekete geçmemiz için bizi motive eder. Ancak bazı insanlar için bu kızgınlık kontrolden çıkabilir ve ilişkilerde, işte ve hatta yasalarda sorunlara neden olabilir.
Uzun süreli, nedeni belirlenememiş olduğunda yüksek tansiyon, depresyon, anksiyete ve kalp hastalığı gibi sağlık koşullarıyla bağlantılı olabilir. Kendine veya başkasına zarar vermeden sağlıklı bir şekilde bu duyguyu kontrol etmek önemlidir.
Kızgınlık herkes için farklıdır. Bazı insanları kızdıran şeyler başkalarını hiç rahatsız etmez. Ancak birçoğumuzu kızdıran şeyler vardır ve bunlara birkaç örnek aşağıdaki gibidir:
- Haksız muamele görmek ve bu konuda bir şey yapamayacak kadar güçsüz hissetmek
- Tehdit veya saldırıya uğramış hissetmek
- Otoritene, duygularına veya mülküne saygı duymayan diğer insanlarla karşılaşmak
- Bir hedefe ulaşmaya çalışırken engelle karşılaşmak
- Fatura ödemek veya yoğun trafik gibi günlük stresli şeyler
Genetik Mi Psikolojik Mi?
Öfke genellikle ailelerden geçer. Sıklıkla, insanlar ebeveynlerini, büyükanne ve dedelerini ve diğer geniş aile üyelerini kızgın insanlar olarak düşünebilirler. Birçoğu bunun genetik bir durum olduğunu düşünüyor.
Bununla birlikte, çoğu uzman, Bipolar Bozukluk veya başka herhangi bir akıl hastalığından kaynaklanmadığını varsayarak, hiddetin öğrenilmiş bir davranış olduğu konusunda hemfikirdirler.
Ancak, stres, aile sorunları ve finansal sorunlar dahil olmak üzere birçok şey hiddeti tetikleyebilir. Bazı insanlar için kızgınlık alkolizm veya depresyon gibi altta yatan bir bozukluktan kaynaklanabilir. Hiddetin kendisi bir bozukluk olarak kabul edilmez, ancak kızgınlık çeşitli zihinsel sağlık koşullarının bilinen bir belirtisidir.
Aşağıdakiler, öfke problemleri belirtileri olası nedenlerinden bazılarıdır:
- Depresyon
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Alkol kullanımı
- Dikkat eksikliği hiperaktivite bozukluğu
- Karşıt olma bozukluğu
- Bipolar bozukluk
- Aralıklı taşkınlık rahatsızlığı
- Yas
Nasıl Kontrol Altına Alabilirim?
Trafikte biri önünü kestiğinde gaza geliyor musun? Çocuğun iş birliği yapmayı reddettiğinde tansiyonunun fırlıyor mu? Kızgınlık yaygın ve hatta sağlıklı bir duygudur. Ancak bununla olumlu bir şekilde başa çıkmak önemlidir. Kontrolsüz hiddet hem sağlığına hem de ilişkilerine zarar verebilir.
Öfke kontrolü nasıl sağlanır?
10 adımda öfke kontrolü:
- Konuşmaya başlamadan evvel düşün
- Sakinleştikten sonra endişelerini dile getir
- Egzersiz yap
- Ara ver
- Olası çözümler belirle
- Kin tutma
- Gerginliği gidermek için mizah kullan
- Rahatlama teknikleri kullan
- Ne zaman yardım isteyeceğini anlamaya çalış
Uzman Desteği Şart Mı?
Ani öfke patlaması hastalığı tek başına çözemeyeceğin bir durum olabilir. Kimi zaman sürekli ve geçmeyen kızgınlık hem seni hem etrafınızdakileri yıkan bir duruma getirebilir. Bu durumlarda bir uzmana başvurmak en iyi ve doğru seçenektir.
Alacağın uzman desteğiyle geçmeyen kızgınlığın fizyolojik bir nedeninin olup olmadığını anlayabilirsin. Ayrıca bu duyguyu tetikleyen diğer faktörleri de belirleyebilir ve bunlarla nasıl başa çıkılacağını öğrenebilirsin.
Terapi ve Tedavi Süreci
Terapi, öfke kontrol bozukluğu tedavisi planının önemli bir parçası olarak kabul edilir. Terapinin genel amacı, tetikleyicilerine yönelik davranışlarını değiştirmene ve kızgınlık ortaya çıktığında daha iyi yollarla yönetmene yardımcı olacak stratejiler öğrenmene yardımcı olmaktır.
Öfke kontrol bozukluğunu etkileyen bir aile üyesi veya sevdiğin biri varsa, terapi de sana yardımcı olabilir. Zamanla bastırılmış veya çözülmemiş sorunların, travmanın veya hatta depresyon gibi görünüşte ilgisiz sorunların bir belirtisinin bir sonucu olabilir.
Kızgınlık kontrolü ile mücadele ediyorsan tedavi yardımcı olabilir. Hiddetinin altında yatan nedene ve şiddetine bağlı olarak, bir ruh sağlığı uzmanı belirli terapiler önerebilir. Bazen bunlar ilaçlarla birleştirilir. Herhangi bir zihinsel sağlık durumu için bir tedavi olmasa da terapi, semptomları iyileştirerek yaşam kalitesini iyileştirebilir. Ayrıca, geliştirilmiş kişilerarası ilişkilerden ve kızgınlığının etkileyebileceği kişilerle iletişimin iyileşmesinden de yararlanabilirsin.
Sıkça Sorulan Sorular:
1. Öfke kontrolü için ne yapmalıyım?
Bazı kızgınlıkla kendi kendine başa çıkma yöntemlerini uygulayabilirsin. Ancak bu duygunun kontrolünü sağlamak gitgide zorlaşıyorsa hemen bir uzmana danışmalısın.
2. Öfke kontrolü bozukluğu belirtileri nelerdir?
Sık sık kendini öfkeli hissetmek, başkalarını sözlü ve fiziksel olarak incitmek, hiddetliyken söylediğin ve yaptığın şeylerden daha sonra pişmanlık duymak bu bozukluğun belirtilerinden birkaçıdır.
3. Öfke kontrolü tedavisi var mı?
Evet, bu rahatsızlığı kontrol altına almak için geliştirilen belirli teknikler ve tedavi yöntemleri bulunmaktadır.
4. Ani kızgınlık patlaması neden olur?
Kızgınlık duygusunu tetikleyen faktörler kimi zaman strese ve ardından ani kızgınlık patlamasına dönüşebilir. Kimi zaman kızgın olmak gayet normal ve sağlıklı bir duygu olsa da bu duygunun kontrolünü sağlayamayan bireylerin bir uzman yardımına başvurması en doğrusudur.
Kaynakça:
Control anger before it controls you, American Psychological Association, 2022
Anger Management: 10 Tips to Tame Your Temper, Mayo Clinic, 2022
Anger Management, HelpGuide.org
Therapy That Works for Anger, Healthline, 2020
