Στυλ Προσκόλλησης στις Σχέσεις

Τι είναι η Θεωρία της Προσκόλλησης

Η Θεωρία της Προσκόλλησης δημιουργήθηκε τη δεκαετία του 1950 από τον Άγγλο ψυχαναλυτή John Bowlby και αναπτύχθηκε περαιτέρω από την Αμερικανίδα ψυχολόγο Mary Ainsworth. Σύμφωνα με αυτή τη θεωρία, ο δεσμός που δημιουργείται ανάμεσα στο παιδί και τον πρωταρχικό του φροντιστή καθορίζει τον τρόπο με τον οποίο θα συνάπτει και θα διαχειρίζεται μελλοντικές σχέσεις.

Η ψυχολόγος και θεραπεύτρια ζευγαριών Kristina Jordan εξηγεί ότι «ο κύριος σκοπός του βρέφους είναι να διατηρεί την εγγύτητά του με τον φροντιστή του. Από εξελικτικής άποψης, αυτή η συμπεριφορά είναι απαραίτητη για την επιβίωση. Ο Bowlby πίστευε ότι τα παιδιά παρατηρούν τους γονείς τους και αναπτύσσουν στρατηγικές για να παραμένουν κοντά τους και να αισθάνονται ασφαλή».

Σύμφωνα με τη θεωρία, υπάρχουν τέσσερα στυλ προσκόλλησης:

1. Ασφαλής προσκόλληση

2. Αποφευκτική προσκόλληση

3. Αγχώδης ή ανασφαλής προσκόλληση

4. Αποδιοργανωμένη προσκόλληση

Ασφαλής Προσκόλληση

Η ειδικός σχέσεων Katarzyna Peoples ορίζει την ασφαλή προσκόλληση ως την ικανότητα δημιουργίας σταθερών, υγιών και μακροχρόνιων σχέσεων. Το στυλ αυτό αναπτύσσεται σε παιδιά που είχαν συναισθηματικά διαθέσιμους φροντιστές και μπορούσαν να ζητήσουν βοήθεια ή επιβεβαίωση χωρίς να φοβούνται τιμωρία.

Η Peoples εξηγεί ότι «τα παιδιά μαθαίνουν εμπιστοσύνη όχι μόνο από τη συμπεριφορά των γονιών τους αλλά και μέσα από το παράδειγμά τους. Έτσι, οι ρίζες της ασφαλούς προσκόλλησης φυτεύονται από την παιδική ηλικία και αναπτύσσονται στην ενήλικη ζωή».

Ενδείξεις Ασφαλούς Προσκόλλησης

• Αποτελεσματική επικοινωνία
• Υψηλή αυτοεκτίμηση
• Ευκολία στη δημιουργία δεσμών
• Εμπιστοσύνη προς τους άλλους
• Ικανότητα αναζήτησης συναισθηματικής υποστήριξης
• Ρύθμιση συναισθημάτων
• Ανεκτικότητα στη μοναξιά
• Υγιής διαχείριση συγκρούσεων

Η Ασφαλής Προσκόλληση στις Σχέσεις

Η Peoples σημειώνει ότι «όταν κάποιος μεγαλώνει με ασφάλεια και εμπιστοσύνη, είναι σε θέση να χτίζει σχέσεις που βασίζονται στην κατανόηση και την αγάπη. Αυτοί οι άνθρωποι είναι συνήθως θετικοί, αξιόπιστοι και τρυφεροί με τους συντρόφους τους, χωρίς υπερβολική ζήλια ή ανάγκη ελέγχου».

Αποφευκτική Προσκόλληση

Η αποφευκτική προσκόλληση χαρακτηρίζεται από την αποφυγή συναισθηματικής και σωματικής εγγύτητας. Αυτό το στυλ αναπτύσσεται συνήθως όταν το παιδί έχει μεγαλώσει με φροντιστές ψυχρούς ή αποστασιοποιημένους.

Η Kristina Jordan αναφέρει ότι «ορισμένοι γονείς δεν είναι αδιάφοροι, αλλά ασχολούνται κυρίως με πρακτικά ζητήματα, όπως οι σχολικές επιδόσεις ή η πειθαρχία, παραμερίζοντας τα συναισθήματα και τις ανάγκες του παιδιού».

Η Peoples προσθέτει ότι «τα παιδιά αυτά μαθαίνουν να βασίζονται αποκλειστικά στον εαυτό τους και να αποφεύγουν την εξάρτηση από τους άλλους, υιοθετώντας μια ψευδή αίσθηση ανεξαρτησίας».

Ενδείξεις Αποφευκτικής Προσκόλλησης

• Ισχυρή ανάγκη ανεξαρτησίας
• Αποφυγή σωματικής ή συναισθηματικής εγγύτητας
• Δυσκολία στην έκφραση συναισθημάτων
• Τάση να αντιμετωπίζουν τους άλλους ως απειλή
• Δυσπιστία
• Πεποίθηση ότι δεν χρειάζονται κανέναν
• Προτίμηση στη μοναχικότητα

Η Αποφευκτική Προσκόλληση στις Σχέσεις

Η Peoples εξηγεί ότι τα άτομα με αποφευκτική προσκόλληση δυσκολεύονται να αναπτύξουν συναισθηματική οικειότητα. Μπορεί να διατηρούν επικοινωνία, αλλά αποφεύγουν βαθιές συναισθηματικές σχέσεις. Οι σύντροφοί τους συχνά αισθάνονται ότι η σχέση στερείται ζεστασιάς ή αμοιβαιότητας.

Αγχώδης ή Ανασφαλής Προσκόλληση

Η αγχώδης προσκόλληση αναπτύσσεται λόγω ασυνεπούς φροντίδας στην παιδική ηλικία. Οι βασικοί παράγοντες είναι:

1. Φόβος εγκατάλειψης

2. Φόβος απόρριψης

3. Τάση υπερβολικής εξάρτησης από άλλους

4. Ανάγκη για επιβεβαίωση

Η Peoples εξηγεί ότι «τα παιδιά που μεγαλώνουν με ασυνεπείς φροντιστές δεν γνωρίζουν ποτέ τι να περιμένουν. Αισθάνονται αβεβαιότητα και ανασφάλεια, και όταν χωρίζονται από τον γονιό τους βιώνουν έντονο στρες. Ως ενήλικες μεταφέρουν αυτή την αγωνία στις σχέσεις τους».

Η Jordan προσθέτει ότι οι γονείς αυτών των παιδιών «μπορεί να εναλλάσσονται μεταξύ υπερπροστασίας και απόρριψης ή να θεωρούν τα παιδιά υπεύθυνα για τα δικά τους συναισθήματα».

Η Peoples καταλήγει ότι «τα παιδιά αυτά μεγαλώνουν πιστεύοντας πως πρέπει να φροντίζουν τα συναισθήματα των άλλων, με αποτέλεσμα να γίνονται εξαρτητικά και ανασφαλή στις σχέσεις τους».

Ενδείξεις Αγχώδους Προσκόλλησης

• Ζήλια
• Χαμηλή αυτοεκτίμηση
• Φόβος μοναξιάς
• Ανάγκη για επιβεβαίωση
• Δυσπιστία
• Φόβος εγκατάλειψης ή απόρριψης
• Αίσθημα ότι δεν αξίζουν αγάπη
• Υπερευαισθησία στην κριτική

Η Αγχώδης Προσκόλληση στις Σχέσεις

Η Peoples εξηγεί ότι τα άτομα με αυτό το στυλ συχνά θεωρούν πως δεν αξίζουν αγάπη και αναζητούν διαρκώς επιβεβαίωση από τον σύντροφο. Παίρνουν όλη την ευθύνη για τις δυσκολίες της σχέσης και βιώνουν έντονο φόβο εγκατάλειψης. Οι αντιδράσεις τους —ζηλοτυπία, υπερευαισθησία, υπερβολική ανάγκη εγγύτητας— αποτελούν εκφράσεις αυτού του φόβου.

Αποδιοργανωμένη Προσκόλληση

Η Peoples ορίζει την αποδιοργανωμένη προσκόλληση ως μοτίβο ασυνεπούς συμπεριφοράς και δυσκολίας εμπιστοσύνης. Το άτομο επιθυμεί εγγύτητα αλλά ταυτόχρονα τη φοβάται.

Οι κύριοι παράγοντες που συμβάλλουν είναι:
• Παιδικά τραύματα
• Παραμέληση
• Κακοποίηση
• Φόβος προς τους γονείς

Όταν οι φροντιστές είναι πηγή άνεσης αλλά και φόβου, το παιδί βιώνει εσωτερική σύγχυση.

Ενδείξεις Αποδιοργανωμένης Προσκόλλησης

• Έλλειψη εμπιστοσύνης
• Υψηλό άγχος
• Αντιφατικές συμπεριφορές
• Φόβος απόρριψης
• Δυσκολία στη ρύθμιση συναισθημάτων
• Συνδυασμός στοιχείων αποφευκτικής και αγχώδους προσκόλλησης

Η Jordan αναφέρει ότι αυτή η μορφή συνδέεται συχνά με ψυχικές δυσκολίες όπως:
• Διαταραχές διάθεσης
• Αυτοκαταστροφικές τάσεις
• Διαταραχές προσωπικότητας
• Εξαρτήσεις

Η Αποδιοργανωμένη Προσκόλληση στις Σχέσεις

Οι άνθρωποι με αυτό το στυλ συχνά εναλλάσσονται ανάμεσα σε αποστασιοποίηση και υπερβολική συναισθηματική εγγύτητα. Η Jordan το περιγράφει ως «μια συνεχή ταλάντευση μεταξύ ανάγκης για ανεξαρτησία και φόβου μοναξιάς, που προκαλεί αστάθεια και σύγχυση και στα δύο μέρη της σχέσης».

Πώς Επηρεάζουν τα Στυλ Προσκόλλησης

Η Kristina Jordan σημειώνει ότι στις ρομαντικές σχέσεις «ασυνείδητα αναζητούμε από τον σύντροφό μας την ίδια φροντίδα ή ασφάλεια που λάβαμε —ή δεν λάβαμε— από τους γονείς μας». Έτσι, αναπαράγουμε μοτίβα χωρίς να το καταλαβαίνουμε, κάτι που καθορίζει τη συμπεριφορά μας στις συγκρούσεις, στις προσδοκίες και στον τρόπο που βιώνουμε την αγάπη.

Μπορούν να Αλλάξουν τα Στυλ Προσκόλλησης

Η Peoples υπογραμμίζει ότι η αλλαγή είναι απολύτως δυνατή:
«Το πιο σημαντικό είναι να αναγνωρίσουμε το μοτίβο μας. Με αυτογνωσία, θεραπεία και υγιείς σχέσεις μπορούμε να μετακινηθούμε από ανασφαλή σε ασφαλή προσκόλληση. Η ασφάλεια δεν είναι κάτι που έχουμε ή δεν έχουμε· είναι κάτι που χτίζεται με συνέπεια, εμπιστοσύνη και επίγνωση».