3 yaş bebeklikten çocukluğa geçiş dönemlerinden biridir. Bu zamanlarda çocuk kendini birey olarak kabul etmeye başlar.
Yaşanan duygu patlamaları ve keşfetme sürecinin sancısı hem çocuklar hem de ebeveynler için oldukça zorlayıcı olabilir.
Bebeklikten çocukluğa geçiş dönemi olan 3 yaş sendromu nedir birlikte öğrenelim.
3 Yaş Sendromu Nedir?
3 yaş sendromu, bir bebeğin çocukluğa geçtiğinin habercisi olan ve onun bir birey olduğunun farkına varmaya başladığı dönemdir.
Bebek, bu dönemde artık konuşmayı ve kendi başına bazı ihtiyaçlarını gidermeyi öğrenmeye başlar. Tuvalete girme, yemek yeme, dişlerini fırçalama ve kıyafetlerini giyme gibi eylemleri kısmen de olsa tek başına yapabilir. Kendine güveninin arttığı ve daha çok sosyalleştiği bir dönemdir.
Bu nedenle daha çok iletişim kurmak ister. Dahası iletişimin şeklini kendi belirlemekten hoşlanır.
3 yaş sendromu bebeğin kendini keşfettiği bir dönemdir. Anne babaya karşı daha agresif davranışlar gösterebilir. Kendi kurallarını kendi koymak ister, bu nedenle onun için öngörülen düzene uymaktan kaçınabilir.
Ne Zaman Başlar? Ne Zaman Biter?
Bu yaş sendromu, bebek 18 aylıkken de başlayabileceği gibi 2 yaş sendromu yaşandıktan hemen sonra da başlayabilir. Bu dönemin bitiş tarihi ise net değildir, değişkenlik gösterebilir. Genellikle 4 yaşa kadar sürmesi muhtemeldir ancak daha uzun süreye yayılması da mümkündür.
Belirtileri Nelerdir?
İşte 3 yaş sendromunun en sık görülen belirtileri!
- “Bugün bu kazağı giymek istemiyorum” gibi cevaplar verirler.
- Çok ağlarlar ve normale dönmeleri uzun zaman alır.
- "Tatlım- Ayakkabılarını giy lütfen" gibi rutin bir eylemden söz edilse bile "HAYIR, istemiyorum! ” cevabını verip ayaklarını yere vurabilirler.
- Önce sizin yapmanızı talep ederek sizin komutlarınızı size tekrarlarlar! Örneğin, "Tatlım, lütfen yemeğini ye" dediğinizde alacağınız yanıt- "Hayır, sen ye” olabilir.
- “HAYIR” kelimesini sözlükteki diğer tüm kelimelerden daha fazla duyarsınız.
- Her zaman “Neden” diye sorarlar.
- Dünyayı kendi etraflarında dönüyormuş gibi görürler.
Nedenleri Nelerdir: Çocuğun Öfke Nöbetleri ve Hırçın Olması
Çocuğunun göstermiş olduğu hırçın, uyumsuz ve saldırgan davranışların tümü bebeklikten çocukluğa geçişin habercisi olan 3 yaş sendromunun belirtileridir. Bu nedenle bu sürecin bir çocuk üzerindeki etkisinin ne olduğunu ve geçirilen krizlerin nedenlerini neler olduğunu bilmek daha sağlıklı iletişim kurmayı kolaylaştırır.
Genel olarak bu yaş sendromu neden yaşanır, birlikte inceleyelim.
En önemli nedeni aslında çocuğun kendini birey olarak kabul etmeye başlamasıdır. Bu nedenle kişisel olarak davranışlarını kendi istediği şekilde gerçekleştirmeyi amaçlar. Eğer anne ve babadan olumsuz bir tepki alırsa hırçınlaşır ve öfkelenir.
Bunun yanı sıra aşağıdaki faktörler de önemli bir rol oynar:
- Genetik aktarım
- Bebeklik dönemindeki stres
- Ebeveynlerin kızarak, bağırarak ya da görmezden gelerek verdiği tepkiler
- Çevre ile olan iletişim: Çocuğun oyun arkadaşının olmaması ya da var olan arkadaşlarla uyumlu bir bağ kuramaması
Ebeveynler çocuğun inadını kırabilmek için kararlı ve tutarlı davranmalıdır. Çocuğun olumsuz davranışlarına sabır ve sakinlik göstermelidirler. Olumlu davranışlar abartılmadan desteklenmelidir. Bununla birlikte çocuğa ısrarından vazgeçmesi için alternatifler sunulmalıdır. Örneğin, arkadaşının oyuncaklarıyla arkadaşının izni olmadan oynamak konusunda inat ediyorsa “Boyama yapmak ister misin?” “Legolarla ev yapmama yardım eder misin?” gibi alternatifler sunulmalıdır.
Ebeveynlere Tavsiyeler: Geçirilen Öfke Nöbetleri İçin Ne Yapılmalıdır?
1. yaş sendromunda geçirilen öfke nöbetlerini azaltmak için 5 ipucu!
Seçenekler sunmalısınız
Bu yaş sendromunun krizlerini önlemek için etkili yöntemlerden biridir. Sabahları hangi kıyafeti giyeceği konusunda sorun yaşanıyorsa iki üç kıyafet seçerek onların arasından tercih yapmasını istemelisiniz.
Onu anladığınızı hissettirmelisiniz ve soğukkanlılığınızı kaybetmemelisiniz
Yaptığı davranışlar sizi zorlasa da sakinliğinizi korumaya çalışmalısınız; bağırmak ve bir ceza ile tehdit etmek gibi durumlardan kaçınmalısınız.
Duygusal bir krizin ortasında çocuğun mantık yürütmeye çalışması beklenemez. O anda kalabalık bir yerdeyseniz oradan ayrılmak, kendine zarar verebileceği eşyalar varsa onları ortamdan uzaklaştırmak anı kurtarabilir. Başkalarına zarar vermesi ihtimal dâhilinde ise de “Seni anlıyorum fakat başkalarına zarar vermene izin veremem.” şeklinde tutarlı bir üslupla uyararak engelleyebilirsiniz.
Aynalama yöntemi kullanarak, yani o an içinde bulunduğu ruh halini ifade ederek, onun duygularını adlandırabilirsiniz. Örneğin, şu an bahçeye çıkamadığın için üzgünsün diyerek onun yanında olduğunu hissettirmeniz iyi gelebilir.
Bu çocuğun duygularını tanımasını kolaylaştırır. Ancak, siz kendi duygularınızı ifade ederken dikkatli davranmalısınız. Ne kadar sinirli ve üzgün olduğunuzu söyleyerek kendi duygularınızı eklemeniz, ona fazladan bir sorumluluk yükleyip daha kötü hissetmesine neden olabilir.
Birlikte duygularının resmini çizmeyi deneyin
Çocuğa yoğun olarak deneyimlediği duygusunun resmini çizmeyi önerebilirsiniz, neye benzediğini ve neden böyle hissettiğini sorarak kolay çizmesini sağlayabilirsiniz. Bu tavır, sohbet esnasında rahatlamasına yardım eder. Daha sonra çizdiklerini komik hale getirip birlikte eğlenebilirsiniz. Bunun gibi yaratıcılığı ve üretkenliği artıran faaliyetler, dikkatini dağıtarak süreci daha iyi yönetmenizi kolaylaştırır.
Bu yaş sendromu belirtilerinden herhangi biri ortaya çıktığı an daha fazla sevgi göstermeyi deneyebilirsiniz
Bu dönemde çocuk ile kuracağınız fiziksel temas da onun için çok kıymetli olacaktır.
Öfkesi biraz dindiğinde ona yakınlaşmayı deneyebilirsiniz.
20 saniyelik bir kucaklaşma, kan basıncını düşürür, öfkesini dindirir ve çocuğunuzun yanında olduğunuzu hissetmesini sağlar.
Böyle zamanlarda yaramazlık yapmış olsa bile, içten bir şekilde seni seviyorum demek onun üzerindeki pozitif etkinizi artırmaya yardımcı olacaktır.
Birlikte hareket etmeyi denemelisiniz
Hareket etmek stresi azaltır. Onunla birlikte zıplayıp koşabilirsiniz.
Bir Hastalık Değil, Bu Bir Süreç
Ebeveynlerin en büyük kaygısı 3 yaş sendromu yaşayan çocukların gösterdiği davranışların kalıcı olup olmamasıdır.
Endişelenmekte haklısınız. Kaygılarınızı anlıyoruz ancak bir uzman desteği ile doğru bir şekilde yönetildiğinde çocuğun bu dönemi kolaylıkla atlatacaktır.
3 yaş sendromu bir hastalık değil, bir süreçtir, bütün çocuklar deneyimler. Bu nedenle daha sakin, kontrollü ve bilinçli davranmanız gerekir.
Bu Süreçte Ne Yapılmamalı?
3 yaş sendromunun en zorlayıcı duygularından birisi çocuğun dünyayı kendi etrafında dönüyor sanmasıdır. Bu nedenle her kurala karşı koyabilir ve her zaman kendi isteklerinin olması için diretebilir.
Bu yaş sendromunu yaşayan çocuğa ev, okul ve sosyal hayattaki kuralları eğlenceli bir dil ile anlatmaya özen göstermelisin. Etrafındaki diğer insanların da fikirlerini önemsemeleri için grup aktiviteleri yapmak etkili olabilir.
Temel ilkeniz her zaman kararlı ve tutarlı olmaktır.
Eşinizle birlikte çocuğunuz kurallara uymadığında neler olabileceği konusunda tutarlı davranışlar sergilemelisiniz.
Sizin izin verdiğiniz ya da reddettiğiniz davranışları eşiniz de onaylamalı ya da reddetmeli.
Bu bir ceza yöntemi değildir. Sorumluluk bilincinin gelişmesidir. Burada amaç çocuğa kendi eylemlerinin sonucunda yaşayacağı olumlu ve olumsuz her şeyi göğüsleme becerisi kazandırmaktır. Öz disiplin kazanması için onu teşvik etmek gerekir.
Hangi Durumlarda Doktorunuzu Aramalısınız?
3 yaş sendromu hem çocuk hem de ailesi için zorlayıcı bir dönemdir. Bazı belirtiler durumun kontrolün dışına çıkmış olabileceğini ve bir uzmanla görüşmeniz gerektiğini gösterebilir:
- Öfke nöbetlerinin sayısında veya yoğunluğunda ani bir artış ve kötüleşen öfke patlamaları
- Saldırgan, şiddet içeren davranışları (nesneleri fırlatma, vurma, tekmeleme vb.)
- Kendine veya başkasına zarar verme
- Verilen eğitimlerde gerilemeler görülüyorsa ve bunun gibi davranışsal problemler varsa
- Nöbetler 25 dakikadan uzun sürüyorsa
Yukarıdaki yaş sendromu belirtileri bir süredir gözlemliyorsanız, mutlaka uzman bir psikolog ile görüşmeniz gerekir.
Bunun yanı sıra, 2 yaş sendromu ve hemen ardından görülebilecek olan 3 yaş sendromu ile birlikte bir çocuk yaş regresyonu da deneyimliyor olabilir.
Uzman yardımına başvurmadan önce “Yaş Regresyonu Nedir?” başlıklı yazımıza tıklayarak daha fazla bilgi edinebilirsiniz.
Sıkça Sorulan Sorular:
3 yaş sendromu kaç ay sürer?
3 yaş sendromunun ne zaman başlayacağı ve ne zaman biteceği değişkenlik gösterir. 18 aydan itibaren başlayabilen sendromun, 2 yaş sendromu yaşandıktan hemen sonra da gelişmesi mümkündür. Ağırlıklı olarak 4. yaşa kadar devam eden süreç, daha sonraki zamana da sarkabilir.
3 Yaşındaki çocuk neden agresif olur?
3 yaş sendromu içinde olan çocukların ortak özelliği, dünyayı keşfetmeye karşı duydukları önlenemez hevestir. Hayatlarının merkezinde tutukları bu keşif duygusunu yaşamalarına yönelik engeller ise onların öfkelenmesine neden olur. Bununla birlikte, bir ebeveyn olarak, önlem alma niyetiyle engellemeye çalıştığınız davranışlar, işte tam olarak bu yüzden büyük tepki ile karşılanabilirler.
3 yaş sendromunda nasıl davranılmalıdır?
“2 yaş sendromu bitti artık büyüyor. ” dedikten hemen sonra 3 yaş sendromu oldukça zorlayıcı olabilir. Anne ve babaların nasıl tepki verecekleri konusunda bilinçli olması gerekir.
Çocuğa bağırmak, olumsuz davranışlar sergilemek tetikleyici olabileceği gibi uzun vadede psikolojisini de olumsuz etkiler.
Çocuğa ilgi göstermek, bolca temas etmek, duygularını dile dökmesi için cesaretlendirmek ve yeterli ölçüde takdir etmek, süreci daha az yıpratıcı şekilde yaşanmasını sağlayacaktır.
3 yaşındaki bir çocuğa neler öğretilir?
Bu sorunun cevabı çocuğun ilgi alanlarına ve henüz okula başlayıp başlamamasına göre şekillendirebilir.
Doğru tuvalet eğitimi, motor becerilerini geliştirecek egzersizler, renkleri ve sayıları öğrenmesi okul öncesi için iyi bir başlangıç olabilir.
Bunun yanı sıra, nasıl arkadaş edinebileceğini, kibar olmayı, paylaşmayı, sırasını beklemeyi ve gerektiğinde özür dilemeyi öğrenmesi ise sosyal becerilerinin gelişmesi bakımından önemlidir.
Bir çocuğun inadı nasıl kırılır?
3 yaş sendromu yaşayan çocuklar, özellikle bu dönemde çok fazla ilgiye ihtiyaç duyar. Gün içinde anne babanın dikkatini sürekli olarak çekmek isterler.
Böyle zamanlarda anne baba ilgilendiği her ne varsa o anlık bırakıp çocuğa yönelmelidir. Böylece, sakinleşmesi ve inat ettiği konuda yumuşaması kolaylaşır.
Göz teması ile yanında olduğunuzu göstermeniz ve çeşitli sorular sorarak ihtiyaçlarına uygun aktivitelere yönlendirmeniz ise o anı daha iyi yönetmenizi ve verimli vakit geçirmesini sağlar.
2 yaş sendromu hakkında daha fazla bilgi edinmek için “Çocuklarda 2 Yaş Sendromu Nedir?” başlıklı yazımızı okuyabilirsiniz.
Kaynakça
Signs Of The Terrible Threes, Health Status, 2021.
Terrible Threes or How To Handle Terrible 3-Year-Old Tantrums, Parenthood4ever, 2022.
Terrible 3s, TheBabySpot.ca, 2023.
Help! Why Is My Toddler Angry and What Can I Do to Help Them?, Healthline 2019.
Stubborn Toddler, Legacy Pediatrics, 2013.
