İnsan psikolojisinin karmaşık bir yönüne, yaş regresyonuna ve travma ile başa çıkma mekanizmasına dalmaya hazır mısın?
Hayatımızda travmatik olaylar yaşamak kaçınılmazdır ve bazen bu deneyimler bizi derinden etkileyebilir. Yaş regresyonu ise, bir travma sonrası yaşanan duygusal ve zihinsel geri çekilme durumunu ifade eder.
Daha basit bir ifadeyle, travma sonrası içsel bir yolculuğa çıkma halidir. Bu yazıda, yaş regresyonunun ne olduğunu ve travma ile başa çıkma mekanizmalarının nasıl işlediğini keşfedeceğiz.
Hazır mısın?
Öyleyse, iç dünyamızın derinliklerine dalalım ve bu ilginç konuyu keşfedelim!
Yaş Regresyonu Nedir?
Yaş regresyonu, bir bireyin davranışlarının geçici veya uzun süreli olarak daha küçük yaşlardaki gelişim düzeylerine geri dönmesi durumudur.
Genellikle çocuklarda regresyon karşılaşılan normal ve beklenen bir durumdur, ancak yetişkinlik döneminde de ortaya çıkabilir. Yani, yetişkin bir kişi stres, travma veya zorluklarla karşılaştığında, davranışları çocuksu veya daha genç bir yaşa benzer şekilde değişebilir.
İnsanlar genelde çocuksu davranışlarına aşağıdaki nedenlerle başa çıkmak amacıyla geri dönüş yapabilir:
- Travma,
- Stres,
- Ciddi bir rahatsızlık ya da
- Ruh hastalıkları
Yaş regresyonu bilinçli (gönüllü) ya da bilinçsiz (istemsiz) davranışlar olarak görülebilmektedir.
Bir örnek olarak, çocukken başparmağını emen bir kişinin stresli olduğu veya düşünmeye çalıştığı için bir kalemi çiğnemesi verilebilir. Daha şiddetli gerileme, cenin pozisyonunda ağlamayı ve altını ıslatmayı içerebilir.
Diğer yaş gerilemesi örnekleri aşağıdaki gibi olabilir:
- Bebeksi davranışlar
- Kendi kendine sakinleşememe
- Sızlanma/ mızmızlanma
- Sessizleşme (konuşmama)
- Rahat hissetmek için oyuncak bebek ya da peluş oyuncaklar kullanmak isteme
- Sallanma
- Adımlama
- Fiziksel agresyon
- Öfke nöbetleri (patlamalar, bir şeyleri fırlatma, tekmeleme, nefesini tutma)
- Daha önce yapılabilen basit aktiviteleri artık yapamama
- Anlamıyormuş gibi davranma
Çocuklarda Regresyon
Özellikle bunalmışlarsa ya da yeni bir dönüm noktasına ulaştıklarında her yaştan bebek ve çocuk için yaş regresyonunun görülmesi çocukların gelişiminin normal bir parçasıdır. Çocuklarda regresyon davranışları genellikle geçicidir ve çoğunlukla birkaç hafta içerisinde düzelir.
Yeni yürümeye başlayan çocuklar, özellikle korktuklarında, yorgun olduklarında veya aç olduklarında sıklıkla öfke nöbetleri geçirirler. Genellikle okul öncesi veya yaklaşık 4 yaşından önce çocuklarda regresyon davranışlarından kurtulurlar.
Çocuklarda regresyon sürecinde ailelerin ve ebeveynlerin de bu durumlarda büyük rolü olabilir. Örneğin, aile çocuğun bebeksi davranışlarına sakin kalmalı ve aşırı tepki vermemelidir.
Çocuklarda regresyon yaşanmasının bazı genel nedenleri olabilmektedir. Bunlardan bazıları aşağıdaki gibidir:
- Kardeş kıskançlığı
- Yeni bir okula geçmek ya da ev değiştirmek
- Anne veya babanın geçici bir süreliğine evden ayrılması
- Travmatik bir olay yaşamak ya da şahit olmak
- Aile içi şiddete şahit olmak
- Aile bireylerinden birinin kaybı
- Ciddi bir sağlık problemiyle mücadele etmek
Psikolojik Teoriler
Tarih boyunca yaş regresyonu hakkında farklı uzmanla farklı yorumlar yapmışlardır. Aşağıdaki başlıklarda sizler için bu teorilerden kısaca bahsettik.
Sigmund Freud’un Psikoanalitik Teorisi
Sigmund Freud, 20. yüzyılın tanınmış nörologlarından biridir. Ruh sağlığı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılan bir teori ve terapi olan psikanalizin kurucusu olarak kabul edilir. Freud, yaş regresyonunu, kabul edilemez dürtüleri daha yetişkin bir şekilde ele almak yerine, egonun daha erken bir gelişim aşamasına geri dönmesine neden olan bilinçsiz bir savunma mekanizması olarak tanımlamıştır.
Ayrıca, bu savunma mekanizmasının kişinin kendisini travma, stres ve öfkenin etkilerinden korumasına yardımcı olduğunu savunmuştur.
Anna Freud’un Motive Edilmiş Unutma Teorisi
Sigmund Freud'un kızı Anna, Freud’un önceki çalışmalarını detaylandırmıştır. Anna, kariyeri boyunca psikanaliz veya çocuklarla terapi için özel araçlar geliştirmiştir. Üstelik, yalnızca konuşma terapisine odaklanmak yerine, çocukları oyun veya çizimlerle de meşgul etmiştir.
Anna Freud’un yaş regresyon teorisi insanların stres altında kendilerini daha güvende hissettikleri duygusal bir zaman dilimine psikolojik olarak gerilemesi olarak karşımıza çıkmaktadır.
Carl Jung
Analitik psikolojiyi kuran bir psikiyatrist olan Carl Jung, yaş gerilemesini daha olumlu görmüştür. Jung, yaş regresyonunu çocuklukta masumiyet, güvenlik, sevgi ve güvene ulaşma girişimi olarak tanımlamıştır. Kısaca Jung’un teorisi, insanların kendilerini daha güvende hissettikleri bir yaşa dönmeleriydi.
Durumla İlgili Davranışlar
Regresyon davranışları nörolojik, tıbbi veya zihinsel sağlık durumlarından kaynaklanabilir ve aşağıdakilerin bir belirtisi olabilir:
- Çoklu kişilik rahatsızlığı
- Şizofreni
- Şizoafektif bozukluk
- Katatoni
- Deliryum (Bilincin ve algının kaybolması hali)
- Madde bağımlılığı
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Bunama
- Sınırda kişilik bozukluğu
- Duygudurum bozuklukları
- Depresif bozukluk
Gönüllü Yaş Regresyonu
Bazıları için yaş gerilemesi, geçmiş travma, kaygı veya depresyon için bir başa çıkma mekanizması olarak kullanılan kasıtlı bir seçimdir. Kişiler gönüllü olarak çocuksu davranışları benimser çünkü bu, stresle başa çıkmanın yollarından biridir.
Gönüllü yaş regresyonu davranışları aşağıdakileri içerebilir:
- Bebeksi davranışlar sergilemek,
- Emzik emmek,
- Başkası tarafından beslenmek istemek,
- Biberon kullanmak,
- Çocuk oyuncaklarıyla oynamak,
- Daha huzurlu hissetmek için çocuksu nesnelerle güvenli bir alan yaratmak.
Travma Nedeniyle Yaş Regresyonu
Travmayı daha erken yaşta deneyimleyenlerin, özellikle travma çocukluk ya da bebeklik döneminde meydana gelmişse, regresyon olasılığı daha yüksektir. Yaş regresyonu, stres faktörleri ya da travma anıları tarafından tetiklenebilir.
Bir Başa Çıkma Mekanizması Olduğunda
İnsanlar olgunlaştıkça stresin üstesinden gelmenin, uyum sağlamanın veya stresle başa çıkmanın yollarını öğrenirler. Başa çıkma mekanizmaları konuşmayı, günlük tutmayı veya egzersiz yapmayı içerebilir. Yaş regresyonu, bir yetişkin bunaldığında ve sıkıntılarıyla başa çıkmak veya bunları konuşmak için başka bir yol bulamadığında ortaya çıkabilir.
Regresif Terapide Bir Terapist ile Çalışmak
Psikoterapinin farklı biçimlerinde hasta belirli şekillerde yaş regresyonu yaşayabilir. Bu bazen bir terapistle yapılan seanslarda uyumsuz (uygunsuz) savunma mekanizmalarını (gerileme ve eyleme geçme dahil) yeniden işlemek için yararlı ve gerekli bir yol olabilir. Ayrıca terapi seansları dışında daha olgun işlevlere de yol açabilir.
Özellikle belirli travma türleri ve kişilik bozuklukları karşısında, regresyonun ağır olabileceği zamanlar vardır. Bu zamanlar, kişinin bu gerilemeleri daha sağlıklı bir şekilde yönetmesine yardımcı olmak için terapist tarafından aktif müdahaleler gerektirebilir.
Bu nedenlerden dolayı, yaş regresyonunun kimi zaman kendi kendine yapılması tercih edilse de terapist ile de verimli sonuçlar doğurmaktadır. Ayrıca terapistle yapılan yaş regresyonu seanslarının güvenli bir ortam dahilinde yapıldığını belirtmeliyiz.
Hipnotik Regresyon Faydaları ve Tartışmalar/ Karşıtlıkları
Geriye dönük hipnoz tedavisi, bir kişinin daha önceki bir tarihe ait anıları ve duyguları tekrar ziyaret etmesine aktif olarak yardımcı olmak için kullanılan bir hipnoterapi şeklidir (hipnoz olarak da bilinir). Bazı terapistler bunun, hastaların bastırılmış hatıralara erişmelerine ve geçmişten gelen acı verici deneyimlerle başa çıkmalarına yardımcı olabileceğini düşünmektedirler. Ancak, bununla birlikte, hipnoz yoluyla erişilen anıların güvenilir olmadığına dair önemli kanıtlar vardır.
Hipnozun faydaları:
Genel hipnoz türleri aşağıdakiler için yardımcı ve faydalı olabilir:
- Korkular ve endişe (anksiyete)
- Uyku bozukluğu
- Depresyon
- Stres
- Travma sonrası anksiyete
- Yas
- Sigara kullanımını bırakma
- Aşırı yeme
Gerilemeye odaklanan hipnoz, aşağıdakiler de dahil olmak üzere çeşitli nedenlerle tartışmalı olarak görülmektedir:
- Sahte anı sendromu: Hipnoz sırasında kazanılan anılar güvenilir değildir ve istemeden yanlış anılar oluşturabilir.
- Önyargılı fikirler: Terapist, danışanlar hakkında yanlış veya yönlendirici önerilere neden olan önceden oluşturulmuş fikir veya görüşlere sahip olabilir.
- Eğitim eksikliği: Muhalifler, hipnoz uygulayan kişilerin hepsinin eğitimli terapistler olmadığını iddia edebilmektedirler. Uygun eğitim olmadan, önemli bir duygusal sıkıntı meydana geldiğinde yardımcı olacak araçlara sahip olamayabilirler.
Hipnoz denemek istediğin bir şeye benziyorsa, uygun eğitimi almış kalifiye bir ruh sağlığı uzmanı bulmak oldukça önemlidir.
Sıkça Sorulan Sorular
Yaş regresyonu davranışları gelip geçen bir şey midir?
Bu, yaş gerilemesinin nedenine bağlıdır. Kişilik bozukluklarından veya travmalardan kaynaklanan yaş gerilemesi genellikle stres, travmatik anılar veya tetikleyicilerle birlikte gelir. Gerileyen davranışlar, kafa travması veya bunama gibi nörolojik bir durumla ilgili olduğunda daha kalıcı olabilir.
Çocuklarda regresyon görülmesi normal midir?
Evet. Çocuklar, rahatlık alanlarının dışına çıktıklarında genellikle geriler. Bu, zaten öğrendikleri şeyleri yapmayı bıraktıkları anlamına gelir. Kreşe gittiklerinde veya yeni bir kardeş doğduğunda meydana çıkabilir. Yaş gerilemesi genellikle geçicidir. Öfke nöbetleri anaokuluna kadar sürer. Diğer çocuklarda regresyon biçimleri birkaç haftadan uzun sürerse, uzmana danışmak en uygunu olacaktır.
Yaş regresyonu bir akıl sağlığı durumu olarak mı değerlendirilmektedir?
Hayır, yaş gerilemesi bir akıl sağlığı durumu değildir. İstemsiz yaş gerilemesi, travma sonrası stres bozukluğu (TSSB), dissosiyatif kimlik bozukluğu, şizofreni veya duygudurum bozuklukları gibi ruh sağlığı bozukluklarının bir belirtisi olabilir. Gönüllü yaş regresyonu bazen başa çıkmak veya rahatlamak için kullanılır.
Kaynakça
Understanding Age Regression, Kimberly Holland, Healthline, 2019
Theories About Age Regression and Trauma, Brandi Jones, MSN-ED RN-BC, 2023
What Is Age Regression Therapy?, WebMD, 2019
What is Age Regression and How Can You Overcome It?, Simone Marie, 2022
