Uyku bozukluğu nedir sorusunun cevabını merak ediyor olabilirsin.
Eğer uykunun kalitesinden memnun değilsen, gece uyumaların sürekli bölünüyorsa bu bozuklukla karşı karşıya olabilirsin. Farklı çeşit bozukluklar vardır ve bunların detaylı bilgilerini uyku bozuklukları nedir sorusunu yanıtlayarak vermeyi hedefliyoruz.
Her yetişkin zaman zaman uyuma sorunlarıyla karşılaşabilir. Yaşanılan rahatsızlıkların teşhisi nasıl yapılır? Belirtileri nelerdir? Bu soruların hepsini yanıtlıyoruz. Gece uyumalarının kalitesinden şüpheleniyorsan artık bu endişeye gerek yok!
Uyku Bozukluğu Nedir?
Bu rahatsızlık, uyumanı bozan ya da rahat gece dinlenmesi yapmanı engelleyen durumlara genel verilen addır. Rahat uyuyamadığın ya da bölündüğünde gün boyu ve yorgunluk çekmek gibi belirtiler ortaya çıkabilir. Zaman zaman herkes uyumasıyla ilgili sorunlar yaşayabilir. Ancak, eğer aşağıdakileri deneyimliyorsan bu rahatsızlığın var demek olabilir.
- Rüyaya dalmakta ya da uyumakta zorluk çekiyorsan.
- Bir gece öncesinde en az 7 saat uyumuş olsan bile gün içerisinde yorgun hissediyorsan.
- Normal günlük aktivitelerini azalttıysan ya da onları yapacak kadar güçlü hissetmiyorsan.
Dünya üzerinde milyonlarca her yaştan insanın yeteri kadar uyumadığı bilinmektedir. Uyumak çok önemlidir. Yetersiz derecede uyumak okulda, işte, kişilerarası ilişkilerde, sağlığında ya güvenliğinde istenmedik sonuçlar doğurabilir.
Uyku Bozukluğu Çeşitleri Nelerdir?
Bu bozukluğun bilinen yaklaşık 80 çeşidi vardır. Bunlardan en yaygın ve bilinenleri aşağıdaki gibidir:
- İnsomnia
- Uyku apnesi
- Huzursuz bacak sendromu
- Narkolepsi
Bu belirli rahatsızlık nedir hala merak ediyor musun? İşte sizin için en yaygın çeşitlerin açıklaması aşağıda!
- İnsomnia: Bu bozukluk, kişilerin rüyaya dalmakta ya da rüy kalmakta zorlandıkları bozukluktur. Uyumaya dalmakta güçlük, gece dinlenmesinden uyanmak ve geri rüyaya dalmakta zorlanmak, sabahları çok erken uyanmak, gün içerisinde sürekli yorgun ve bitkin hissetmek insomnia belirtilerindendir. İnsomnia, hem kısa zamanlı hem de uzun zamanlı olarak görülebilir. Kimi hastalar kısa süreli insomnia yaşarken kimisi kronik insomnia ile mücadele edebilir.
- Uyku apnesi: Bu bozukluk biraz daha ciddi sayılabilecek bir çeşittir. Uyuma esnasında nefesin kesilmesi durumu bu bozuklukla adlandırılır. Bu rahatsızlığı olan kişinin gece dinlenmesi esnasında 10 saniye süresinde nefesi kesilir. Bu rahatsızlığın iki çeşidinin olduğu bilinmektedir: obstrüktif ve sentral.
- Huzursuz bacak sendromu: Bu, rahatsız ve ani ve istemsiz bir şekilde bacağın hareket etmesi durumudur. Kişi genelde bacağının hareketini kontrol edemez ve epey güçlü bir histir.
- Narkolepsi: Bu bozukluk, kişinin uyuma ve uyanıklık sistemini etkileyen nörolojik bir sorundur. Narkolepsisi olan hastalar, gün içerisinde aşırı derece yorgun olma hali ve kısa süreli uyuma durumunu yaşarlar.
Gerekli Miktarda Uyunmayınca Ne olur?
Yeterince iyi uyuyamamak yalnızca yorgunluk dışında başka sorunlara da sebep olabilir. Uyuyamama nedeniyle oluşan yorgunluk, çocuklarda öğrenme engeline sebep olan bilişsel işlev sorunlar, her yaşta hafızayı olumsuz etkileyen sorunlar ve depresyon gibi karakter değişiklikleri gibi sorunlara sebep olabilir.
Uyumaktan mahrum kalan insanlar karar vermede güçlük, sinirlilik, performans sorunları ve daha yavaş tepki süreleri yaşar ve bu da onları araba ve iş kazaları için riske sokar.
Ayrıca, düzensiz uyuma da obezite, diyabet ve kalp hastalıklarının gelişimine katkıda bulunarak yaşamı olumsuz etkileyebilir.
Sebepleri Nelerdir?
Bu bozukluk birçok farklı sebepten meydana gelebilir. Sebepleri farklı olsa da bu rahatsızlığın sonucu hemen hemen herkeste aynıdır. Vücudun doğal uyuma ve gündüz uyanıklık döngüsü bozulur. Bu bozukluğun en yaygın 8 sebebi aşağıdaki gibidir:
- Ülser gibi fiziksel rahatsızlıklar.
- Astım gibi tıbbi rahatsızlıklar.
- Depresyon ya da anksiyete gibi psikolojik rahatsızlıklar.
- Alkol gibi çevresel faktörler.
- Biyolojik saatin döngüsünü bozan gece vardiyalı çalışma gibi faktörler.
- Narkolepsi gibi genetik rahatsızlıklar.
- Dinlenmeni bölen ya da rahatsız eden ilaçlar.
- Yaşlanma.
Belirtileri Nelerdir?
Eğer aşağıdakileri deneyimliyorsan bu rahatsızlıkla mücadele ediyor olabilirsin.
- Araç kullanırken uyuya kalmak.
- Televizyon izlemek ya da kitap okumak gibi aktif olmadığın durumlarda uyuya kalmak.
- İşte, okulda ya da evde bir şeye dikkatini toplamakta ya da odaklanmakta zorluk çekmek.
- Okulda ya da işte performans sorunları yaşamak.
- Başkaları tarafından sürekli yorgun ve dinlenmemiş göründüğünüz yorumunu almak.
- Hafızanla ilgili sorunlar yaşamak.
- Tepkilerinin yavaşlaması.
- Duyguları kontrol etmekte güçlük çekmek.
- Hemen hemen her gün, gün içerisinde şekerleme yapmak ihtiyacı duymak.
Nasıl Teşhis Edilir?
Eğer bu rahatsızlığın olduğundan şüpheleniyorsan bir sağlık çalışanına danışın. Hekimin bu sorununa neden olan fiziksel sorunu belirlemek için fiziksel bir test yapabilir. En azından 2 haftalık bir günlük tutman belki sağlık çalışanı için faydalı olabilir. Bazen bazı sağlık problemleri bu bozukluklara sebep olabilmektedir bu durumda hekimin herhangi bir durum var mı diye gerekli tetkikleri yapar.
Hekiminin bu rahatsızlığın olup olmadığını anlaması için sorabileceği sorular:
- Geceleri kaç saat uyuyorsun?
- Uyurken gece boyu dönüp durur musun?
- Şekerleme yapar mısın?
- Rüyaya dalman ne kadar sürüyor?
- Gece ortasında sık sık uyanır mısın?
- Gece vardiyalı çalışıyor musun?
- Gün içerisinde ne kadar yorgun hissediyorsun?
Bu hastalığın teşhisi yapılmasını daha kolay sağlamak için düzeninin takibini yapmak faydalı olacaktır.
Nasıl Tedavi Edilir?
Bu bozukluk için sağlık çalışanları tarafından önerilen ve hizmete sunulan birçok farklı çeşit tedavi yöntemi vardır. Birkaç seçenek aşağıdaki gibidir:
- Danışmanlık: Bazı uzmanlar bu bozukluğun tedavisi için bilişsel davranışçı terapi modelini önermektedir. Bu danışmanlık “stres arttıran düşünceleri fark etmek ve değiştirmek” için etkili olur.
- İlaçlar ya da tamamlayıcı besinler.
- Hijyene dikkat etmek, program tutmak.
- Düzenli bir şekilde egzersiz yapmak.
- Gürültüyü en aza indirmek.
- Işığı en aza indirmek.
- Oda sıcaklığını ayarlamak, böylece rahat uyuyabilirsin.
Hekimin, bu rahatsızlığının çeşidi ve şiddetine göre en uygun tedavi yöntemini size önerecektir.
İyi Bir Gece Uyuması için Neler Yapılabilir?
Daha iyi ve kaliteli bir gece dinlenmesi için kendi kendine yapabileceğin birtakım şeyler vardır. Bunları sizler için aşağıda listeledik.
- İdeal bir ortam yaratın: Yatak odanın ve yatağının rahat, ideal sıcaklığa ayarlanmış, sessiz ve karanlık olmasından emin olun. Eğer dalmanı rahatsız eden bir gürültü varsa kulak tıkaçları kullanmayı deneyebilirsin. Işık rahatsız ediyorsa, karanlık perdeler ya da göz maskeleri kullanılabilir.
- Olumlu düşünün: Kötü ve negatif düşüncelerle yatağa gitmekten kaçının.
- Yatağını uyumak dışında başka bir aktivite için kullanmamaya çalışın: Yatağından yemek yemeyin, televizyon izlemeyin ya da bilgisayar kullanmayın.
- Yatak zamanından önce aklını rahatlatmayı deneyin: Akşamın daha erken saatlerinde bir “yapılacaklar listesi” hazırlayabilir, yatağa gitmeden önce kafanı boşaltacak aktivitelere başvurabilirsin.
- Yatağa gitme ve rahatlama rutini oluşturun: Her gece uyumadan önce banyo yapmak, rahatlatıcı müzik dinlemek, ya da kitap okuma gibi rutinler oluşturun. Meditasyon gibi rahatlatıcı aktiviteleri deneyebilirsin.
- Saati izlemeyi bırakın: Saati başka yöne çevirin ve sadece alarm için kullanın. Eğer 20 dakikadan fazla süredir uyanıksan yatak odandan ayrılın ve bir diğer odada kitap okumak gibi rahatlatıcı bir aktivite yapın.
- Uyarıcılardan uzak durun: Kahve, çay, soda, kola ya da çikolata gibi uyarıcılardan kaçının. Ayrıca, yatma zamanından önce çok ağır beslenmeyin.
- Alkol ve tütünden kaçının: Yatma zamanından en az 4 saat öncesinde alkol ve tütün tüketiminden kaçının.
- Düzenli egzersiz yapın: Ancak, egzersizi uyuma zamanına yakın yapmamaya özen gösterin.
Kaynakça
Sleep Disorders - Symptoms and Causes, Mayo Clinic
Sleep Disorders, Psychology Today
Sleep Disorders: Causes, Diagnosis & Treatments, Healthline
