Sen hazırsın! Peki ya çocuğuna tuvalet eğitimi vermeye hazır mı?
Yardım çığlıklarını duyar gibiyiz. Hem çocukların hem de ebeveynlerin korkulu rüyası olan bu süreç en iyi şekilde nasıl atlatılır biraz konuşalım istedik.
Hazırsan başlayalım!
Çocuklara Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir?
Tuvalet eğitimi çocuklar kadar ebeveynlerin en zorlandıkları konulardan birisidir. Her çocuğun gelişimi ve verdiği tepkiler birbirinden son derece farklıdır. Bu yüzden anne babalar çocuklarına sabırla yaklaşmalı, anlayışlı davranmalı ve bilinçli bir şekilde süreci yönetmelidirler.
Biliyoruz ki bunları söylemesi kolay ama uygulaması oldukça zorlayıcı. Bu nedenle, bu sürece başlamadan önce nelere dikkat etmemiz gerektiğini bir hatırlayalım.
Temel amacımız, çocuklarımıza tuvalete ihtiyaç duymadan önce bedenlerinde hissettikleri duyguyu nasıl tanıyacaklarını, ayrıca tuvaleti nasıl kullanacaklarını, kıyafetlerini nasıl giyip çıkaracaklarını ve ellerini nasıl yıkayacaklarını öğretmektir.
Yani bu durum “hadi git ve çişin gelince klozete otur!”un çok ötesindedir.
Her şeyden önemlisi bebeğimizin hazır olduğunu gözlemlediğimiz an, onu bu sürece hazırlayacak ön konuşmalar yapmaktır.
Belki bir öykü yaratıp bu kahramanın kakasını nereye yaptığını, kuruluk hissinin onu nasıl mutlu ettiğini anlatabiliriz.
Eğer konuya ilgisinin olduğunu görürsek bir lazımlık alıp motive edici sözlerle birlikte denemeler yapmaya başlayabiliriz. Hatta alışana kadar lazımlığın odasında bulundurmakta bir sakınca yoktur.
Oyunlu, sohbetli, nispeten eğlenceli bu ilk aşamadan sonra nasıl ilerlemeliyiz bir bakalım.
Tuvalet Eğitimine Başlarken Bilmemiz Gerekenler
Unutmamak gerekir ki bu süreci yönetecek olan aslında bebeğindir. Sen ona yardım etmek ve destek olmak için varsın. Bu nedenle bebeğinin hareketlerini ve duygularını çok iyi gözlemlemen gerekir.
Çocuğunun diğer çocuklardan daha erken ya da daha geç başlaması onda bir problem olduğunu göstermez. Bu sadece gelişimsel düzeylerinin ve duygusal tepkilerinin farklı olduğunun bir göstergesidir.
Ona bu alışkanlığı kazandırmaya başlamadan önce tuvaleti mutlaka tanıtman gerekir. Kaka/çiş yapmanın korkulacak bir şey olmadığını anlatmak, bunu herkesin deneyimlediğini ve sağlıklı bir durum olduğunu açıklamak yalnız hissetmesini önleyecektir.
Gerekirse tuvalete arkadaşları ile oturtmalı ya da bu konuda ona sen eşlik etmelisin.
Bebeğine karşı daima pozitif olmaya çalış. Kimileri bu süreci 1 haftada tamamlarken kimileri 6 ayda tamamlayabiliyor. Bu noktada hayal kırıklığına uğramadan devam etmen gerekir. Ona ne çok rahat ne de çok kuralcı yaklaşmamaya özen göstermelisin.
Tuvalet Eğitimine Ne Zaman Başlanmalıdır?
Aşağıda belirtilen durumları gözlemliyorsan tebrik ederiz! Tuvalet eğitimine başlama vakti gelmiş demektir.
- Bebeğin 18-36 ay arasındaysa
- Kakasının büyük bir bölümünü tek seferde yapabiliyorsa
- Gün içinde 3-4 saate yakın kuru kalabiliyorsa
- En az 2 en çok 5 dakika aynı pozisyonda oturabiliyorsa
- Bezinin ıslak ve kirli olmasından rahatsız oluyorsa
- Tuvaletteyken merak ettiği için seni gözlemliyorsa
Çocuğun Tuvalet Eğitimine Hazır Olduğunu Gösteren Belirtiler Nelerdir?
Minik yavrumuz hazır olduğunu bize anlatmak için fiziksel, ruhsal ve mental birçok sinyal gönderir. Bunları aşağıda senin için listeledik.
Çocuğunda bu belirtilerden kaçı var öğrenmeye hazır mısın?
Fiziksel Belirtiler:
- Altı kuru bir şekilde uyanması
- Gün içinde yaklaşık 2 saat belki daha uzun kuru kalabilmesi
- Her gün yakın saatlerde kaka yapması
- Çömelme, oturma ve yürüme gibi hareketleri kolaylıkla yapabiliyor olması
- Pantolonu tek başına giyebilmesi
- Islak/kuru, kirli/temiz arasındaki ayrımı yapabiliyor olması
Ruhsal Belirtiler:
- Ebeveynleri memnun etmeye karşı duyduğu istek
- Islak ve kirli bir bezle ile duramamak
- En az 5-10 dakika tuvalette durabilmek
- Aile bireylerini taklit etmek istemek
- Kendinden büyüklerin nasıl kaka yaptığını merak etme
Zihinsel Belirtiler:
- Kakasının geldiğini fark etmek
- Sıkıştığı an rahatça ifade etmek
- Yönergeleri uygulayabilmek
Tuvalet Eğitimi Nasıl Verilir?
Söz edilen belirtilerden çoğunu gözlemlemeye başladın. Artık zamanının geldiğini düşünüyorsun ama bir türlü tuvalet eğitimine nasıl başlayacağına karar veremedin mi?
İşte basit ve etkili bir başlangıcın aşamaları!
- Başlangıç aşamasında çocukları çok sıkmadan günde 3 ya da 4 kez lazımlıkta oturtmak faydalı olacaktır.
- Sıvı tükettikten 45 dakika ya da 1 saat sonra ve uykudan uyanınca oturağa oturmasını sağlamalısın.
- Yemek yedikten 20 dakika ya da yarım saat sonra kakası/çişi olup olmadığını sorabilirsin. Genellikle olmadığı konusunda ısrarcı olabilirler. Sen de aynı ısrar ve sabırla onu denemesi için ikna etmelisin.
- Kakasını da ya çişini az da olsa yaptığında ödüllendirip yüreklendirmek çocuğunun cesaretini pekiştirecektir.
- Eğer lazımlığı doğru kullanamadıysa ona kızmadan, utandırmadan ve en önemlisi cezalandırmadan hareket etmelisin. Unutmayın ki bu bir süreç ve çocuğun bunu en iyi şekilde başaracak. İhtiyacımız olan biraz zaman, biraz da sabır.
“Baby step” dediğimiz ufak adımlarla onu bu süreçle tanıştırdıktan sonra tüm bunları günün aynı saatlerinde yapmaya özen göstermek önemlidir. Böylece alışkanlık kazanması ve bedensel/psikolojik olarak kendini hazır hissetmesi daha kolay olacaktır.
Öğretim süreci boyunca gece ve gündüz yol haritası birbirinden farklıdır. Gündüzleri kontrol sağlamak daha kolay görünüyorken gece tuvalet eğitimi daha zorlayıcı gelebilir.
Gece çişe kaldırmak doğru mu? En kolay tuvalet eğitimi nasıl verilir? gibi aklını kurcalayan sorular var, farkındayız.
Unutmayalım ki gündüzleri süreç doğru bir şekilde yönetildiğinde gece ıslatmaları kendiliğinden çözülebilir.
Peki, gündüz kazanılan alışkanlığın devamında nasıl bir yol izlenmelidir bir bakalım.
Tuvalet Eğitiminde Geceleri Nasıl Bir Yol İzlenmelidir?
Gece alışkanlık kazandırmaya çalışırken anne babalar çocuğun tuvalet ihtiyacını fark edip onu uyandırmaya çalışır. Oysaki asıl nokta çocuğun bunu fark etmesi, bundan rahatsız olmasıdır. Anne baba sadece destekleyici/yardımcı rolünü üstlenmelidir.
Uykudan Uyandırmayın
Sürecin ilk haftalarında elbette ki anne babalar belirli aralıklarla uyandırıp kontrol sağlayabilir.
Ancak tüm süreç boyunca düzenli aralıklarla onu uykudan uyandırırsan senin öngörülerine göre hareket etmiş olur. Bunun sonucunda onu kaldırmadığın her an altına ıslatabilir çünkü kendi farkındalığını kazanmamış olacaktır.
Biliyoruz ki her sabah ıslak bir yatağı temizlemek zorunluluğu yıldırıcı ve motivasyonunu düşürüyor. Ancak uzun vadede etkili sonuçlar almak için biraz dişimizi sıkmak zorundayız.
Peki, bebeğime bu farkındalığı nasıl kazandırırım?
Bez ıslatma aralığını takip edin
İlk günlerde onun farkındalık kazanması sağlamak için tabi ki sen uyandırabilirsin. Geceleri ve gündüzleri ne sıklıkta bezini ıslattığını takip edip sonra aynı saatlerde onu uyandırmaya özen göstermelisin. Bu belli bir düzene oturduktan sonra senin desteğin olmadan da uyanıp ihtiyacını giderecektir.
Uyku öncesi sıvı tüketimini azaltın
Uykudan birkaç saat önce su, meyve suyu ve süt gibi içeceklerin tüketimini en aza indirmeye çalışın. Yatağa girmeden evvel mesanesinin tamamen boş olmasını sağlayın.
İlk üç günden sonra gece bezlerini bağlamayın
Gündüz bezsiz gece bezli olmak bebeğinin aklını karıştıracaktır. Bu nedenle ilk üç günü atlattıktan sonra bez bağlamaman tavsiye edilir. Bu dönemde her sabah çişli bir yatak görmeye hazır olmalısın. Unutmayalım ki bu bir daha hiç ıslak bir yatak görmeyeceğin temiz sabahların bir hazırlığıdır.
Tuvalet Eğitimi Ne Kadar Sürer?
Tüm anne babalara en önemli önerimiz bu konuda sabırlı ve sakin olmalıdır. Israrcı ve aceleci olmak hem senin hem de çocuğun için süreci zorlaştırır.
Alışkanlığın kazanılması her çocukta değişkenlik gösterebilir ancak genellikle 3 ila 6 ay arası sürer.
Burada önemli olan çok erken başlamak değil, hazır olunduğu zamanda başlamaktır. En erken 18.ayda rektum ve anüsü kontrol edebilme yetisi başlar. Mesane ve üretranın kontrolü ise 24.ayda gerçekleşir. Bu nedenle erken başlamak süreci uzatabilir. Hatta geceleri kuru kalması aylar alabilir.
Tuvalet eğitimini etkileyen önemli faktörler, cinsiyet, yaş, fiziksel/zihinsel problemler ve kabızlıktır.
Yanlış bir zamanda ya da çocuk hazır olmadığında başlamak pek çok fiziksel ve ruhsal sorunu da beraberinde getirecektir.
Lütfen bebeğini başkalarıyla kıyaslamamalı, onun fiziksel ve ruhsal gelişimine özen gösterip adım adım takip etmelisin.
Çocuklarda Tuvalet Alışkanlığı
Şu ana dek sürecin nasıl yönetilmesi gerektiğine dair konuştuk ve tavsiyelerde bulunmaya çalıştık. Ancak işler her zaman istediğimiz gibi gitmeyebilir.
Bebeklerimiz için son derece zorlayıcı olan tuvalet eğitiminde yaşanması muhtemel problemlere bakalım. Böylece hem kendimizi duygusal olarak hazırlamış hem de testi kırılmadan önce önlemler almış oluruz.
- Stres
Onun hayatındaki bu köklü değişim büyük bir stres duymasına neden olabilir. Küçük bedeni bu strese dayanamayıp kendini kapatabilir.
- Yorgunluk
Bu çağlarda kreşe başlamış olabilir. Yaptığı günlük aktivitelerin verdiği yorgunluk kontrol mekanizmasını zayıflatabilir.
- Heyecan
Tüm alıcılarının açık olduğu ve büyük bir merakla öğrendiği yaşlarda en yoğun hissettiği duygu heyecandır. Çok fazla heyecanlanması ise idrar kesesi üzerindeki kontrolünü azaltabilir.
- Anne baba baskısı
Bu konuda ona baskı yapmak ve ısrarcı olmak bebeğini yavaşlatır. Korkmasına ve gerilemesine neden olur.
- Odağının başka yerlerde olması
Oyuna daldığında, heyecan duyduğu herhangi bir aktiviteye daldığında çişini yapmayı unutabilir. Hatta lazımlığı önüne koysan bile kalkıp yapmak çok da umurunda olmayacaktır.
- Sıkışma / Hareket yetersizliği
Sıkıştığı anda hızlıca lazımlığa gidecek yeterlilikte olmayabilir. Bu nedenle belli bir süre kolaylıkla ulaşabileceği yerlerde bulundurmakta fayda var.
- Fiziksel problemler
İdrar yolu enfeksiyonları, gülerken altına kaçırma, ağrılı bir şekilde idrarını yapma ya da idrarda kan görülmesi sıkça karşılaşılan fiziksel problemlerdir. Bu nedenle, bahsedilen sıkıntıları gözlemlediğinde yakın takibe alıp mutlaka bir doktora danışmalısın.
Tuvalet Eğitiminde Yapılmaması Gerekenler
Tuvalet eğitimini en iyi şekilde yönetmeni sağlayacak uzman önerilerini senin için derledik.
- Lazımlık eğitimine hazırlamak
Alışkanlığı en iyi şekilde kazanmasını istiyorsan öncelikle onu bu sürece çok iyi hazırlamalısın.
Gün içerisinde yapacağın ufak denemeler etkili olacaktır. Örneğin, kakasını yaptıktan hemen sonra üstünü değiştirip kuru ve temizken ona nasıl hissettiğini sorun. Hatta kakasının kötü kokmasının ona ve çevresine neler hissettireceğini bile konuşabilirsin.
- Lazımlık eğitimi için zamanlama
İşler istediğin gibi gitmediğinde endişelenme. Lazımlık eğitimi en az 1 yılını alacaktır. Bu süreçte onu lazımlığa oturtacağın anları iyi belirlemen gerekir.
Saat başı sormak ve oturtmak uygun değildir. Dahası uzun süreli oturması da kolay sıkılmasına ve bir sonraki denemeyi reddetmesine neden olur.
Eğer belli bir süre oturmasını ve alışkanlık kazanmasını istiyorsan bu esnada ona sorular yöneltin. Bedenin farkında olmasını ve neler hissettiğini anlamasını kolaylaştırabilirsin.
- Sabırlı olmayı birlikte deneyimlemek
Tuvalet eğitiminin başlarında lazımlığında 5 dakika geçirebiliyorsa ne ona ne de kendine bunun için kızma ve yüklenme.
İlk üç gün 5 dakika oturmasında hiçbir sakınca yok. Sonraki günler bu süreyi yavaş yavaş uzatmayı deneyebilirsin. Mesela onu bir oyuncağı ile 2 dakika daha fazladan oyalayın. Ya da banyoya ilgisini çekecek nesneler koyarak geçirdiği zamanı uzatabilirsin.
- Tutarlılık esastır
Sen ne kadar tutarlı ve kararlı olursan bebeğin de öyle olacaktır. Eğer tuvalete oturduğunda bir kitabı incelemeyi tercih ediyorsa lazımlığın yanına sevdiği birkaç kitabı koyabilirsin. Eğer bir oyuncakla oynamaktan hoşlanıyorsa sevebileceği birkaç oyuncağı yerleştirmelisin.
- Ödüllendirmek
Unutmayalım ki onlar sadece 2-3 yaşlarında dünyayı ve kendilerini keşfetmeye çalışan küçük insanlar. Mesela bugünkü pratiğinde peçete ile kendini temizlemek istediyse bunu hemen kutlayabilirsin! Bizim için küçük ama onlar için son derece büyük bir adım bu.
Banyoya, odasına, lazımlığın etrafına sevebileceği küçük etiketler yapıştırabilirsin.
- Şefkat göstermekte cömert olmak
Sürecin küçük adımlarını büyük bir coşku ile kutlamak en doğru motive etme ve yüreklendirme yöntemlerinden biri olacaktır.
Senin için ufak sayılabilecek adımlar da bile kocaman sarılıp, sözlerinle onu onurlandırmaya çalışabilirsin. Bakışlarınla onu teşvik edip ve sıcacık gülümsemelisin! En çok buna ihtiyacı olacaktır.
- Bir yer belirlemek
Banyoyu kullanmak istemeyebilir ya da banyo dışında hiçbir yeri tercih etmeyebilir. Fakat belli bir düzene oturana kadar hep aynı yerde yapması en sağlıklısı olacaktır. Lazımlığı en çok vakit geçirdiği bir yere bırakman en uyarıcı yöntemlerden biridir.
- Oturmak istemediğinde zorlamamak
Bu eğitimin bir zorunluluk değil bir ihtiyaç olduğunu anlaması gerekir. Bu nedenle oturmak istemediği zamanlarda onu zorlama ve bunaltma.
Eğer kaçarsa bir sonraki sefere daha oyunlu bir şekilde onu banyoya dönmeye ikna edin. Sevdiği bir şarkıyı banyoda çalın ve orda birlikte dans edin. Dans esnasında ufak ufak denemelerde onu klozete oturtmaya çalışabilirsin.
- Eğlenceli hale getirmek
Her şeyi oyun aracılığıyla öğrenen bir küçük bir insandan söz ediyoruz. Tabi ki onun için en büyük tutku eğlenmek!
Eğer gün içerisinde havasında olmadığını düşünüyorsan yemek saati ya da uyku saati gibi bir ifade kullanarak “Hadi, şimdi de tuvalet saati!” diyebilirsin. Ya da “eveett, bugün banyomuzda neler var? Nasıl kullanılır? Öğrenmek ister misin? ”gibi ifadelerle teşvik edebilirsin.
Birlikte öğrenmek, birlikte oyun oynamak her zaman şevkini arttıracaktır.
En Çok Merak Edilenler
2 yaş tuvalet eğitimi için erken mi?
Hayır, değildir. Çocukların kas gelişimleri büyük ölçüde 2- 2.5 yaşları arasında tamamlanır. Bu nedenle ideal bir yaştır.
3 yaş tuvalet eğitimi için geç mi?
Hayır, geç değildir. Nadiren de olsa 18.aydan sonra kas gelişimini tamamlayan bebekler de vardır. Bu yüzden bu alışkanlığı kazanmaları 3 yaşa kadar uzayabilir.
Alışkanlık kazanması için kaç gün denenmelidir?
Tekrar altını çizmek istiyoruz ki bu alışkanlığı kazanması için bebeğinin fiziksel ve psikolojik olarak hazır olması gerekir. Bu anlamanın en temel ve en etkili adımı ise kakasını durarak ya da oturarak yapmasıdır.
Normalde kakalarını yürüyerek yapabilirler. Bu henüz onların idrar yolları kaslarını kontrol edebilecekleri yetiye sahip olmadıklarını gösterir. Kas kontrolü başladığında ise ayakta bekleyip yaptıktan sonra hareketlerine devam ederler.
Tam da o an, yani bebeğin durup anne babanın gözünün içine bakarak çişini ya da kakasını yapması bu alışkanlık için hazır olduğunu gösterir.
Daha sonra ise üç gün kuralı takip edilmelidir.
Üç gün kuralı nedir?
Sürecin en önemli deneme kurallarından biridir.
İlk gün sızdıran bir bez kullanılır. Amaç, ıslaklıktan kaynaklanan rahatsızlığı hissetmesi ve çözüm bulmaya çalışmasıdır.
İkinci gün ona bez bağlamamayı teklif etmeli ve hatta bağlamamalısın. Böylece ıslaklığı daha yoğun hissedecektir. Yoğunluk arttıkça içsel olarak idrar yolu kaslarını kullanmak için kendi içinde çaba sarf edecektir.
Üçüncü gün de ise artık kendi çözüm arayışlarına gireceklerdir. Durumu henüz fark edememiş de olabilirler ki bu normaldir. Böyle zamanlarda onları teşvik edecek ve yönlendirecek cümleler kurmalısın. Örneğin, “rahatsız oluyorsun değil mi, gel beraber banyoya gidelim. ”gibi.
Kaynakça:
The Best Potty Training Tips, According to Experts and Parents, Lauren Gelman, 2022
Potty training: How to get the job done, Mayo Clinic
How to potty train, NHS UK
