Etrafımızda hepimizin hayal ettiği bir şeyler vardır ve bu hedeflere ulaşmak için gerekli olan güç, motivasyondur.
Ancak bazen, bu gücü hissetmek zorlaşabilir ve hedefimize doğru adım atmak için yeterli enerjiyi toparlamakta güçlük çekebiliriz.
İşte bu noktada motivasyon kavramının ne anlama geldiğini anlamak, yolculuğumuza devam edebilmemiz için çok önemlidir.
Dolayısıyla, bu yazıda "motivasyon nedir" sorusuna cevap arayacağız ve motivasyon kaybı yaşadığımız zamanlarda nasıl yeniden motive olabileceğimizi keşfedeceğiz.
Hazırsan başlayalım!
Motivasyon Nedir?
Motivasyon nedir; belirli bir hedefe yönelik bizi harekete geçiren ve bu hareketi yönlendiren ve sürekliliğini sağlayan sürece verilen isimdir.
Bireylerin hedeflerine yaklaşabilmek, onları gerçekleştirebilmek için bu hedeflere doğru ilerleme kaydetmesi gerekir.
Motivasyon tam da bu noktada devreye girerek bilişsel, duygusal ve sosyal güçler bütünü olarak bu ilerlemeye zemin hazırlar.
Bu sebepledir ki gündelik dilde ‘‘motivasyon’’ kavramı, davranışlarımızın altında yatan nedenleri tanımlamak için de kullanılır.
Neden Motivasyonlu Olmalıyız?
Motivasyon nedir sorusunun ardından neden motivasyonlu olmayız sorusuna geçebiliriz.
Motivasyon ve dolayısıyla motivasyonlu olmak oldukça önemli aksi takdirde hedeflerimize ulaşmak için harekete geçmemiz pek de mümkün gözükmez.
Bu da motivasyonun öneminin bilincinde bireylerle henüz bu bilince erişmemiş bireyler arasında bazı farklılıklar görmemize yol açıyor.
Motivasyonun önemini kavrayan bireyler:
- Hedefe doğru harekete geçmekte zorlanmaz.
- Hedeflerine yönelik daha verimli çalışır.
- Risk alma, bağımlılık vb. sağlıksız davranışlardan kaçınır, daha sağlıklı hamlelerle harekete geçer.
- Hayatlarının kontrolünün kendi ellerinde olduğunu hissedebilir.
Motivasyon Türleri Nelerdir?
Motivasyon nedir; iki ana türü mevcut.
Bunlardan birincisi ‘‘Dışsal Motivasyon’’ olarak adlandırılırken, diğeri ‘’İçsel Motivasyon’’ olarak adlandırılmakta. Ana motivasyon türlerine ek olarak, araştırmacıların ‘‘Aile Motivasyonu’’ adını verdiği bir motivasyon türünün de ayrıca var olduğu tartışılıyor:
Dışsal Motivasyon Nedir?
Dışsal motivasyon, bireyin dışında gelişen motivasyon türüdür. Para, kupa benzeri ödüller, övgü ve sosyal tanınma gibi faktörler dışsal motivasyona örnektir.
İçsel Motivasyon Nedir?
İçsel motivasyon tamamen birey kaynaklıdır ve bireyin bir şeyler başarması sonucunda ortaya çıkar. Örneğin, zorlu bir bulmacayı çözmeyi başaran birey; bu zorluğun üstesinden tek başına gelebilmenin yarattığı içsel motivasyonla donanır.
Aile Motivasyonu Nedir?
Aile motivasyonu, araştırmacıların ana motivasyon türlerine ek olarak ortaya attığı; üçüncü tür olma potansiyeli olduğu düşünülen motivasyona verilen isimdir. Aile motivasyonu, bireyin içsel motivasyona sahip olmasa da ailesi için motivasyonluymuş gibi davranıp çalışmaya devam etmesi durumudur. Ailesinin finansal yönden kendisine muhtaç olduğunu bilen bir kimsenin para kazanma motivasyonu olmasa dahi işe gitmeye, para kazanmanın yollarını aramaya devam etmesi aile motivasyonuna verilebilecek en bariz örneklerden biridir.
Motivasyonun Temel Bileşenleri Nelerdir?
Bilimsel araştırmalar, motivasyonun 3 temel bileşeni olduğunu ortaya koyuyor: Aktivasyon, Devamlılık ve Yoğunluk. Peki ama bu bileşenler ne anlama geliyor?
Aktivasyon
Aktivasyon, bir davranışı sergilemek için öncesinde alınan kararı işaret etmekte. Yabancı dil öğrenmek için dil kursuna yazılmak aktivasyona örnektir.
Devamlılık
Devamlılık, her ne olursa olsun hedefe yönelmekten vazgeçmeme ısrarı anlamına gelmekte. Örneğin, öğrenmeye başladığın yeni dilin kuralları sana zor gelse dahi kursa gitmekten vazgeçmemen bir devamlılık göstergesi sayılabilir.
Yoğunluk
Yoğunluk, hedefine karşı ne kadar odaklandığını ölçümlüyor. Aynı kursta birbirinden farklı pek çok öğrenci bulunur. Bu öğrencilerin kimileri kursta fazla bir çaba göstermeden dil öğrenebilirken kimileri üstün bir çaba sonucu o dili öğrenir. Üstün çaba, üstün yoğunluk demektir.
Her bir bileşenin hedefe giden yolda nerede durduğuna ya da duracağına dair önemli öngörüler sağladığını bilmelisin. Yüksek aktivasyon, hedefini gerçekleştirmenin daha olası olduğunu gösterirken; yüksek devamlılık ve/veya yoğunluk, hedefine ulaşıp ulaşamayacağını; ulaşmak için ne denli çaba sarf edeceğini gösterir.
Motivasyon Teorileri Nelerdir?
Psikologlar tarih boyunca insan davranışlarının ardında barınan motivasyonlara yönelik çeşitli teoriler oluşturmaya gayret ederek motivasyon nedir sorusuna cevap aramışlardır. Bu teorilerden en bilinenler şunlardır:
İçgüdüsel Motivasyon Teorisi:
Günümüzde adını çokça duyduğumuz ünlü psikolog Sigmund Freud başta olmak üzere William James, William McDougal gibi psikologlar tarafından ortaya atılan İçgüdüsel Motivasyon Teorisi, insan davranışlarının motivasyon kaynağı olarak bireylerin doğuştan sahip olduğu belli başlı biyolojik içgüdüleri işaret eder. Bu içgüdülere örnek olarak organizmaların hayatta kalmalarına yardımcı olmalarıyla da bilinen korku, sevgi ve temizliği verebiliriz.
Dürtü Azaltma Teorisi:
Psikolog Clark Hull tarafından geliştirildiği bilinen Dürtü Azaltma Teorisi; insanların yemek yemek, su içmek, uyumak gibi temel biyolojik dürtülere sahip olduğunu ve bu dürtüleri giderme ihtiyacının insan davranışlarını motive ettiğini ileri sürer. Clark Hull’un teorisine kıyasla gündelik hayatta daha sık işittiğimiz, ismini yaratıcısı Abraham Maslow’dan alan Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi de benzer bir noktaya değinir. Maslow’un İhtiyaçlar Hiyerarşisi, temel psikolojik ihtiyaçları giderme isteğinin bireyde yarattığı motivasyondan bahseder. Giderilen her bir ihtiyaç, bir sonraki ihtiyacın dikkate alınmasına olanak sağlar ve böylece bir motivasyon zinciri oluşmuş olur.
Uyarılma Motivasyon Teorisi:
Uyarılma Motivasyon Teorisi, bireylerin optimal uyarılma seviyelerini koruyabilmek için belli davranışlarda bulunduğunu ve bu davranışların motivasyonunun optimal uyarılma seviyesinde sabit kalabilmek olduğunu söyler.
Motivasyon Düşmesinin veya Olmamasının Nedenleri Nelerdir?
Motivasyon düşüklüğünün veya yoksunluğunun çeşitli nedenleri olabilir ve bunlar kişiden kişiye değişiklik gösterebilir. Yine de bilinen nedenlerin başlıca olanlarını şu şekilde sıralayabiliriz:
- Hızlı Sonuç Alma İnancı: Herkes hedeflerine en kısa sürede ulaşmak ister; fakat hedefe ulaşmanın zaman alan bir süreç olduğunu unutup bu isteği bir inanç haline getirenler maalesef inandıkları düşünce gerçeğe dönüşmediği için motivasyonunu yitirebilir.
- Bir Yöntemin Herkeste İşe Yarayacağını Düşünmek: Birini başarıya götüren yöntem, bir başkasında pek de işe yaramayabilir. Bunun normal bir durum olduğunu kabul etmeyip sorunu kendisinde arayanlar motivasyon kaybı yaşar.
- "Ya Hep Ya Hiç" Düşüncesi: Hedeflerine ulaşmak için mükemmel olman gerektiğine inanman en ufak bir hatada tüm motivasyonunun kırılmasına ve dolayısıyla pes etmene sebep olabilir.
Motivasyon Nedir, Nasıl Artırılır? Motivasyon Artırma Yöntemleri
Motivasyon kaybedilebildiği gibi üzerine yoğunlaşıldığında kazanılabilen de bir güçtür.
Tıpkı yaşam gibi motivasyon da doğrusal bir süreç değildir, hep aynı düzlemde ilerlemez.
Zaman zaman motivasyonunda dalgalanmalar yaşayabileceğinin bilincinde olup bu dalgalanmalara karşı önlem alabildiğin sürece motivasyon kaybından korkmana gerek olmadığını bilmelisin.
- Öz güven arttırıcı çalışmalar yapmak: Bilimsel çalışmalar, özgüven ve motivasyon arasında doğrudan bir ilişki olduğunu gösteriyor. Bu da demek oluyor ki öz güven artırmak hedefe giden yolda motivasyonu da artırarak bize yardımcı olabilir.
- Gerçekten önemli olduğunu düşündüğün noktalara odaklanmaya çalış: Senin için önem arz eden konular, önem arz etmeyen konulara kıyasla hedefe giden yolda daha büyük bir motivasyon sağlayacaktır. Eldeki konuları bir önem sırasına dizip yola o şekilde devam etmek fayda sağlayacaktır.
- Fazla zorlu ve karmaşık olduğunu düşündüğün bir şeylerle uğraşıyorsan, uğraşını küçük parçalara bölerek adım adım ilerleyebilirsin. Böylece küçük adımlarla büyük resme, yani hedefine, ulaşmış olursun. Mesela, bir anda 50 kilo vermek yerine vermek istediğin bu 50 kiloyu zaman dilimlerine pay ederek ilerleyebilirsin. 50 kiloyu birden vermek oldukça güçtür; ama belli aralıklarla birkaç kilo vere vere 50 kilo verme hedefine ulaşmak tahmin ettiğinden daha kolay gerçekleşebilir.
- Geçmişte neler başardığını kendine hatırlat ve kendi gücünün farkında ol. Geçmişteki olumlu anıları anımsamak sana güçlü hissettirecek, kendinden şüphe duyup motivasyon kaybı yaşamana engel olacaktır. Üstelik ilk maddede bahsini geçirdiğimiz öz güven artışının fitili de bu sayede ateşlenebilir.
- Kendine güvenmediğin noktaları belirle ve onlar üzerine çalış. Bu çalışmalar sonuç verdikçe kendine ve kapasitene olan inancın da artacaktır. Böylelikle öz güveninin yanı sıra bilgi birikimin ve donanımın da olumlu anlamda etkilenecektir.
Sıkça Sorulan Sorular
Motivasyonlu Olmak Zorunda Mıyım?
Motivasyona bir zorunluluk gözüyle bakmamak gerekir çünkü bu bakış açısı, kişiyi strese sokabilir. Stres ise motivasyonlu olmanın karşısındaki ciddi engellerden bir tanesidir. Evet, hedefe varabilmenin yolu motivasyonlu olmaktan geçer; ancak bu hususta motivasyonu bir zorunluluktan ziyade manevi yönden seni besleyen, hedeflerine olumlu etkisi olan bir itici güç olarak algılaman daha doğru olacaktır. Bu algı, baskı altındaymış duygusuna kapılmadan motivasyon sahibi olabilmeyi de kolaylıkla mümkün kılabilir.
Motivasyonum Neden Düşüyor?
Bu sorunun tek bir yanıtı yoktur. Kişinin motivasyonlu hissetmemesinin, motivasyon kaybı yaşamasının ardında birbirinden farklı nedenler yatabilir. Genellikle görülen, kişilerin hızlı sonuç alma isteğine kapılıp hızlı sonuç alamayınca yaşadığı hayal kırıklığının yarattığı motivasyon sarsıntısıdır. Bunun yanı sıra, uygulanacak tek bir yöntemin hedefe ulaşmak için yeteceği sanrısı ve mükemmelliyetçilik de motivasyonu olumsuz etkileyen diğer yaygın sebeplerdir.
Motivasyonum Üzerine Çabalarsam Onu Geri Kazanabilir Miyim?
Elbette! Nasıl ki bir hedefe ulaşmak için çaba gerekiyorsa, kimi zaman motivasyonlu olabilmek için de çaba gerekebilir. Bunun oldukça normal bir durum olduğunu kabullenmek bile çaba göstermek için bir adımdır diyebiliriz. Motivasyon, içimizde her zaman hazır halde bulunmayabilir. Motivasyonumuzun oluşumuna ya da geri dönüşüne engel noktaları belirleyip bu noktalar üzerine çalışmak; motivasyonlu bir birey haline gelme sürecimizde büyük rol oynar.
Dış Etkenler Motivasyon Üzerinde Etkili Midir?
Kesinlikle öyledir. Motivasyon türlerinden ‘‘Dışsal Motivasyon’’ tam da bu sorunun cevabıdır. Kişiler, kendi kendilerine yarattıkları motivasyonun (İçsel Motivasyon) yanı sıra dışarıdan gelecek herhangi bir dış müdahale ile (Dışsal Motivasyon) de kendini motivasyonlu hissedebilir.
Motivasyon Başarı Getirir Mi?
Başarıyı tek bir faktöre bağlamak doğru olmaz; fakat motivasyonun başarı elde etmede önemli faktörlerden biri olduğu pek tabii söylenebilir. Motivasyonlu bireyler, başarıya ulaşma isteğine ve hevesine sahiptir. Bu istek ve heves de beraberinde hedefe emin adımlarla ilerlemeyi getirir. Başarıyı tek başına motivasyon getirmese bile başarıya ulaşmada motivasyonlu olmanın öneminin yadsınamayacağı aşikardır.
Motivasyonum Tüm Çabalarıma Rağmen Geri Gelmiyor, Ne Yapmalıyım?
Düzenli gösterdiğin tüm çabalara rağmen motivasyonlu hissetmeyebilir, motivasyonunun bir daha geri gelmemek üzere yok olduğu endişesine kapılabilirsin. Bahsi geçen durumla karşı karşıya kaldığında profesyonel yardım almayı deneyebilirsin. Uzmanlar, özellikle iki haftadan fazla süren motivasyonsuzluk halinin ruh sağlığın ile ilgili ciddi bir sinyal olabileceğini söylüyor. Başta depresyon olmak üzere çeşitli ruh sağlığı problemlerinin habercisi olma ihtimali olan uzun süreli motivasyon kaybını ciddiye almanı ve uzman görüşlerini es geçmemeni tavsiye ediyoruz.
Yüksek Motivasyon Nedir?
Yüksek motivasyon, bir kişinin belirli bir hedefe veya amaca ulaşmak için içsel bir güdüle hareket ettiği durumdur. Bu güdü, kişinin kendini geliştirmek, başarılı olmak, öğrenmek veya bir şeyi gerçekleştirmek gibi amaçlarına ulaşmak için ortaya çıkabilir. Yüksek motivasyon, kişinin enerjisi, azmi, odaklanması ve başarılı olma isteği üzerinde pozitif bir etkiye sahiptir. Kişi, hedefe ulaşmak için sürekli çalışmaya devam eder ve başarılı olma olasılığı daha yüksek hale gelir. Yüksek motivasyon, kişinin özgüvenini artırır, stresle baş etme becerilerini geliştirir ve genel sağlık ve refahını olumlu yönde etkiler.
Sosyal Motivasyon Nedir?
Sosyal motivasyon, insanların diğer insanlarla etkileşimleri ve toplumsal bağlarından kaynaklanan bir motivasyon türüdür. İnsanlar, sosyal çevrelerinde kabul görme, takdir edilme, onaylanma veya beğenilme gibi sosyal ihtiyaçlarını karşılamak için motivasyon hissedebilirler. Sosyal motivasyon, diğer insanlarla bağlantı kurma, iletişim kurma, işbirliği yapma ve sosyal bağları sürdürme yoluyla insanların amaçlarını gerçekleştirme isteğini de içerebilir. Sosyal motivasyon ayrıca insanların sosyal statü kazanma veya koruma, toplumda saygın bir konuma sahip olma, diğer insanlarla etkileşimde bulunma becerilerini geliştirme veya kişisel ve toplumsal amaçları gerçekleştirme gibi hedeflere ulaşmak için de kullanılabilir.
Kaynakça:
What Is Motivation?, Verwell Mind, 2022
Dışsal motivasyon, içsel motivasyon ve performans etkileşimi ile ilgili kuramsal bir bakış, Vizyoner Dergisi, 2020
What is Motivation? A Psychologist Explains, Positive Psychology, 2019
Motivation, Psychology Today
