Günlerdir yorgun, umutsuz, endişeli ya da korkmuş mu hissediyorsun?
Depresyon belirtilerini taşıdığını düşündün ve psikiyatrik bir değerlendirmeden sonra sana antidepresan ilaç mı reçete edildi?
Eğer antidepresan nedir, antidepresan yan etkileri nelerdir, antidepresan ilaç isimleri hangileridir merak ediyorsan Terappin ailesi olarak senin için hazırladığımız yazımızı okumanı isteriz.
Hazırsan başlayalım.
Antidepresan İlaçları Neden Kullanılır?
Ruh hali ve davranıştaki değişiklikler beyindeki nörotransmitter adı verilen sinir hücreleri arasındaki iletişimi sağlayan serotonin ve noradrenalin gibi kimyasalların dengesizliklerden kaynaklanıyor olabilir.
Antidepresan ilaçları beyindeki nörotransmitterlerin kimyasal dengesizliklerini düzelterek depresif bozuklukların semptomlarını azaltan bir ilaç sınıfıdır.
Bu nedenle, yeme bozuklukları, yaygın anksiyete bozukluğu, obsesif-kompulsif bozukluk ve travma sonrası stres bozukluğu gibi depresyon, anksiyete ve bunlara bağlı gelişebilecek durumları tedavi etmek için kullanılırlar.
Antidepresanlar, depresyon için popüler bir tedavi seçeneğidir. Antidepresanlar depresyonu tedavi etmese de semptomları azaltabilir. Denediğin ilk antidepresan işe yarayabilir.
Ancak semptomlarını hafifletmiyorsa veya seni rahatsız eden yan etkilere neden oluyorsa, başka bir tane denemen gerekebilir. Antidepresan ilaçların etkisi ilaç kullanılmaya başlandıktan iki hafta sonra kendisini göstermeye başlar.
Etkisi 8.haftada tam olarak kendisini gösterir.
En iyi depresyon ilacı nedir? Antidepresan ilaçlarının etkililiği kişiden kişiye değişmektedir. Ancak yaygın olarak en sık reçete edilenler genellikle SSRI’lardır (Seçici serotonin geri alım inhibitörleri) çünkü yan etkileri diğerlerine göre kısmen daha azdır.
En iyi bilineni ise Fluoksetin, diğer adıyla Prozac’tır.
Bu ilaçlar hangileridir? Antidepresan ilaçları temelde 4 farklı sınıfa ayrılmaktadırlar:
- Trisiklik trisiklik antidepresanlar (TCA'lar)
- Monoamin oksidaz inhibitörleri (MAOI'ler)
- Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI’lar)
- Atipik ve yeni kuşak antidepresan ilaçları
Antidepresan İlaçlar Nasıl İşe Yarar?
Nörotransmiterler, nöronlar veya beyin hücreleri arasında bilgi taşıyan kimyasal haberciler üzerinde hareket ederek çalışırlar. Türüne bağlı olarak, bu ilaçlar nörotransmitterlerin norepinefrin, serotonin, dopamin veya bazı durumlarda üçünün bir karışımının salınımını arttırır veya yeniden emilimini etkili bir şekilde engeller.
Antidepresan İlaçları Kullanırken Dikkat Edilmesi Gerekenler
Antidepresan ilaçları kullanırken dikkat edilmesi gereken yaygın birkaç konu vardır. Bu konuları senin için aşağıda sıraladık:
Diğer ilaçlarla etkileşimler
Antidepresanlar, ibuprofen gibi bazı reçetesiz satılan ilaçlar da dahil olmak üzere diğer ilaçlarla beklenmedik şekilde reaksiyona girebilir. Kaçınman gereken başka ilaçlar olup olmadığını görmek için her zaman ilacın prospektüsünü okuyun.
Şüpheli bir durumda, eczacına ya da doktoruna danışmalısın.
Gebelik
Bir önlem olarak, çoğu hamile kadın için, özellikle hamileliğin erken evrelerinde, genellikle antidepresanlar önerilmemektedir. Çünkü senin veya bebeğin için riskleri olabilir.
Ancak depresyonun iyi tedavi edilmesi önemlidir çünkü hem senin hem de bebeğinin sağlığını etkileyebilir. Kendin ve bebeğin için en iyi tedaviye karar vermek adına doktoruna danışmalısın.
Emzirme
Doktorun bebeğinin sağlıklı olduğunu söylerse bazı antidepresanlar emzirirken alınabilir. Kendin ve bebeğin için en iyi tedaviye karar verebilmen ve risk ve faydaları anlamana yardımcı olması için doktorunla konuşmalısın.
Çocuklar ve gençler
Çocuklarda ve 18 yaşın altındaki gençlerde antidepresan kullanımı genellikle önerilmemektedir. Bunun nedeni, nadir de olsa bu yaş grubunda intihar ve kendine zarar verme düşüncelerini tetikleyebileceklerine dair bazı kanıtlar olmasıdır.
Alkol
Alkolün kendisi depresan olduğundan ve alkol almak belirtilerini kötüleştirebileceğinden, antidepresan kullanıyorsan alkol alma konusunda dikkatli olmalısın.
Yukarıda da bahsettiğimiz TCA'lar veya MAOI'ler adı verilen antidepresan türlerini alırken alkol alırsan, uykulu olabilir ve başın dönebilir.
SSRI türü bir antidepresan alırken alkol alırsan, hoş olmayan veya öngörülemeyen etkiler yaşama olasılığın daha düşüktür, ancak yine de alkolden kaçınman önerilir.
Yasadışı ilaçlar
Antidepresan alıyorsan, özellikle sana TCA türü antidepresan reçete edilmişse, yasa dışı uyuşturucuların kullanılması önerilmez. Bunun nedeni, öngörülemeyen ve hoş olmayan etkilere neden olabilmeleridir.
Özellikle, antidepresan kullanırken aşağıdakileri maddeleri kullanmaktan kaçınmalısın:
- Esrar – TCA alırken esrar içmek kendinizi çok hasta hissetmenize neden olabilir
- Amfetaminler (hız)
- Kokain
- Eroin
- Ketamin
Alkolde olduğu gibi, yasa dışı uyuşturucular da depresyon semptomlarını veya diğer ruh sağlığı durumlarını kötüleştirebilir.
Diğer antidepresanlar ile kullanımı
Eğer yalnızca doktorun tavsiye ederse, en fazla SSRI ve trisiklik antidepresan (TCA) gibi 2 farklı türde antidepresan kullanmalısın. Bunun nedeni, belirli antidepresan kombinasyonlarının sağlığını tehdit edebilecek riskler oluşturma ihtimalidir.
Araç ve makine kullanımı
Bazı antidepresanlar, özellikle onları ilk kullanmaya başladığında, baş dönmesine, uyuşukluğa ve bulanık görmeye neden olabilir. Bu sorunları yaşarsan, araç ve makine kullanmamalısın.
Antidepresan İlaçları Bağımlılık Yapar Mı?
Antidepresan ilaçları depresyon belirtilerini büyük ölçüde azaltabilirler. Bazıları, sosyal fobi, travma sonrası stres bozukluğu, panik bozukluk ve obsesif-kompulsif bozukluğu tedavi etmek için de kullanılmaktadır.
Bilinenin aksine bağımlılık yapmazlar. Fakat uzun süre kullanıldıklarında, vücut onlara alışabilir, böylece durduklarında geri çekilme yani yoksunluk yaşarlar.
Özellikle aniden bırakıldıkları durumlarda istenmeyen etkilere neden olabilirler.
Araştırmalara göre bunları almayı aniden bırakan veya dozlarını çok hızlı bir şekilde azaltan kişilerin %80'e kadarı, devamsızlık ya da yoksunluk semptomları yaşar. Bunlar tipik olarak ilacı bıraktıktan sonraki birkaç gün içinde gelişir ve haftalarca devam edebilir.
Bu belirtiler birkaç kategoriye ayrılırlar:
- Ajitasyon, düşük ruh hali, saldırganlık, panik atak, ruh hali değişiklikleri ve kaygı gibi ruh hali ile ilgili belirtiler
- Açıklanamayan yorgunluk veya terleme, grip benzeri etkiler, baş dönmesi ve baş ağrısı gibi somatik göstergeler
- Uykusuzluk, aşırı kâbuslar ve hayal kurma gibi uyku ile ilgili problemler
- Mide bulantısı ve kusma, karın krampları ve ishal gibi sindirim problemleri
Yoksunluk riskini nasıl azaltabilirsin?
Bu etkileri yaşamaktan kaçınmak için kullanan kişilerin antidepresan ilaçları, doktor kontrolünde dört haftalık bir süreç içerisinde azaltılarak bırakması gerekir.
Ancak ilacı kullanan kişinin kendi başına ilaçları bir anda bırakması önerilmez.
Ayrıca insanların onlara karşı ilerleyici tolerans geliştirdiğine dair bazı kanıtlar vardır. Bu, belirli bir ilacın aynı dozunun zamanla daha az etkili olabileceği anlamına gelir, bu nedenle bir kişinin dozunu artırması veya ilacı değiştirmesi gerekebilir.
Antidepresan İlaçları Türleri
Çoğunlukla oral tabletler veya kapsüller halinde bulunur. En yaygın olanlar şunlardır:
- Fluoksetin (Prozac)
- Sitalopram (Celexa)
- Essitalopram (Lexapro)
- Paroksetin (Paxil)
- Sertralin (Zoloft)
- Venlafaksin (Effexor)
Xanax Nedir, Ne İçin Kullanılır?
Alprazolam (Xanax), kaygı bozukluğu ve panik bozukluklarını tedavi etmek için kullanılır. Yeşil reçeteli bir ilaçtır.
Xanax, sakinleştirici bir etki yaratmak için beyne ve sinirlere (merkezi sinir sistemi) etki eden benzodiazepinler adı verilen bir sınıfa aittir. Vücuttaki belirli bir doğal kimyasalın (GABA) etkilerini artırarak çalışır.
Dozaj tıbbi durumunuza, yaşınıza ve tedaviye verdiğin cevaba bağlıdır. Xanax etki etmeye başlayana kadar doktor dozunu kademeli olarak artırılabilir.
Xanax Olası Yan Etkileri
- Aşırı uykulu veya sersem hissetmek
- Konsantrasyon kaybına ve kas fonksiyonu bozukluğu
- Doğru bir şekilde etkilediğinden emin değilsen araç ve makine kullanımından uzak durmalısın.
- Diş tedavisi, ameliyat ya da herhangi bir cerrahi operasyon söz konusu olduğunda sağlık görevlileri bu ilacın kullanıldığına dair bilgilendirilmelidir.
- Yaşlı kişiler özellikle koordinasyon ve uyuşukluk kaybına karşı oldukça duyarlıdırlar. Bu nedenle düşme riskine karşı günlük eylemlerinde daha dikkatli olmalıdırlar.
Cipralex Nedir, Ne İçin Kullanılır?
Cipralex, beyindeki serotonin etkisini arttırır. Kaygı bozukluğu, obsesif kompulsif bozukluk ve travma sonrası stres bozukluğu gibi hastalıkların tedavisinde kullanılır.
Genellikle kullanılmaya başladıktan 2 ila 4 hafta arasında Cipralex ilacının etkisi hissedilmeye başlanır.
Cipralex Olası Yan Etkileri
- Mide yanması ve bulantısı, karın ağrısı, kabızlık,
- İshal gibi sindirim sistemi rahatsızlıkları,
- Aşırı yorgunluk, uyuşukluk hali, artan terleme, uykusuzluk, uykuya dalmada zorluk
- Cinsel istekte azalma: erkeklerde boşalma sorunları ve kadınlarda orgazma ulaşmada zorluk
Lustral Nedir, Ne İçin Kullanılır?
Lustral yetişkinlerde aşağıdakilerin tedavisinde kullnılır:
- Depresyon
- Anksiyete bozukluğu (kaygı bozukluğu)
- Travma sonrası stres bozuklukları
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Panik bozukluk
6 - 18 yaş arasında ise Lustral, obsesif kompulsif bozukluk tedavisinde de kullanılan bir ilaçtır. Birçok depresyon vakasını başarıyla tedavi ettiği gözlenmiştir. Dahası Lustral diğerlerine göre daha az yan etkiye sahiptir.
Lustral Olası Yan Etkileri
- Baş ağrısı ve baş dönmesi
- Aşırı yorgunluk hissi ve uykusuzluk
- Ağız kuruluğu, mide bulantısı
- Ciltte ve göz beyazlarında sarımsı renk
Prozac Nedir, Ne İçin Kullanılır?
Prozac reçeteli bir ilaçtır. Kapsül ve şurup formlarında bulunur. Prozac aşağıdaki rahatsızlıkların tedavisinde kullanılır:
- Depresyon
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Adet öncesi sendromu
- Bulimia (yeme bozukluğu)
Prozac Olası Yan Etkileri
- Aşırı mide bulantısı
- Baş ağrısı
- Uyku sorunları
Ancak yan etkileri genellikle hafif seyreder ve birkaç hafta içerisinde geçebilirler.
Selectra Nedir, Ne İçin Kullanılır?
Selectra aşağıdaki hastalıkların tedavisinde kullanılır:
- Depresyon
- Obsesif kompulsif bozukluk
- Anksiyete (kaygı bozukluğu)
- Panik bozukluk
- Travma sonrası stres bozukluğu
- Adet öncesi sendromu
Selectra Olası Yan Etkileri
- Aşırı uyku hali ya da uykusuzluk
- Mide bulantısı
- İştahsızlık
- Hazımsızlık
Citoles Nedir, Ne İçin Kullanılır?
Citoles; depresyon, anksiyete ve panik atak tedavisinde kullanılır.
Citoles Olası Yan Etkileri
Yan etkileri kişiye göre farklılık gösterse de Citoles’in en yaygın görülen yan etkileri şunlardır:
- İştahta artış ya da azalma
- Baş ağrısı
- Bulantı
- Endişe
- Kilo artışı
- Sersemlik
- Cinsel isteksizlik
- Aşırı halsizlik ve ağız kuruluğu
Terapide Antidepresan İlaçları ile Tedavi
Antidepresan ilaçları doktor kontrolü ve gözetiminde, uygun görüldüğü takdirde alınmalıdır. İlaçların etkisi tam anlamıyla görülene kadar kullanımı bırakılmamalı ve doktorun uygun gördüğü miktarda alınmalıdır.
Doktorun bir ilacı seçtikten sonra, birkaç hafta içinde iyileşme görmeye başlayabilirsin. Ancak tam olarak etkili olması altı veya daha fazla hafta sürebilir.
Bazı ilaçlarda tam dozu hemen alabilirsin. Diğerlerinde ise dozunu kademeli olarak artırman gerekebilir.
Alternatif Tedavi Yöntemleri
Çoğu durumda, bir antidepresanı konuşma terapisiyle (psikoterapi) birleştirmek, tek başına almaktan daha etkilidir.
Bilişsel Davranışçı Terapi
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), depresyon tedavisinde giderek daha fazla kullanılan bir tür konuşma terapisidir. Uzmanların çoğu, orta ila şiddetli depresyonu olan kişilerin BDT ve antidepresanların bir kombinasyonu ile tedavi edilmesini önermektedir.
BDT, geçmişindeki olayların seni etkilemiş olabileceğini fark etmene yardımcı olur, ancak şimdiki zamanda düşünme, hissetme ve davranma şeklini nasıl değiştirebileceğine ve olumsuz düşüncelerin üstesinden nasıl geleceğine odaklanır.
Danışmanlık
Danışmanlık, hayatında yaşadığın sorunlar hakkında düşünmene ve onlarla başa çıkmanın yeni yollarını bulmana yardımcı olan bir terapi şeklidir.
Danışmanlık, genel olarak sağlıklı olan ancak öfke, ilişki sorunları, yas, artıklık, kısırlık veya ciddi bir hastalığın başlangıcı gibi mevcut bir krizle başa çıkmak için yardıma ihtiyacı olan kişiler için idealdir.
KAYNAKÇA
Antidepresan İlaçlar ve Olası Yan Etkileri, Türkiye Sağlık Vakfı, 2022
All about antidepressants, Medical News Today, 2023
Antidepressants: Selecting one that's right for you, Mayo Clinic, 2022
What Medications Help Treat Depression?, healthline, 2021
Overview – Antidepressants, NHS, 2021
Side effects – Antidepressants, NHS, 2021
Cautions – Antidepressants, NHS, 2021
