Hayatın en heyecanlı ve karmaşık dönemlerinden biri ergenlik dönemidir. Bununla birlikte, şu anda birçok genç dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu (DEHB) ile mücadele etmektedir. DEHB'nin etkili tedavilerini ve çocukların bu karmaşık sorunla başa çıkmasına yardımcı olmanın yollarını öğrenmeye hazır mısın?
Ergenlerde dikkat eksikliği ve DEHB tedavisi hakkında merak ettiklerin için hadi bir yolculuğa çıkalım.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedir?
Ergenlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu bir nörolojik bozukluk olarak kabul edilir ve gençlerde görülür. Dikkat eksikliği, hiperaktivite ve dürtüsellik bu bozukluğun belirtileridir. Ergenlerde DEHB, özellikle okulda ve ilişkilerde sorunlara neden olabilir.
Ergenlerde dikkat eksikliği ve hiperaktivite bozukluğu belirtileri üçe ayrılır:
- Dikkat Eksikliği: Görevlere odaklanmakta zorluk, dikkatin kısa sürmesi.
- Hiperaktivite: Yerinde duramama ve sürekli hareket etme eğilimi.
- Dürtüsellik: Hızlı hareket etme ve sabırsızlık
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, dikkat eksikliği nedeniyle öğrenme zorluğuna ve okulda başarısızlığa neden olabilir. Aynı zamanda sosyal ilişkileri de etkiler, çünkü dürtüsellik ve dikkat eksikliği arkadaşlık ve aile ilişkilerini zedeleyebilir.
DEHB tedavisinde genellikle ilaçlar ve psikoterapi kullanılır. Ergenlerde DEHB tanısı ve tedavisi, bir uzman tarafından yapılmalıdır ve her hasta için farklı bir yaklaşım gerekebilir.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Belirtileri
Bazı insanlar DEHB'nin tüm belirtilerine sahip değildir, bu nedenle ergen bir bireyin de bu belirtilerin hepsini göstereceğini söyleyemeyiz.
Dikkat Eksikliği
DEHB'li bir ergen, görevlerini tamamlamakta zorlanabilir. Çoğunlukla, bir projeye başlamadan önce başka bir şeye başlarlar. Dikkat dağınıklığı evde, işte veya okulda dikkatsiz hatalara neden olabilir.
Düzen Zorlukları
Ev anahtarlarını zaman zaman kaybetmek herkes için olası bir durumdur. Bununla birlikte, DEHB'li bir ergende bu sıklıkla görülen bir durum olabilir. Eşyalarını aramak için uzun süre harcayabilirler. Randevu ve teslim tarihlerini kaçırmak, zaman yönetimi sorunlarından kaynaklanabilir.
Hareketlilik
DEHB'nin yaygın bir belirtisi huzursuzluktur. DEHB'li bir kişi, kalkmadan veya kıpırdamadan oturmakta güçlük çekebilir.
Yoğun Duygusal Zorluklar
Araştırmalar, DEHB'li bireylerin duygusal olgunluğunun genellikle yirmi bir veya otuz yaşlarına kadar gelişmediğini göstermektedir. Ergenlik zaten duygusal zorluklarla doludur. Bu karışıma DEHB eklendiğinde, öfkeli patlamalar ve aşırı dramatik sahneler ortaya çıkabilir.
Reddedilmekten Korkmak
DEHB gibi nörogelişimsel bozukluklarda reddedilme hassasiyeti yaygındır. Reddedilme, alay edilme veya eleştirilme, yoğun duygulara neden olabilir.
Hayal Kurma
DEHB'li bir kişi hayal dünyasında uzun süre kaybolabilir.
Düşünmeden Eyleme Geçmek
Ergenler genellikle yetişkinlere göre daha az düşünme yeteneğine sahip olabilirler. DEHB'li bir ergen için baştan çıkarıcılığa karşı koymak özellikle zor olabilir ve tehlikeli kararlar almasına neden olabilir.
Konuşma Becerilerini Kontrol Edememe
DEHB, aşağıdaki şekillerde konuşma becerilerini etkileyebilir:
-
Birine doğrudan konuşulduğunda bile dinlemiyormuş gibi görünme
-
Konuşmaları yarıda kesme
-
Çok fazla konuşma
-
Ortasında konuşmayı terk etme
Erteleme
Dikkatsizlik ve odaklanma sorunları ertelemeye yol açabilir. Bu durum özellikle uzun süren aktivitelerde görülür. Ergen birey ödevlerini veya diğer sorumlulukları o kadar uzun süre erteleyebilir ki teslim tarihlerini kaçırabilir.
Sessizce Çalışma Güçlüğü
Bir DEHB'li ergen için sessiz aktiviteler genellikle kolay olmayabilir. Kendi başlarına oturup bir proje üzerinde çalışmak veya okumak zor olabilir.
Sosyal İfadeleri Okumakta Zorlanma
DEHB'li ergenler başkalarını rahatsız ettiğinde farkına varamayabilirler. Arkadaşlık kurmak veya sürdürmek onlar için zor olabilir.
Diğer İnsanlarla Anlaşmakta Zorlanma
Diğer insanlarla uzlaşmak; dikkat eksikliği, konuşmayı takip edememe ve sosyal ipuçlarıyla başa çıkma zorluğu nedeniyle zor olabilir.
Kişisel Hijyen ile İlgili Sorunlar
Bu durum her DEHB'li ergen için geçerli olmayabilir, ancak bazı DEHB'liler kişisel hijyenlerini düzenli sürdürmek konusunda zorluklar yaşayabilirler. Erteleme ve düzensizlik bunun nedeni olabilir.
Talimatlara Uymakta Sıkıntı
Detaylı talimatlara uymak; huzursuzluk, dikkat eksikliği ve düşüncelerin dağılması nedeniyle neredeyse imkansız hale gelebilir.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Etkileri
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB) hayatın pek çok alanını etkileyen bir rahatsızlıktır. Senin için bu alanları aşağıda ele aldık:
Akademik Başarı
DEHB'li ergenler genellikle destek almazlarsa daha düşük not ortalamalarına sahip olabilir ve standardize başarı testlerinde daha düşük skorlar alabilirler. Ayrıca problemli davranışları nedeniyle okul başarısızlığı ve uzaklaştırma gibi olasılıklar daha yüksektir. Dürtüsellik ve hiperaktivite birey için önemli sorunlar olmasa bile, akademik beklentiler arttığında, dikkat eksikliği ve organizasyon sorunlarıyla ilişkilendirilen belirtiler önemli bir etkiye sahip olabilir.
Arkadaş İlişkileri
DEHB'li ergenlerin yaklaşık yarısı arkadaşlarıyla ciddi sorunlar yaşar. Araştırmalara göre, arkadaşları tarafından görmezden gelinmeleri veya reddedilmeleri yaygındır. Aynı zamanda zorbalık kurbanı olma olasılıkları daha yüksektir. Bu durum, arkadaşlarını dinlemedikleri, önemli sosyal ipuçlarını alamadıkları veya dürtüsel ve müdahaleci davrandıkları için olabilir.
Duygusal İşlevsellik
Tüm çocuklar ergenlik döneminde duygusal bir iniş çıkışa sahip olma eğilimindedir, ancak DEHB olanlar duygu düzenlemesi konusunda daha başarısız olabilirler. Duygusal dürtüselliği nedeniyle hayal kırıklığıyla başa çıkmaları zor olabilir. Bu durum hem kendileri hem de yakınlarındaki insanlar için zorlayıcı olabilir.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Nedenleri
Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu, nedeni tam olarak bilinmemekle birlikte, bir dizi faktörün bir araya gelmesiyle ortaya çıktığı düşünülen bir bozukluktur. Bu faktörler:
Genetik Faktörler
Aile geçmişi DEHB riskini artırabilir. Bu nedenle, ailesinde DEHB olan bir çocuğun DEHB geliştirme olasılığı daha yüksektir.
Nörolojik Faktörler
DEHB, beyindeki nörotransmitterler veya kimyasallar arasındaki dengesizlikten kaynaklanmaktadır. DEHB, dopamin ve norepinefrin gibi nörotransmitterlerin işlevlerindeki bozulmalar ile bağlantılıdır.
Çevresel Faktörler
Anne karnındaki fetüs gelişirken toksinlere maruz kalmak, sigara içmek ve alkol içmek gibi faktörler DEHB gelişme riskini artırabilir.
Beynin Yapısı ve İşlevi
DEHB olan kişilerin beyin yapıları ve işlevleri farklı olabilir. Spesifik olarak, özellikle prefrontal korteks gibi bölgelerde hareket sırasında düzensizlikler meydana gelebilir.
Ergenlerde Dikkat Eksikliği ve Hiperaktivite Bozukluğu Tedavisi
İlaç Tedavisi
Ergen çocuğunun doktoru, dikkat ve odaklanmayı geliştirmek için ilaçlar önerebilir.
DEHB tanısı konulan ergenlere, doktorlar bazen uyarıcı ilaçlar verebilir. Ergenlerin bu ilaçları kullanması, dikkatlerini ve öz kontrollerini geliştirmelerine yardımcı olabilir.
Ergen çocuğunun pediatri uzmanı veya psikiyatristi, seninle birlikte hangi ilacın ve dozun çocuğun için en uygun olacağını belirleyecektir.
Psikoterapi
Ergenlerin DEHB ile başa çıkmalarına psikoterapi yardımcı olabilir. Problem çözme becerilerini geliştirmek için bilişsel davranış terapisi (BDT) kullanılabilir.
Eğitim ve Yardım
Aileler ve eğitimciler, çocukların DEHB ile başa çıkmasına yardımcı olmalıdır. Destek grupları ve eğitim programları bu konuda yararlı olabilir.
Kaynakça
Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD)- Treatment, NHS, 2021.
Attention deficit hyperactivity disorder (ADHD): supporting teenagers, raisingchildren.net.au, 2023.
ADHD in Teens, WebMD, 2023.
ADHD in Teenagers, Child Mind Institute, 2023.
Parenting Teens with ADHD, Children and Adults with Attention-Deficit/Hyperactivity Disorder (CHADD).
What Are the Symptoms of ADHD in Teenagers?, Healthline, 2021.
