Uzun yıllardır, birçoğumuz kitaplarda, televizyonda ve filmlerde tekrar tekrar ortaya çıkan şiddetli "psikopat" karakterlerden etkilendik.
Onlar, bize her zaman, şiddete son derece meyilli kimseler olarak aktarıldı. Bu tanıma taban tabana zıt bir şekilde onların manipülatif, çekici ve sömürücü yanlarını da gördük.
Özellikleri bu kadar çelişkili ve dikkat çekiciyken üzerine bu kadar çok yazılıp çizilmesine şaşılmamalı.
Bu ruhsal bozukluğun altında yatan nedenler nelerdir? Tedavisi mümkün mü?
Psikopat nedir? Hadi başlayalım.
Psikopat Nedir?
Psikopat nedir’e baktığımızda, resmi bir teşhis değildir, duygusuz ve antisosyal birini ifade etmek için kullanılır. Bu bozukluğun ilginç özellikleri ve bir bütün olarak toplum üzerindeki etkisi, ilgi ve korku yaratmaya dayanmaktadır.
Sıklıkla tanımladığı kişilik özellikleri ve davranışları şunlardır: Duygusal duyarlılık ve empati eksikliği, dürtüsellik, yüzeysel çekicilik ve cezalandırıcı sonuçlara karşı duyarsızlık. Özellikle azalmış bir empatik tepkiyle ilişkilendirilir ve bu eksiklik çeşitli şekillerde vurgulanır. Örneğin, bu bireylerin, bu tür davranışların başkaları üzerindeki etkisine dair çok az kanıtla birlikte, antisosyal bir şekilde davranmaya istekli olmaları, empatik tepkinin azaldığının göstergesidir.
Dünya çapında 100 kişiden en az 1'inde belirtileri görülür. Tespit edilen belirtiler beyinde düşünme, duygu ve davranışları bozan değişikliklerden kaynaklanır ve günlük yaşamda ciddi sorunlara yol açabilir.
Sık Görülen Psikopat Belirtileri
Davranış özellikleri kişiden kişiye büyük ölçüde değişebilir. Bazıları seks suçluları ve katiller olabilirken başarılı liderlerin de psikopat olduklarını görebilir. Aslında tüm belirtiler sözü geçen kişinin meslek, yaş ya da cinsiyet tanımına bağlı değildir. Bireyin kişilik özellikleri psikopat nedir, sorusuna cevap verir.
Bu bireylerin çoğunda sıkça görülen belirtiler şunlardır:
- Antisosyal davranışlar
- Narsisizm
- Yüzeysel çekicilik
- Dürtüsellik
- Duygusuzluk
- Suçlu hissetmeme
- Empati eksikliği
Bu insanlar genellikle soğuk, manipülatif, antisosyal ve narsisistik özellikler/davranışlar sergilerler. Bu eğilimler, kötü muamele, reddedilme ve ebeveyn sevgisinin eksikliği gibi erken çocukluk deneyimlerinden kaynaklanabilmektedir. Belirtilen özelliklere sahip kişilerde şiddet ve suç davranışı riski daha yüksek olabilir fakat bu durum, bahsedilen özelliklere sahip kişilerin şiddet suçluları olduğunu göstermez. Yapılan bir araştırma sonucunda, genel nüfusun yaklaşık %29'unun bir veya daha fazla psikopatik özellik gösterdiğini, ancak yalnızca %0,6'sının psikopat nedir, tanımına uymasının muhtemel olduğunu gösterdi. Bu durumda olumsuza eğilimli davranışları iyileştirmek gerekir. Bilişsel davranışçı terapi gibi tedaviler, belirli davranışları ve özellikleri azaltmaya yardımcı olabilir.
Nedenleri Nelerdir?
Üzerine yapılan ilk araştırmalar, bozukluğun genellikle ebeveyn-çocuk bağlanmasıyla ilgili sorunlardan kaynaklandığını ileri sürmektedir. Duygusal yoksunluk, ebeveyn reddi ve sevgi eksikliğinin bir çocuğun psikopat olma riskini artırdığı düşünülüyordu.
Bunun yanı sıra, özelliklerin genetik, nörolojik değişiklikler, olumsuz ebeveynlik ve annenin doğum öncesi riskleri (uteroda toksinlere maruz kalma gibi) gibi çeşitli faktörlerden kaynaklanması da muhtemeldir.
Araştırmalar, kötü muamele, istismar, güvensiz bağlanma ve bakıcılardan sık sık ayrılma gibi durumlar arasında çok güçlü bağlar olduğunu saptadı. Araştırmacılar, bu çocukluk sorunlarının güçlü bir şekilde bu bozukluğa neden olabileceğine inanmaktadır.
Öte yandan bir grup araştırmacı ise bunun tam tersi olabileceğini öne sürmektedir. Ciddi davranış sorunları olan çocuklar, davranışları nedeniyle bağlanma sorunları yaşayabilirler. Kötü davranışları yetişkinleri onlardan uzaklaştırabilir.
Psikopatların Özellikleri
Psikopat nedir, sorusunu cevaplayabilmek için ya da birini belirtilen tanımla ifade edebilmek için özellikleri bilmek en etkili yollardan biri olacaktır.
Özellikler çocuklukta ortaya çıkıp yaş aldıkça daha kötü bir hal alabilir. En yaygın özellikleri aşağıda belirtildiği gibidir:
Yüzeysel Çekicilik/Cazibe
Kişinin gerçekten inandığından ya da yapmak istediğinden ziyade, başkaları tarafından iyi karşılandığı için bir şeyler söyleme ya da yapmaya olan sosyal eylemini ifade eder. Bazen "insanlara duymak istediklerini söylemek" olarak anılır. Yüzeysel çekicilik, genellikle şımartmak veya ikna etmek için etkili bir yoldur ve izlenim yönetiminin/kendini sunmanın birçok unsurundan biridir.
Psikopat nedir? Aslında çekici, karizmatik ve eğlenceli insanlardır.
Stimülasyon İhtiyacı
Heyecanı, sürekli hareket etmeyi severler ve sıklıkla "hızlı şeritte" yaşamak isterler.
Kuralları çiğnemek hoşlarına gider. Bir şeyden kurtulmanın heyecanını yaşayabilirler ya da her an "yakalanabilecekleri" gerçeğinden bile keyif alabilirler. Sonuç olarak, psikopat nedir? Sıkıcı veya tekrarlayan görevlerle meşgul olmamak için mücadele eden, rutinlere karşı hoşgörüsüz olabilen kişilerdir.
Patolojik Yalan
İyi görünmek ve beladan kurtulmak için yalan söylerler. Daha önceki yalanlarını örtmek için de yalan söylerler. Bu nedenle, bazen söylediklerini unuttukları için aynı hikâyeyi anlatmakta zorlanırlar. Herhangi biri onlara meydan okursa, hikâyesini tekrar değiştirir veya duruma uyması için gerçekleri yeni bir gerçeklikle anlatabilirler.
Kendine En Yüksek Değeri Verme Duygusu
Kendileri hakkında şişirilmiş bir görüşlere sahiptirler. Kendilerini her zaman, her konuda önemli ve haklı görürler. Psikopat nedir, kuralları kendi koyan ve koyulmuş kuralları tanımayan kimsedir.
Manipülatif
Diğer insanlara istediklerini yaptırmakta gerçekten iyidirler. Bir başkasının işlerini onlar için yapmasını sağlamak için yalan söylerken bir kişinin suçluluk duygusuyla usta bir şekilde oynayabilirler.
Pişmanlık Hissetmemek
Psikopat nedir? Davranışlarının diğer insanları nasıl etkilediğini umursamazlar. Birini inciten davranışları umursayamayabilirler. Kendi duyguları incindiğinde ise karşısındaki kişinin fazla tepki verdiğini söyleyebilirler. Sonuç olarak, insanlara acı çektirdikleri için suçluluk duymazlar. Aslında, genellikle davranışlarını rasyonalize ederler ve diğer insanları suçlarlar.
Sığ Etki
Duygularını belli etmezler en azından gerçek olanları. Çoğu zaman soğuk ve duygusuz görünebilirler. Ancak onlara iyi hizmet edildiğinde, bir psikopat dramatik bir duygu gösterisi sergileyebilir. Bunlar genellikle kısa ömürlü ve oldukça sığdır.
Empati Eksikliği
Psikopat nedir? Bir başkasının nasıl korkmuş, üzgün veya endişeli hissedebileceğini anlamakta zorlanan kişidir. İnsanları okuyamadıkları için karşılarındaki kişinin duygu ve düşünceleri bir anlam ifade etmez. Böyle biri yakın bir arkadaş veya aile üyesi olsa bile, acı çeken insanlara karşı tamamen kayıtsızdır.
Parazit Yaşam Tarzı
Neden para kazanamadıklarına dair hüzünlü hikâyeleri olabilir veya sıklıkla başkaları tarafından mağdur edildiklerini söyleyebilirler. Sonra maddi olarak onlara bağımlı olarak başkalarının nezaketinden yararlanırlar. Diğer kişilerin nasıl hissedeceğinden bağımsız olarak, alabilecekleri her şeyi elde etmek için insanları kullanırlar.
Davranışları Kontrol Edememek
Psikopat nedir? Kural tanımaz onlar!
Çoğu zaman kurallara, yasalara ve politikalara uymakta zorlanırlar. Kurallara uymaya başlasalar bile genellikle onlara uzun süre bağlı kalmazlar.
Cinselliğin özel ve kıymetli olmaması
Çevrelerindeki insanları umursamadıkları için, partnerlerini aldatma ihtimalleri her zaman çok yüksektir. Tanımadıkları kişilerle korunmasız cinsel ilişkiye girebilirler veya istediklerini elde etmenin bir yolu olarak seksi kullanabilirler. Seks, bir psikopat için duygusal veya sevgi dolu bir eylem değildir.
Erken Yaşta Davranış Problemleri
Çoğu erken yaşta davranış sorunları gösterir. Hile yapabilir, okuldan kaçabilir, mülke zarar verebilir, maddeleri kötüye kullanabilir veya şiddet uygulayabilirler. Uygunsuz davranışları zamanla tırmanma eğilimindedir ve akranlarının yanlış davranışlarından daha ciddidir.
Gerçekçi, Uzun Vadeli Hedeflerin Eksikliği
Amaçları zengin veya ünlü olmak olabilir. Ancak çoğu zaman, bu şeylerin nasıl gerçekleştirileceği konusunda çok az fikirleri vardır. Bunun yerine, bir şekilde, oraya ulaşmak için çaba sarf etmeden istediklerini elde edeceklerinde ısrar ederler.
Dürtüsellik
Psikopat nedir? Olaylara hissettiklerine göre tepki verebilen kişiler olabilirler. Seçimlerinin potansiyel risklerini ve faydalarını düşünmek için zaman harcamazlar. Bunun yerine, hemen tatmin olmak ister. Bu nedenle, bir hevesle işi bırakabilir, bir ilişkiyi sonlandırabilir, yeni bir şehre taşınabilir veya yeni bir araba satın alabilirler.
Sorumsuzluk
İster bir krediyi geri ödeme sözü versinler, ister bir sözleşme imzalasınlar, sözler onlar için hiçbir şey ifade etmez. Nafaka ödemelerini görmezden gelebilir, derinden borca girebilir veya yükümlülükleri ve taahhütleri unutabilirler. Hayatlarındaki problemlerin sorumluluğunu kabul etmezler. Sorunlarını her zaman bir başkasının hatası olarak görürler. Sıklıkla kurban rolünü oynarlar ve başkalarının onlardan nasıl yararlandığına dair hikâyeler anlatmaktan zevk alırlar.
Birden Fazla Evlilik Yapma
Onlara iyi hizmet ettiği için evlenebilir. Örneğin, bir eşin gelirini harcamak veya borcunu başka biriyle paylaşmak isteyebilirler.
Suça Eğilimli Çok Yönlülük
Genellikle yasaları kendilerini engelleyen kısıtlamalar olarak görürler. Suçlu davranışları oldukça çeşitli olabilir. Araç ihlalleri, mali ihlaller ve şiddet eylemleri, işleyebilecekleri suçlar dizisine sadece birkaç örnektir.
Elbette, hepsi hapse atılmaz. Bazıları gölgeli işlerde çalışabilir veya tutuklamaya yol açmayan etik olmayan uygulamalarda bulunabilir.
Koşullu Serbest Bırakmanın İptali
Çoğu, hapisten çıktıklarında şartlı salıverilme kurallarına uymaz. Bir daha yakalanmayacaklarını düşünebilirler veya davranışlarını mazur göstermenin yollarını bulabilirler. Diğer insanları "yakalanmak" için suçlayabilirler.
Psikopati ve Sosyopati Arasındaki Derin Çizgiler
"Psikopat" ve "sosyopat" bazen eş anlamlı olarak kullanılabilirler. Patolojik olarak suçlu veya şiddet içeren davranışlara yatkın olan ve başkalarının duygularına veya çıkarlarına saygı duymayan ve işlediği suçlar için herhangi bir pişmanlık veya suçluluk duygusundan yoksun olan bir kişiyi tanımlamak için ortak konuşmada sıklıkla birbirinin yerine kullanılırlar.
Ancak farklı anlamlara ve farklı özellik ve davranış kalıplarına sahiptirler.
Psikopatların vicdanı yoktur ve başkaları için empati duymazlar. Önemsiyormuş gibi yapabilirler, ancak çoğu zaman soğuk kalpli ve hatta suç davranışlarını örtbas etmek için normal bir görünüm sergilerler.
Sosyopat nedir?
Eylemleri için sınırlı bir empati ve pişmanlık yaşayabilirler. Normal davranışları ve rutinleri sürdürmek için mücadele ederler ve dürtüsel ve aşırı duygusal olabilirler. Eylemlerinin yanlış olduğunu kabul edebilirler, ancak dürtüsel ve zararlı davranışlarını rasyonelleştirmenin yollarını bulabilirler.
Her ikisinin gelişiminde hem biyolojik hem de çevresel faktörlerin rol oynar.
Fakat psikopatinin esas olarak genetik veya kalıtsal bir durum olduğu, özellikle beynin duygusal düzenleme ve dürtü kontrolünden sorumlu bölümlerinin az gelişmişliği ile ilgili olduğu genel olarak kabul edilmektedir.
Sosyopatinin en önemli nedenleri, aksine, çocuklukta yaşanan fiziksel veya duygusal istismar veya şiddetli travmadır.
Aralarındaki derin farkları daha detaylı anlamak için “Sosyopat Nedir?”, başlıklı yazımızı da göz atmak ister misiniz?
Şiddet ve Psikopatlar
Psikopat nedir, dendiğinde aklımıza hemen şiddete eğilimli insanlar gelebilir. Bunun öncelikli nedeni, kişilerin duyarsızlıkları nedeniyle karşılarındaki insanları kolayca incitebilmeleridir. Diğer nedenler ise birçok çalışmanın bu kişilerin özelliklerini şiddetle ilişkilendirmesidir. Bunun yanı sıra özellikle mahkeme sistemleri, bir suçlunun psikopatik eğilimlerini, daha fazla şiddet eylemi gerçekleştirme olasılığını tahmin etmenin bir yolu olarak değerlendirebilmesidir.
Ancak tümü şiddet yanlısı değildir. Hatta bazıları iyi insan olarak kabul edilir. Araştırmalar, liderlik pozisyonlarına terfi etme olasılığı daha yüksek olan ve parmaklıklar ardında hizmet etme olasılığı daha düşük olan "başarılı psikopatlar" olduğunu göstermiştir.
Onlar, vicdani özellikler gibi belirli özelliklerde daha üst sıralarda yer alabilir ve bu onların antisosyal dürtülerini ciddi suçlardan mahkûm olanlardan daha iyi yönetmelerine yardımcı olabilir.
Tedavisi Mümkün Müdür? Nasıl Olmalıdır?
Tedavi edilip edilemeyeceği yaygın olarak tartışılan bir konudur. Bazı araştırmacılar tedavinin yardımcı olmadığını bildirirken, diğerleri, belirli tedavilerin şiddet gibi belirli davranışları azaltabileceğini savunmaktadır.
Literatürün 2018 yılında gözden geçirilmesi, tedavi etkinliği üzerine yürütülen çalışmaların çoğunun yalnızca seks suçluları gibi belirli topluluklara uygulandığını ortaya koymuştur. Dolayısıyla bu gruplar için işe yarayan tedaviler diğerlerinde işe yaramayabilir.
Benzer şekilde, kadınlar için de farklı bir yaklaşım gerektirebilir. Genel olarak, erkeklerden daha az şiddetli olma eğilimindedirler, bu nedenle tedavileri biraz farklı olabilir.
Psikopat Kadınların Özellikleri
Erkekler ve kadınlar, empati ve pişmanlık eksikliği ve diğer insanların haklarını ihlal etme örüntüsü gibi belirli antisosyal özellikleri paylaşırlar.
Yine de, başkalarını mağdur etme biçimleri farklıdır, kadınlar daha az şiddetli saldırganlık yöntemleri kullanırlar. Kadın özellikleri ve semptomları da değişebilir ve daha fazla dürtüsellik, sinirlilik ve sosyal ilgi içerebilir.
Aşağıda bir kadını tespit etmenize yardımcı olabilecek 10 işaret bulunmaktadır:
- Kurbanlarıyla ilişki geliştirirler
- Dolaylı saldırganlık biçimleri kullanırlar
- Kurban kartını oynarlar
- Öfkelerini uzun süre tutamazlar
- İstediklerini elde etmek için aldatıcı taktikler kullanırlar
- Kabul isterler ama ilişkilerini sabotaj ederler
- Sırları ve kişisel bilgileri kullanırlar
- Kirli işlerini başkalarına yaptırırlar
- Duygusal olarak kararsızdırlar
- Rol yapmada iyidirler
Bilişsel davranışçı terapinin (CBT) bazı durumlarda etkili olabileceğini görülmüştür. Ancak hangi bilişsel yeniden yapılandırma stratejilerinin en iyi sonucu verdiğini ve bunların belirli gruplar için nasıl kullanılacağını belirlemek için daha fazla araştırmaya ihtiyaç vardır.
Sıkça Sorulan Sorular
- Psikopatlar Ve Cinsellik
Aşık olurlar mı?
Seks onlar için asla karşılıklı duygusal bir deneyim değildir. Geleneksel bilgelik, seksin duygusal ve samimi bir deneyim olması gerektiğini öne sürer. Ancak bir psikopat dünyada bu tür kalıcı, sürdürülebilir bağlantıya sahip olan son kişi olacaktır. Onların esas amacı başkaları için ne pahasına olursa olsun, en önemli ihtiyaçlarının karşılanmaktır.
- Psikopatlar Nelerden Korkar?
Uzman psikologların çoğu bu insanların korku ve üzüntü gibi duyguları hissetmediklerini söylerler.
Bu duyguları hiç hissetmedikleri için empati kuramaz ve sağlıklı bir şekilde ilişkilenemezler.
- Ne Severler?
Video oyunları, alkol, yalnız kalmak, yemek yapmak, kitap okumak ve müzik dinlemek.
- Acı Çekerler Mi? Üzülürler Mi?
Birçoğunun hayatı düzenli bir sosyal ağdan uzaktır. İnsanlarla sıcak ve yakın bir bağ kuramazlar.
Çoğu zaman dışa dönük ve küstah kişiler olarak algılansalar da kendilerini diğer insanlardan daha aşağı görürler ve davranışları ile damgalandıklarını bilirler.
Dahası pek çoğunun yaşam öyküsü kaotik olaylar içerir. Örneğin, terkedilme, erken yaşta anne-baba kaybı gibi. Bu yüzden hayatta daha az avantaja sahip olduklarını düşünürler.
Bu gibi durumların hepsi ise onlar için çeşitli duygusal acı ve üzüntülere neden olmaktadır.
- Böyle Biri İle Nasıl Baş Edilir?
Onlarla karşılaşmış olmak ya da yaşamak kulağa ürkütücü geliyor olabilir.
İşte yapmanız gerekenler!
- Öfkeli, azarlayıcı ve eleştiren sözler ile karşılıklar vermeyin
- Eğer söylediklerinde doğruluk payı varsa mutlaka yumuşak bir dil ile kabul edin
- Sizi tartışmaya çekmesine ve manipüle etmesine izin vermeyin
- Hissettiklerinizi açık ve yalın bir dile ifade edin. Örneğin, telefonumu benden izinsiz kullandığında bana güvenmediğini hissediyorum ve seninle olan ilişkime zarar veriyor.
- Kararlı ve tutarlı olun. Onların güzel sözler ve akıl oyunları ile size zarar vermesine izin vermeyin. Sınırlarınızı çizin.
- Sizi eleştirdiklerinde neden böyle düşündüklerine dair açıklamalar isteyin
- Onların anti sosyal kişilik özelliklerini asla silah olarak kullanmayın
- Uyanık, gözlemci ve çözüm odaklı olun
