Kişilik Bozukluğu Nedir, Belirtileri Nelerdir? | Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Kişilik bozuklukları, uzun süren, diğerlerini etkileyen düşünme, davranış, durum işleyişini bozan 10 ruh sağlığı rahatsızlığını içeren grubun genel adıdır.

Kişilik bozukluğuna sahip olan hastalar genelde davranış ve düşüncelerinin sorunlu olduğunu düşünmezler.

Her biri farklı özelliklere ve semptomlara sahip 10 tip kimlik bozukluğu vardır.

Kişilik, birey olarak kim olduğumuzu tanımlamak için çok önemlidir. Tutumlar, düşünceler ve davranışlar dahil olmak üzere özelliklerin benzersiz bir karışımını ve bu özellikleri başkalarıyla ve çevremizdeki dünyayla etkileşimlerimizde nasıl ifade ettiğimizi içerir.

Kimlik bozuklukları, iş, ilişkiler ve sosyal işlevsellik dahil olmak üzere yaşamın çeşitli yönlerinde çarpık gerçeklik algılarına, anormal davranışlara ve sıkıntıya neden olabilir. Ek olarak, kişilik bozukluğu olan kişiler, rahatsız edici davranışlarının veya başkaları üzerindeki olumsuz etkilerinin farkına varamayabilirler.

Hasta, davranışlarının problematik olduğunun farkında olmadığı için karşılaştığı zorluklar ve olumsuzluklar için başkalarını suçlayabilir.

Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?

Kimlik bozuklukları, psikiyatride tedavisi en zor olan bozukluklardan bazılarıdır. Bunun temel nedeni, kişilik bozukluğu olan kişilerin davranışlarının sorunlu olduğunu düşünmemeleri ve bu nedenle sıklıkla tedavi aramamalarıdır.

Bu bozuklukların tedavisi için genel bir ilaç tedavisi bulunmamaktadır. Ancak, bozukluklardan kaynaklanan anksiyete ve depresyon için belirli ilaç tedavileri uygulanabilmektedir.

Bunun yanı sıra bu bozuklukların tedavisi psikoterapi (konuşma terapisi) ile yapılmaktadır.

Psikoterapi, rahatsız edici duygu, düşünce ve davranışları belirlemenize ve değiştirmenize yardımcı olmayı amaçlayan çeşitli tedavi teknikleri için kullanılan bir terimdir. Psikolog veya psikiyatrist gibi bir ruh sağlığı uzmanıyla çalışmak size ve ailenize destek, eğitim ve rehberlik sağlayabilir.

Kimlik bozukluklarını tedavi etmek için psikoterapinin ana hedefleri şunları içerir:

Anksiyete ve depresyon gibi sıkıntıları azaltmak.
Kişinin sorunlarının içsel olduğunu ve diğer kişilerden veya durumlardan kaynaklanmadığını anlamasına yardımcı olmak.
Sağlıksız ve sosyal olarak istenmeyen davranışları azaltmak.
Zorluklara neden olan kişilik özelliklerini değiştirmek.

Psikoterapinin birçok farklı çeşidi bulunmaktadır. Ayrıca, her kişilik bozukluğu çeşidi farklı psikoterapi çeşidi ve yöntemi gerektirmektedir.

Kişilik Bozukluğu Tedavisinin Faydaları

Kişilik bozukluğu, tedavi edilmesi önerilen zihinsel bir bozukluktur. Farklı kişilik bozukluğu çeşitleri, hastaları farklı seviyede ve seyirde etkileyebilir. Ancak ortak olan bir nokta vardır: hastanın gündelik yaşamı olumsuz etkilenir.

Sizler için online kişilik bozukluğu psikoloğu ve kişilik bozukluğu tedavisinin faydalarının küçük bir listesini çıkardık:

Kişi, kişilik bozukluğu hakkında daha fazla bilgi sahibi olur.
Kişinin, kişilik bozukluğu hakkındaki farkındalığı artar.
Farkındalığın artmasıyla birlikte motivasyon ve iyileşme hevesinde artış olur.
Kişi, gündelik hayatındaki işlevine normal bir şekilde devam edebilir.
Aile ve ikili ilişkiler kuvvetlenebilir.

Kişilik Bozukluğu Türleri Nelerdir?

Yukarıda da bahsettiğimiz gibi, kişilik bozukluklarının farklı kategorilerde incelenen 10 çeşidi bulunmaktadır.

Tanınan akıl hastalıkları için standart referans yayın olan Ruhsal Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabı (DSM-5), 10 kişilik bozukluğu türünü 3 ana kategoride inceler. Her kümenin farklı ortak belirtileri vardır.

Bu 3 ana küme, A Kümesi (eksantrik), B Kümesi (dramatik), ve C Kümesi (endişeli) bozukluklar olarak adlandırılmaktadır.

Sırasıyla her kategorinin içerdiği bozukluklar aşağıdaki gibidir:

A kümesi (eksantrik):

Paranoid
Şizoid
Şizotipal

B kümesi (dramatik):

Antisosyal
Borderline
Histrionik
Narsistik

C kümesi (endişeli):

Çekingen
Bağımlı
Obsesif kompulsif kişilik bozukluğu

Bazı bozukluk çeşitlerini aşağıda sizler için daha detaylı bir şekilde açıkladık…

Borderline

Bu bozukluk, düşük öz saygı, ruh hali değişimleri, dürtüsel davranışlar ve müteakip ilişki güçlükleri ile sonuçlanan, duygusal düzenlemede zorluk ile tanınabilir.

En belirgin borderline belirtileri aşağıdaki listedeki gibidir:

Oldukça yoğun ve sık öfke gösterileri.
Stres kaynaklı ve stresle ilgili paranoya.
Kendine zarar verme tehditleri savunmak ve intihara yatkın olmak.
Güvenli olmayan seks, kumar veya aşırı yemek yeme gibi dürtüsel ve riskli davranışlar sergilemek.
Kararsız ve hassas bir öz imaja sahibi olmak.
Stabil olmayan ve yoğun ilişkiler kurmak.
Genellikle kişilerarası ilişkilerdeki strese tepki olarak iyi ve kötü duygu durumlara girmek.
Sürekli süren bir boşluk hissi.
Aşırı derecede yalnız kalma ve terk edilme korkusu.

Çoklu

Çoklu kişilik bozukluğu belirtileri aşağıdaki listede sizler sunulmaktadır.

Belirli zaman aralıkları, etkinlikler, kişiler veya kişisel bilgiler hakkında hafıza kaybı (amnezi) yaşamak.
Kendinden ya da duygularından kopma hissi yaşamak.
Çevredeki insanların ya da şeylerin gerçek dışı ve çarpıtılmış olabilme hissine kapılmak.
Kimlik duygusunun bulanıklaşması.
İlişkilerinizde, işinizde veya hayatınızın diğer önemli alanlarında önemli stres veya problemler olması.
Duygusal veya mesleki stresle iyi başa çıkamama.
Depresyon, anksiyete ve intihar düşünceleri ve davranışları gibi zihinsel sağlık sorunları

Narsistik

Bu bozukluk, bir üstünlük algısı ve büyüklük örüntüsü, aşırı övgü ve hayranlık ihtiyacı ve başkaları için empati eksikliği içerir. Bu düşünce ve davranışlar genellikle düşük öz saygıdan ve özgüven eksikliğinden kaynaklanır.

Narsist kişilik bozukluğunun en yaygın semptomları aşağıdaki gibidir:

Kişinin kendisini özel ve başkalarından daha önemli hissetmesi.
Güç, başarı ve çekicilik hakkında fanteziler kurmak.
Başkalarının ihtiyaç ve hislerini fark edememek.
Başarı ve yeteneklerin abartılması.
Sürekli kendine övgü yağması ve hayranlık duyulmasını istemek.
Kibirlilik.
Makul olmayan iyilik ve avantaj beklentileri, genellikle başkalarından faydalanma.
Başkalarını kıskanmak veya başkalarının sizi kıskandığına inanmak.

Histrionik

Bu bozukluk yoğun, kararsız duygular ve çarpık bir benlik imajı ile kendini gösterir. Histrionik kişilik bozukluğu olan insanlar için benlik saygısı başkalarının onayına bağlıdır ve gerçek bir öz-değer duygusundan gelmez. Başkaları tarafından fark edilmek için aşırı bir istekleri vardır ve dikkat çekmek için dramatik ve/veya uygunsuz davranışlar sergileyebilirler.

Histrionik kişilik bozukluğu belirtileri aşağıdaki gibidir:

Sürekli ilgi beklemek.
Dikkat çekmek için aşırı duygusal, dramatik veya cinsel olarak kışkırtıcı davranmak.
Güçlü fikirlerle çarpıcı biçimde konuşmak ancak bunları destekleyecek çok az gerçek veya ayrıntı olur.
Başkalarından kolayca etkilenmek.
Sığ ve hızla değişen duygular benimsemek.
Fiziksel görünümle ilgili aşırı endişe duygusuna kapılmak.
Başkalarıyla ilişkilerin gerçekte olduğundan daha yakın olduğunu düşüncesini benimseme.

Paranoid

Bu bozukluğun ana özelliği, yeterli şüphe nedeni olmaksızın başkalarına karşı amansız bir güvensizlik ve şüphe olan paranoyadır. Paranoyak kişilik bozukluğu olan kişiler genellikle başkalarının onları küçük düşürmeye, zarar vermeye veya tehdit etmeye çalıştığına inanır.

Paranoid kişilik bozukluğu belirtileri:

Çok yaygın güvenmeme duygusu ve başkalarının hareket ve motiflerinden sürekli şüphe duyma.
Başkalarının kendisini kandıracağını ya da size zarar vereceğini gerekçesiz bir şekilde düşünme.
Başkalarının güvenirliği ve sadakati hakkında gerekçesiz şüpheler duymak.
Başkalarının bilgileri size karşı kullanacağına dair gerekçesiz korku duymak ve bu nedenle başkalarına güvenmede tereddüt etmek.
Masum sözlerin veya tehdit edici olmayan durumların kişisel hakaret veya saldırı olarak algılanması.
Kin tutma eğilimi.
Eşin veya cinsel partnerin sadakatsiz olduğuna dair haksız ve yenilenen şüphe duygusu.

Pasif Agresif

Pasif-agresif davranış, olumsuz duyguları açıkça ele almak yerine dolaylı olarak ifade etme modelidir. Pasif-agresif davranış sergileyen bir kişinin söyledikleri ile yaptıkları arasında gözle görülür bir kopukluk vardır.

Pasif-agresif davranışın belirli belirtileri şunları içerir:

Başkalarının taleplerine, özellikle de otorite konumundaki kişilerin taleplerine içerleme ve muhalefet olma.
Başkalarının taleplerine yanıt olarak iş birliğine, ertelemeye ve kasıtlı hatalara direnç gösterme.
Alaycı, somurtkan veya düşmanca tutum sergileme.
Takdir edilmeyen veya aldatılmış hissetmekle ilgili sık şikayetlerde bulunma.

Bağımlı

Bu bozukluk, kişinin bir başkası tarafından sürekli ve aşırı bir bakım ihtiyacı olup olmadığı gözlemlenerek tanınabilir. Aynı zamanda boyun eğmeyi, sürekli güvenceye ihtiyaç duymayı ve karar verememeyi de içerir. Bağımlı kimlik bozukluğu olan kişiler genellikle başka bir kişiye çok yakın olurlar ve o kişiyi memnun etmek için büyük çaba harcarlar. Pasif ve yapışkan davranışlar sergilemeye eğilimlidirler ve ayrılma korkusu yaşarlar.

Bağımlı kişilik bozukluğunun belirtilerini sizin için listeledik. İşte onlar:

Başkalarına aşırı bağımlılık ve sürekli ilgilenilme ihtiyacı hissetme.
Başkalarına karşı itaatkar veya yapışkan davranış.
Kendi kendine bakmaktan veya yalnız bırakıldığı takdirde kendi kendine savaşmak zorunda kalma korkusu.
Küçük kararlar almak için bile başkalarından aşırı tavsiye ve güvence gerektiren özgüven eksikliği.
Özgüven eksikliği nedeniyle kendi kendine yeni projeler başlama ya da devam ettirmekten çekinme ve kaçınma.
Başkalarıyla aynı fikirde olmamaktan çekinme, onaylanmama korkusu.
Diğer seçenekler mevcut olsa bile kötü veya kötü muameleye tolerans gösterme.
Yakın bir ilişki sona erdiğinde acilen yeni bir ilişkiye başlama ihtiyacı.

Anti-Sosyal

Anti-sosyal kişilik bozukluğu belirtileri:

Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını önemsememe.
Sürekli yalan söylemek, çalmak, takma ad kullanmak, başkalarını dolandırmak.
Yasal olarak tekrar ve devam eden sorunlar.
Başkalarının haklarını tekrar tekrar ihlal etmek.
Agresif, genellikle şiddet içeren davranışlar sergilemek.
Kendisinin veya başkalarının güvenliğini önemsememek.
Dürtüsel davranışlarda bulunmak.
Sürekli sorumsuz olmak.
Davranışları sonucu pişmanlık duyulmaması.

Şizoid

Şizoid kişilik bozukluğunun belirtileri:

Kişisel ya da sosyal ilişkilere ilgilenmemek, yalnız kalmayı tercih etmek.
Duyguları sınırlı bir şekilde ifade etmek.
Birçok aktiviteden zevk alamamak.
Normal sosyal hayat işaretlerini algılayamama.
Diğerlerine karşı soğuk ya da farklı görünme.
Başka biriyle cinsel ilişkiye girmekle çok az ya da hiç ilgili olmamak.

Kişilik Bozukluğu Semptomları

Daha önce de belirtildiği gibi, kişilik bozuklukları çeşitleri 10 ayrı rahatsızlıkla adlandırılır. Her bozukluğu belirtileri ve semptomları farklıdır. Ancak kimi zaman hepsinin ortak birkaç noktası bulunabilmektedir. Bu bozuklukların genel olarak ortak semptomları aşağıdaki gibi özetlenebilir:

Kimlik ve benlik duygusu: Bu rahatsızlıkları olan kişiler genellikle kendilerine ilişkin net veya istikrarlı bir imajdan yoksundur ve kendilerini nasıl gördükleri, duruma veya birlikte oldukları insanlara bağlı olarak sıklıkla değişir. Öz saygıları gerçekçi olmayacak şekilde yüksek veya düşük olabilir.
İlişkiler: Bu çeşit bozuklukları olan kişiler, sorunlu inanç ve davranışlarından dolayı başkalarıyla yakın ve istikrarlı ilişkiler kurmakta zorlanırlar. Başkalarına karşı empati veya saygıdan yoksun olabilirler, duygusal olarak mesafeli olabilirler veya aşırı derecede ilgi ve bakıma muhtaç olabilirler.

Sıkça Sorulan Sorular

Aşağıda, bu konu hakkında en sık sorulan soruları sizler için yanıtlamayı hedefledik!

Kişilik bozukluğu olan insanlar nasıl anlaşılır?

Kimlik bozukluklarının farklı çeşitleri vardır ve her tür bozukluğun tanısını kolaylaştıran farklı belirtileri vardır. Ancak her bir bozukluk çeşidinin belirli ortak belirtileri de gözlemlenmiştir. Kimlik ve benlik duygusu ve ilişkilerdeki davranışların üzerinde yapılacak gözlemle bir kişinin kimlik bozukluğu olup olmadığı anlaşılabilir.

Kişilik bozukluğu neden olur?

Kimlik bozukluklarının nedenleri tam olarak bilinmemektedir. Fakat bu rahatsızlıkları etkileyebilecek belirli faktörler olduğu düşünülmektedir. Örneğin, genetik geçişle ilgili yapılan bazı araştırmalar vardır. Çocukluk döneminde yaşanan travmatik olaylar, madde veya alkol bağımlılığı gibi diğer faktörlerin de bu tür rahatsızlıkların ortaya çıkmasında rolü olduğu bilinmektedir.

Kişilik bozukluğu olan kişiye nasıl davranmalıyız?

Kimlik bozukluğunun kabul görüle 10 farklı çeşidi vardır. Her çeşidin davranış ve duygu örüntüsü farklıdır. Bu nedenle her farklı çeşit kimlik bozukluğu olan kişiye farklı davranış ve tutum sergilenmelidir.

Depresif kişilik bozukluğu nedir?

Etkilenen bireyleri kronik olarak depresif veya melankolik ruh hallerinde bırakan birkaç farklı semptomun varlığı ile karakterize edilen resmi olmayan bir zihinsel sağlık durumudur.

Kişilik Bozukluğu Nedir, Belirtileri Nelerdir? | Kişilik Bozukluğu Nasıl Tedavi Edilir?