Sosyopat Nedir?
1930’lu yıllarda psikolog G.E. Partridge tarafından türetilen terim, “topluma uyum sağlayamama hastası” anlamına gelmektedir.
Anti sosyal kişilik bozukluğudur. Bu bozukluğa sahip bireyler kuralları çiğneme, anlık kararlar alma ve çevrelerindeki insanlara vicdan azabı duymadan zarar verme eğiliminde olurlar.
İnsanları kontrol etmek için tehlikeli akıl oyunlarına başvurabilirler. Etkilemek ve kandırmak için çok hızlı ve ustaca yalan söyleyebilirler. Kısa sürede çevrelerindekileri manipüle edebilirler. Onların etki alanlarına girmemek ve oyunlarını fark etmek oldukça zordur.
Bu insanlar zeki midir?
Hepimizin aklına bu özelliklere sahip birinin bizden daha zeki olabileceği düşüncesi gelebilir. Fakat araştırmalar gösteriyor ki bu insanlar bizden daha zeki değiller.
Empati yetenekleri düşüktür. Amaçlarına ulaşmak için her şeyi yaparlar ve diğer insanları önemsemezler çünkü çok soğukkanlıdırlar.
Sosyopatik Kişilik Özellikleri Nelerdir?
Antisosyal kişilik bozukluğuna sahip kişilerin amaçları nedir, ne düşünürler, duygu hissederler mi?
Bu sorunların cevapları sıkça aratılıyor. Amaçları, düşünceleri, duyguları birçok değişkene göre farklılık gösterebilir.
- Kendilerini insanlardan üstün görürler, kibirlidirler.
- Empati yapamazlar. Bu yüzden insanlara acımadan zarar verebilirler.
- Her türlü fiziksel ve sosyal ilişkiden kaçınırlar.
- Çekici, karizmatik ve merak uyandıran tipler olarak tanımlanırlar.
- Yaptıkları olumsuzluklardan suçluluk duymazlar ve özür dilemezler.
- Şiddete karşı duyarsızlaşmışlardır.
- Materyalist ve hoşgörüsüzlerdir.
Nedenleri Nelerdir?
Pek çok uzman sosyopatlığın genetik faktörlerden çok çevresel faktörler nedeniyle oluştuğunu öne sürmektedir.
Evet, beynin kimyasalları ve genetik model çok önemli bir rol oynayabilir. Ancak daha da önemlisi kişinin ailesi, travmaları, yetiştirilme şekildir. Hatta fazla kilo alımı gibi gündelik hayata dair her türlü problem de durumun tetikleyicisi olabilir.
Örneğin, doğdukları an annelerinden ya da onlarla ilgilenen kişilerden yeterli ve doğru ilgiyi görmeyen çocuklar bu hastalığa yatkın olurlar. Kendilerini ancak kendilerinin koruyabileceği bilinci ile büyürler.
İstismar, tecavüz, taciz, şiddet gibi durumlara maruz kalmış çocuklar da kendi içsel çatışmalarını yönetmek ve yine kendilerini koruma bilinci ile anti sosyal kişilik bozukluğuna yatkın olurlar.
Bunun yanı sıra, travmalar beynin frontal lobuna zarar verdiği için demans gibi hastalıklar yaşanabilir ki bu da büyük bir tetikleyicidir.
Sosyopat ile Psikopat Arasındaki Fark Var Mıdır?
Günlük hayatımızda bu kelimeleri sıkça duyarız. Ama gerçekten ne anlama geldiğini biliyor muyuz?
Birçok uzman bu iki hastalığın benzer özellikler gösterdiğini söylemektedir. Her iki hastalığa sahip kimseler de yanlış ve doğru yapmazlar, muhakeme yetenekleri zayıftır.
Aynı zamanda diğer insanları anlamazlar ve onların duygu ve düşüncelerine önem vermezler.
Ama belirgin farkları da vardır.
Vicdanları Var Mıdır?
İkisi arasındaki en temel fark vicdandır.
Psikopatlar vicdan yoksunudur. Paranızı çalmak için size yalan söylerler ve bunun sonucunda hiçbir ahlaki kaygı hissetmezler ama hissediyormuş gibi görünürler. Çevrelerindeki insanların olaylara verdikleri tepkileri çok iyi gözlemlerler ve daha sonra kendi yaptıkları öğrenilmesin diye gözlemledikleri insanlar gibi tepkiler verirler.
Sosyopat nedir? Yapılanın yanlış olduğunu bilir ama suçluluk hissetmezler. Empati yetenekleri zayıf olduğu için de zarar vermekten kendilerini alıkoyamazlar.
Her Zaman Şiddete Eğilimli Değillerdir
Pek çok televizyon programında, dizi ve filmlerde her iki gruptaki insanların da şiddete eğilimli olduğu gösterilir. Fakat gerçek hayatta büyük bir kesim böyle olsa da, şiddet eğilimi olmayanlar da vardır.
İstediklerini elde etmek için şiddet yerine manipülasyon tekniklerini kullanırlar.
Soğukkanlı Psikopatlar, Fevri Sosyopatlar
Bir psikopatı tanımak kolay değildir. Güler yüzlü, etkileyici ve zeki görünebilirler. Sizinle çok ilgili gibi görünür ama aslında sizi hiç umursamazlar.
Sosyopat nedir? Onlar ise plan yapmakta ve oyun oynamak da daha zayıftır. Her zaman başkalarını suçlarlar ve yaptıkları hataların bir bahanesi vardır.
Uzmanların çoğu onları “fevri” kimseler olarak tanımlar. Diğer insanları nasıl etkileyeceğini düşünmeden ani kararlar alarak hareket ederler.
Zihinsel Farklılıklar
Psikopat bireylerin beyinleri diğer insanlarınki gibi değildir. Başka birinin acısıyla özdeşleşmesini zorlaştıracak fiziksel farklar vardır.
Bunun yanı sıra, kan, yaralanma ve ölüm gibi olaylar gördüklerinde kalp atışları ve nefesleri hızlanmaz ya da terlemezler. Korkusuz ve son derece sakindirler.
Sosyopat Nedir, Belirtileri
Standart bir belirtiler listesi yoktur, ancak belirti ve semptomları, başkalarını görmezden gelmenin kalıcı bir modelini içerir. Örneğin:
- Sosyal normları ve yasaları görmezden gelmek veya okulda veya işte kuralları çiğnemek, sosyal sınırları aşmak, çalmak, başkalarını takip etmek ve taciz etmek ve mülke zarar vermek.
- Sahte kimlikler kullanmak ve kişisel kazanç için başkalarını manipüle etmek de dâhil olmak üzere sahtekârlık ve aldatma.
- Dürtüleri kontrol etmede ve geleceği planlamada veya sonuçlarını düşünmeden hareket etmede zorluk.
- Başkalarıyla sık sık kavgalar veya fiziksel çatışmalar da dâhil olmak üzere saldırgan veya ağırlaştırılmış davranış.
- Kişisel güvenliği veya başkalarının güvenliğini dikkate almamak.
- İşe gelme, görevleri yerine getirme veya kira ve faturaları ödeme dâhil olmak üzere sorumlulukları yönetmede zorluk.
- Suçluluk veya pişmanlık ya da başkalarını olumsuz etkileyen eylemleri haklı çıkarma eğilimi çok azdır ya da hiç yoktur.
Çocuklarda ve Gençlerde Belirtiler
Çocuklar için bu teşhis kolay kolay konulmaz çünkü çocuklar çevrelerindeki insanların davranışlarını taklit ederek büyür ve öğrenirler. Bu yüzden de kişilikleri sürekli değişir. Eğer diğer çocuklara göre büyük farklılıklar gözlemleniyorsa bir anti sosyal davranış bozukluğu teşhisi konabilir.
Gençlerde ise 15 yaşında tespit edilebilir. Bir genç kontrolsüz belirtiler gösteriyorsa (örneğin: hayvanlara zarar vermek, sürekli yalan söylemek, sebepsiz yere mala ve mülke zarar vermek ya da kuralları çiğnemek) kişilik bozukluğu yaşıyor demektir.
Tedavi Yöntemleri
Sosyopat nedir?
Kişilik bozukluklarıyla yaşayan insanlar davranışlarıyla ilgili herhangi bir sorunu her zaman fark etmezler, bu nedenle genellikle profesyonel destek almayı düşünmezler.
Bir mahkeme emri veya kişisel veya profesyonel yaşamlarında biri tarafından istenirse bir terapistle çalışmayı seçebilirler.
İş amirleri, aile üyeleri ve romantik partnerler, örneğin dürtüsellik ve saldırgan patlamalara eğilim gibi özellikleri fark edebilir ve profesyonel destek önerebilirler.
Psikoterapi
Terapi, bir terapistle zararlı veya saldırgan davranışlara yol açabilecek düşünceler ve duygular hakkında konuşmayı içerir. Ayrıca öfke yönetimi taktikleri veya madde kullanımına yönelik tedaviyi de içerebilir.
Potansiyel olarak faydalı yaklaşımlar şunları içerir:
- Bilişsel davranışçı terapi
- Zihinselleştirme temelli terapi
- Demokratik terapötik topluluklar
- Acil durum yönetimi
İlaç tedavisi
Bir doktor veya psikiyatrist, aşağıdakiler gibi durumla ilişkili semptomlar için ilaç önerebilir:
- Saldırganlık için birinci basamak tedavi olarak risperidon (Risperdal) gibi antipsikotikler
- Saldırganlığın tedavisine yardımcı olmak için fluoksetin (Prozac) gibi SSRI antidepresanlar veya lityum gibi duygudurum düzenleyiciler
- Dürtüselliği azaltmaya yardımcı olmak için karbamazepin (Tegretol) gibi antikonvülsanlar
Sıkça Sorulan Sorular
1. Yüksek işlevli sosyopat nedir?
Bu hastalığa sahip bir birey zeki, adli suçlara bulaşmayan ve sosyalleşebile bir yapıda ise işlevselliği yüksek demektir.
2. Narsist sosyopat nedir?
Daimi olarak övgüye ihtiyaç duyan ve kendilerine abartılı şekilde önem veren kimselerdir. Eleştiriye ve insanların gözünde olumsuz bir imajda kalmaya tahammül edemezler.
3. Bu kişiler evlenebilir mi?
Evet, evlenebilirler. Hatta iş yerlerinde, arkadaş gruplarında, toplantılar da en çok tercih edilen tiplerdir. Çünkü kelimelerle çok iyi oynar, insanları etkilemenin yollarını bilirler. Dominanttırlar ve manipüle edici özelliklere sahiptirler.
