Tourette Sendromu Nedir, Tanı Ve Tedavi Yöntemleri Nelerdir?

Tourette Sendromu, kendine özgü özellikleriyle insanları meraklandıran, birçok kişinin adını duyduğu ancak hakkında tam olarak bilgi sahibi olmadığı bir durumdur. İstemsiz hareketler ve tekrarlayan seslerle kendini gösteren bu sendrom, sıradışı bir deneyim sunar.

Çoğunlukla çocukluk döneminde başlayan Tourette Sendromu, hayat boyu devam edebilir ve bireyin sosyal ilişkilerini, günlük yaşamını etkileyebilir. Peki, bu gizemli sendromun tanısı nasıl konulur ve tedavi seçenekleri nelerdir?

Bu yazıda, Tourette Sendromu'nun sırlarını çözmek, okuyucularımızı bu farklı dünyaya davet etmek istiyoruz.

Çocukluğumuzda yanımızda oynayan bir sırdaş olan bu sendromu daha yakından tanımak, semptomlarının ne zaman ve nasıl ortaya çıktığını öğrenmek istemez misin?

Tourette sendromu tanı sürecinde nelere dikkat edilmeli, hangi tedavi yöntemleri etkili olabilir? İşte tüm bu soruların cevapları, seni bekliyor.

Tourette Sendromu Nedir?

Bu rahatsızlık, bir sinir sistemi rahatsızlığıdır. Özellikle bu sinir sistemi bozukluğu insanlarda “tikler” oluşmasına neden olur.

Tikler, insanların tekrar tekrar yaptığı ani seğirmeler, hareketler veya seslerdir. Tikleri olan kişiler, vücutlarının bunları yapmasını engelleyemez. Örneğin, bir kişi tekrar tekrar göz kırpmaya devam edebilir veya bir kişi istemeden homurdanma sesi çıkarabilir.

Bu tarz yineleyen davranışlara sahip olmak hıçkırmaya benzer. Hıçkırmak istemesen bile, vücudun yine de hıçkırmaya devam eder.

Bazen insanlar belirli bir tik yapmaktan kendilerini bir süre alıkoyabilirler, ancak bu oldukça zordur. Sonunda kişi bu davranışları kontrol edemeden yapmaya devam eder.

Kısaca, sinir sistemi rahatsızlığı olan bu tourette sendromu, hastaların istemsiz tiklere sahip olmasına sebep olan bir durumdur.

Kimlerde görülür?

Tourette sendromu genel tanımını öğrendikten sonra merak edilebilecek bir diğer konu ise kimlerde görüldüğü olabilmektedir.

Peki Tourette sendromu kimlerde daha sık rastlanır? Tourette sendromu belirtileri kendisini hangi yaş aralıklarında gösterir? Yukarıda da bahsedildiği üzere, bu rahatsızlık, kişinin tik geliştirmesine neden olur. Bu nedenle bu durumu belli edebilecek en belirgin özellikler kontrol edilemeyen davranışlardır.

Tikler tipik olarak 2 ila 15 yaşları arasında ortaya çıkar ve ortaya çıkma yaş ortalaması 6 yaştır. Erkeklerin bu hastalığı geliştirme olasılığı kadınlardan yaklaşık 3 ila 4 kat daha fazladır.

Tourette sendromu tedavisi olmasa da bazı tedaviler mevcuttur. Tourette sendromu olan birçok kişi, semptomlar çok sorun çıkarmadığından tedaviye ihtiyaç duymaz. Tikler genellikle gençlik yıllarından sonra azalır veya kontrol altına alınır.

Bazı durumlarda, tikler yetişkinlikte kötüleşebilir. TS dejeneratif (kötüleşmeye devam eden) bir durum değildir ve Tourette sendromu bireylerin normal bir yaşam sürmesi beklenir.

Tanısı nasıl konulur?

Özellikle bu tür nörolojik rahatsızlıklarda tanısının nasıl ve ne zaman konulduğu merak konusudur.

Bu nedenle, eğer tanının nasıl konulduğunu merak ediyorsan, bu gayet normal ve doğaldır!

Bu rahatsızlığın kesin tanısını koymak için kan testi gibi tek bir test yoktur.

Sağlık uzmanları, bu rahatsızlık ve diğer tik bozukluklarını teşhis etmek için kişinin belirtilerine bakar. Tik bozuklukları, mevcut tik tipine (motor, vokal veya her ikisinin kombinasyonu) ve semptomların ne kadar sürdüğüne göre birbirinden farklılık gösterir. Bir kişinin hem motor hem de vokal tikleri varsa ve en az bir yıldır tik belirtileri gösteriyorsa Tourette sendromu teşhisi konulabilir.

Tourette sendromu Nedenleri Nelerdir?

Bu rahatsızlıklarda çoğu vaka çoklu gen varyasyonlarının ve çevresel faktörlerin etkileşimini içermektedir. Tourette sendromu nedeni bilinmemekle birlikte, mevcut araştırmalar bazı beyin bölgelerinde (bazal gangliyonlar, ön loblar ve korteks dahil), bu bölgeleri birbirine bağlayan devrelerde ve sorumlu nörotransmitterlerde (dopamin, serotonin ve norepinefrin) anormalliklere işaret etmektedir.

Bu rahatsızlığı bazı kalıtımsal nedenleri bulunduğu da düşünülmektedir.

İkiz ve aile çalışmalarından elde edilen kanıtlar, bu rahatsızlığın kalıtsal bir hastalık olduğunu göstermektedir. Önemli etkileri olan birkaç gen olsa da daha küçük etkiye sahip birçok genin ve çevresel faktörlerin bu durumun gelişiminde rol oynaması da mümkündür.

Genetik çalışmalar ayrıca Hiperaktivite bozukluğu ve obsesif kompulsif bozukluğunun da bazı biçimlerinin TS ile genetik olarak ilişkili olduğunu ileri sürmektedir, ancak bu rahatsızlık ile yaygın olarak ortaya çıkan diğer nörodavranışsal problemler arasında genetik bir ilişki olduğuna dair daha az kanıt vardır.

Son olarak, kişinin cinsiyeti de bu rahatsızlığın oluşmasında rol oynar. Risk altındaki erkeklerin tiklere sahip olma olasılığı daha yüksektir ve risk altındaki kadınların obsesif-kompulsif semptomlara sahip olma olasılığı daha yüksektir.

Psikolojik Etkenler

Tourette sendromu, kişiyi birçok farklı yönden etkileyebilmektedir. Bu rahatsızlığın sebep olabileceği psikolojik etkenler şu şekildedir:

• Konsantrasyon, hiperaktivite ve dürtüsellik ile ilgili sorunları içeren Dikkat Eksikliği Hiperaktivite Bozukluğu (DEHB).
• Obsesif Kompulsif Bozukluk veya Davranışlar (OKB): Kişiye davranışları tekrar tekrar veya belirli bir şekilde yapma ihtiyacı hissettiren tekrarlayıcı, istenmeyen düşünce, fikir veya duyumlar (takıntılar). Tekrarlayan davranışlar arasında el yıkama, bir şeyleri kontrol etme ve temizlik yer alabilir ve günlük yaşamı önemli ölçüde etkileyebilir.
• Anksiyete: Belirsiz bir sonu olabilecek bir durum veya olay hakkında korku, huzursuzluk veya endişe.
• Sosyal olarak uygunsuz davranışlar, saldırganlık veya öfke dahil olmak üzere davranış veya davranış sorunları.
• Sosyal becerilerde ve sosyal ilişkileri sürdürmede sorunlar gibi sosyal beceri eksiklikleri ve sosyal işlevsellik güçlükleri.

Fizyolojik ve Nörolojik Etkenler

Bu rahatsızlığı deneyimleyen birçok kişi, sıklıkla tiklerin kendisinden daha fazla rahatsız edici olan ek nörodavranışsal problemler yaşayabilir. Bu bireylerin çoğu geç ergenlik ve erken yetişkinlik döneminde motor ve vokal tiklerde önemli bir düşüş yaşasa da ilişkili nörodavranışsal etkenler yetişkinliğe kadar devam edebilir.

En yaygın olanları şunları içerir:

• Zekâ ile ilgili olmayan okuma, yazma ve aritmetik sorunlar gibi öğrenme güçlükleri.
• Uykuya dalma veya uykuda kalma sorunları.
• Dokunma, tat, koku, ses veya hareketle ilgili duyusal bilgileri organize etme ve bunlara yanıt verme zorluğu gibi duyusal işleme sorunları.

Her Tik Tourette Sendromu Mudur?

Tüm tikler bu rahatsızlığı göstermez. Birçok çocuk, birkaç hafta veya ay sonra kendi kendine kaybolan tikler geliştirebilir. Ancak çocuk olağandışı davranışlar gösterdiğinde bu davranışların nedenini belirlemek önemlidir. Bu yolla ciddi sağlık problemlerini önlemek mümkün hale gelebilir.

Özellikle bir ebeveyn olarak çocuğunun zaman zaman geliştirdiği bu tarz devam eden davranışlar hakkında endişelenmek oldukça doğaldır. Çocuğunun niçin bu davranışları geliştirdiğinin nedenini anlamaya çalışmalısınız. Bir süre sonra geçmez ve tikler devam ederse, sağlık uzmanına danışmalısın.

Belirtileri ve Tipleri Nelerdir?

Bu rahatsızlığı en ayırt edici işaretleri tiklerdir. Bu kontrol edilemez davranış ya da sesler, hafif ila şiddetli arasında değişebilirler. Şiddetli semptomlar iletişimi, günlük işleyişi ve yaşam kalitesini önemli ölçüde etkileyebilir.

Tikler aşağıdaki gibi sınıflandırılır:

• Basit: Bu ani, kısa ve tekrarlayan davranışlar sınırlı sayıda kas grubunu içerir.
• Karmaşık: Bu farklı, koordineli hareket kalıpları birkaç kas grubunu içerir.

Bunlar, ayrıca hareket (motor tikler) veya sesleri (vokal tikler) içerebilir. Motor tikler genellikle vokal tiklerden önce başlar. Ancak insanların deneyimlediği tik yelpazesi çok çeşitlidir.

Bu rahatsızlıkta görülen yaygın motor tikler şu şekildedir:

Bu rahatsızlıkta görülen yaygın vokal tikler şunları içerir:

Tedavi ve Terapi Yöntemleri Nelerdir?

Tik semptomları genellikle hafif olan ve günlük hayatın akışının bozulmasına neden olmayan Tourette sendromu olan bazı kişiler için tedavi gerekmez. Semptomları günlük işleyişe müdahale eden kişiler için etkili ilaçlar ve diğer tedaviler vardır.

Bu rahatsızlığın tedavisinde kullanılan yöntemleri aşağıda sizin için açıkladık:

• İlaç tedavisi: Tiklerin şiddetini azaltmak, yüksek tansiyon ya da bu rahatsızlığın sebep olabileceği depresyon ya da anksiyete hastalıkları için uygulanabilecek bazı ilaçlar bulunmaktadır. Sağlık uzmanın uygun görürse size ilaç desteğinde bulunabilir.
• Davranışsal tedavi: Tikleri ve şiddetini azaltmak için farkındalık eğitimi gibi davranışsal tedaviler kullanılabilir.
• Psikoterapi: Bireylerin bozuklukla başa çıkmasına ve DEHB, depresyon, anksiyete ve OKB dahil olmak üzere eşlik eden problemler veya durumlarla başa çıkmasına yardımcı olabilir.

Sıkça Sorulan Sorular:

Tik Nedir?

Bu, kolayca kontrol edilemeyen tekrarlayan hareketler veya istenmeyen seslere denir. Örneğin, tekrar tekrar gözlerini kırpabilir, omuzlarını silkebilir veya olağandışı sesler ya da rahatsız edici sözler söyleyebilirsin.

Tourette sendromu geçer mi?

Bu durumu geçirmeyi sağlayacak bir tedavi yöntemi yoktur. Sinir sistemiyle ilgili bir rahatsızlık olduğu için tedavisi ancak rahatsızlığın sebep olduğu diğer rahatsızlıkları geçirmeye ya da belirtilerin şiddetini azaltmaya yöneliktir.

Tourette sendromu doğuştan mı?

Tourette sendromu genetik bir bozukluktur, yani kalıtsal (ebeveynden çocuğa geçen) veya anne karnındaki gelişim sırasında meydana gelen genlerdeki bir değişikliğin sonucudur.

Çocuğumda tik var ne yapmalıyım?

Her çocuk zaman zaman bu davranışları geliştirebilir. Çocuğun bu davranışı neden geliştirdiğini anlamaya çalışmalısın. Eğer tikler bir süre sonra geçmezse sağlık uzmanına danışman en doğru davranış olacaktır.

2 yaşında tik olur mu?

Tikler genel olarak 2 ila 15 yaş aralığında ortaya çıkmaktadır. Yukarıda da belirtildiği gibi her çocuk bazen tik geliştirebilir. Davranış 1 yıldan uzun devam ederse mutlaka bir sağlık uzmanına danışılması gerekir.

Kaynakça

What is Tourette Syndrome?, Centers for Disease Control and Prevention, 2022
Tourette's syndrome, NHS
Tourette syndrome, Mayo Clinic