Sana da sadece yüksek bir yerde olma düşüncesi bile korku mu veriyor?
Balkondan aşağı bakarken zorlanıyor, yüksek bir merdivene çıkarken endişeye mi kapılıyorsun?
Bu ve benzer durumlarda bazı bireyler yüksek yerlerde olmaktan dolayı korku hissederler. Özellikle yerden çok fazla yukarıda olunduğunda kişide oluşan korku hissi büyük bir endişeye yol açar.
Eğer sende yüksekten korkuyorsan ve bunun nedenlerini ve tedavi yöntemlerini merak ediyorsan o zaman hadi gel başlayalım!
Yükseklik Korkusu Nedir?
Literatürde yükseklik korkusu akrofobi olarak da bilinmektedir.
Akrofobi, bireyin yoğun bir yükseklik korkusu yaşadığı zihinsel bir sağlık durumudur. Bir tür kaygı bozukluğu olarak da tanımlanır.
Akrofobiye sahip olan bir birey, yerden yüksekte olan yerleri düşündüğü durumlarda veya önemli bir yükseltide konumlandığında yoğun bir korku ve endişe içinde olur. Genellikle yükseklik korkusuna sahip olan bireyler, yerden çok yüksekte olma içeren durumlardan ve yerlerden kaçınırlar.
Journal of Neurology’de Huppert’ın yayımladığı makaleye göre; akrofobi yaklaşık nüfusun %6'sını etkileyen oldukça yaygın bir fobi. Başka bir araştırma ise, tüm yetişkinlerin yaklaşık %28'inin yaşamları boyunca bir noktada görsel yükseklik intoleransı yaşadığını öne sürdü.
Bu konuda belirli bir miktar endişe, tüm insanlar için normaldir. Köprü gibi yüksek bir yerden aşağı bakarken çoğu birey huzursuz veya biraz titrek hissedebilir. Üstelik bir çok insan önemli bir yükseltide olduklarında normalden daha temkinlidir. Ancak durum yükseklik korkusu olan bireyler için daha farklılıklar içerir.
Akrofobisi Olan İnsanlar Ne Tür Yüksekliklerden Korkar?
Akrofobisi olan kişilerin korkabileceği yükseklik türleri veya durumlar şunları içerir:
- Bir kat merdiven çıkmak
- Bir merdiven üzerinde olmak
- Çok katlı bir otoparkın kullanılması
- Bir köprünün üzerinde olmak veya üzerinden geçmek
- Bir hız treninde olmak
- Bir balkonun yanında veya bir binanın tepesinde durmak
- Yüksek bir binanın penceresinden dışarı bakmak
Pek çok fobi türü olduğu için teşhis edilmesi biraz zor olabilir. Akrofobisi olan insanlar genellikle birden fazla yükseklikten veya yerden korkarlar. Önemli bir yüksekliği içeren bir durumdan duyulan korku ile karakterize edilen başka fobiler de vardır, ancak korkunun ana yönü yükseklik değildir. Örnek olarak, özellikle uçaklarda uçmaya karşı yoğun bir korkun varsa (bu önemli bir yükseklikte olur), akrofobi değil, aerofobin, yani uçma korkun olabilir. Hayatını ve deneyimlerini sınırlayan yoğun bir korku yaşıyorsan, doğru tanı ve tedaviyi alabilmen için uzman yardımına ihtiyacın olabilir.
Akrofobi'nin Belirtileri Nelerdir?
Yükseklik korkusu nedir sorusunun artından yükseklik korkusu belirtileri başlığına geçebiliriz.
Akrofobi’nin ana semptomları, yerden çok yukarıda olunduğu durumlarda aşırı korku ve yoğun kaygı şeklinde ortaya çıkar.
Yükseklik korkusu olan bazı insanlar, aşırı yukarıda bulunan bir köprü gibi önemli yükseltilerden korkabilecekleri gibi, merdiven üzerinde olmak gibi daha kısa yükseltilerden de korkabilirler.
Yükseklik korkusu belirtileri 2 ana kategoriye ayrılır. Bunlar fiziksel belirtiler ve psikolojik belirtiler olarak ayrılır.
Psikolojik Belirtileri:
- Yüksek bir yerde dururken veya bu durumu hayal ederken bile yoğun kaygı ve korku hissetmek
- Yüksek bir yerden düşme korkusu veya yüksek bir yerde kapana kısılma gibi olumsuz olaylar yaşanmasından endişe etmek
- Yerden çok yüksekteyken güçlü bir kaçma arzusu hissetmek
Fiziksel Belirtileri:
- Yükseltiyi düşünürken veya bakarken hızlı bir kalp atışı yaşamak
- Yükseklik gibi durumları düşünürken veya bakarken baş dönmesi ve sersemlik hissi
- Rahatsız hissetmek
- Titremek
- Nefes darlığı yaşamak
Akrofobi'nin Nedenleri Nelerdir?
Araştırmacılar, yükseklik fobisi nedenlerine tam olarak net bir yanıt bulamamışlardır.
Akrofobiye sahip olmanın yüksek bir yerden düşme korkusu ve kendimize zarar verme konusundaki doğal insani endişelerimizden kaynaklanabileceğine inanmaktadırlar.
Önemli bir yükseltiden düşmekten dolayı yaşayabileceğin olası ağrı hakkında endişelenmek de bu yükseklik korkusunun ilerlemesine katkıda bulunabilir. Ayrıca, araştırmacılar önemli bir yükseltiyi içeren olumsuz veya travmatik bir deneyimin, kişinin bu fobiyi geliştirmesine katkıda bulunabileceğini düşünmektedir.
Fobilerle ilgili davranışçı teoriler, insanların çevreleriyle etkileşimler yoluyla da bir korku geliştirebileceğini öne sürer.
Örneğin:
- Gözlem: Ebeveynlerinin veya bakıcılarının yükseklik korkusu yaşadığını gözlemleyen bir çocuk da aynı korkuyu geliştirebilir.
- Travma: Bir başkasının bu konuyla ilgili kötü bir deneyimine tanık olan bir kişi bu yükseklik fobisini geliştirebilir.
- Klasik Koşullanma: Bir kişinin ağaçtan düşme gibi kötü bir deneyimi varsa, bu deneyimi yükseltilerle ilişkilendirebilir. Kişi daha sonra bu durumları düşmeyle ilişkilendirmeyi öğrenir ve bir daha benzer bir durumla karşılaştığında korkmasına neden olur.
Yukarıda olan yerler/durumlar ve düşme korkusu arasındaki bu öğrenilmiş ilişkinin bir sonucu olarak, davranışçı bakış açısı, bir kişinin gelecekte bu durumlarla karşılaşmaları sırasında korku yaşayacağı fikrini öne sürer.
Teşhis ve Tanı Süreci
Bu yükseklik fobisi, kişinin geçmişi, deneyimleri ve semptomları hakkında kapsamlı bir dizi soruyla teşhis edilir. Teşhisin konabilmesi için genellikle en az altı ay boyunca sürekli bir yerden yukarıda olan yerlerde oluşan yükseklik korkusunu ve kaygıyı yaşamış olmanız gerekir.
Sağlık uzmanları, akrofobiyi teşhis etmek için Amerikan Psikiyatri Birliği tarafından yayınlanan Mental Bozuklukların Tanısal ve İstatistiksel El Kitabındaki (DSM-5) kriterleri kullanacaktır. Uzmanınız, semptomlarınıza neden olabilecek diğer fiziksel veya zihinsel sağlık koşullarını da ekarte edecektir.
Genel olarak, fobilerin teşhisi için en az dört kriteri vardır:
Yoğun ve mantıksız korku: Nesne veya durum korkusu kalıcıdır ve uygun korku düzeyiyle orantısızdır.
Beklenti kaygısı: Fobisi olan bir kişi, korktuğu nesne veya durumu içerecek olan gelecekteki durumlar veya deneyimler üzerinde durmaya veya bundan korkmaya meyillidir.
Kaçınma: Fobisi olan birçok kişi, korkulan nesne veya durumdan aktif olarak kaçınacaktır. Bazıları korktukları şeyden kaçınmak için aşırıya kaçarlar.
Günlük aktiviteleri yapmayı aksatan fobi: Bireyin yaşadığı korkunun fobi olarak teşhis edilebilmesi için günlük yaşamını bir şekilde sınırlıyor olmalıdır.
Akrofobi Tedavi Edilebilir mi?
Akrofobi tedavisinde genellikle maruz bırakma terapisi, sanal gerçekliğe maruz bırakma terapisi ve/veya bilişsel davranışçı terapi gibi psikolojik tedavi (psikoterapi) yöntemleri kullanılır. Bazen bazı bireyler, yükseklik korkusuyla baş edebilmek için terapi sırasında, korku ve kaygı belirtilerini geçici olarak gideren ilaçlara ihtiyaç duyarlar.
Bu nedenlerle yükseklik korkusu olan bireyler için çeşitli tedavi yöntemleri vardır. Üstelik, bu rahatsızlığın şiddeti ve etkisini zamanla azaltmak veya tamamen yok etmek de mümkün olabilmektedir.
Eğer sen de yükseklik korkusunun belirtileriyle karşı karşıya olduğunu düşünüyorsan akrofobi tedavisi için hemen Terappin ile online tedavi sürecini başlatabilirsin.
Yükseklik Fobisi Nasıl Yenilir?
Bu yükseklik korkusunu yenmek için yapılabilecek ilk ve en doğru adım bir uzmana danışarak çözüm yolu aramak olacaktır. Ancak bunun yanı sıra, bireylerin yükseklik korkusunu yenmek için kendi kendine gerçekleştirebileceği birtakım adımlar da bulunmaktadır. Senin için bunları aşağıda açıkladık.
Eğer yerden yüksekte bir yerdeysen, yaşadığın korku ve endişeyi azaltmak için yapabileceğin bazı şeyler var. Yüksekteyken korkunu yenmek için aşağıdaki eylemlerden güvenle yapabileceğini düşündüğün herhangi birini deneyebilirsin:
- Görüşününü ufukta sabitleyebilirsin
- Yakınındaki sabit nesnelere bakabilirsin
- Oturabilir veya uzanabilirsin
- Hareket etmeyi durdurup, sabit kalmaya çalışabilirsin
- Belirli bir kategorideki öğeleri adlandırmak gibi bilişsel dikkat dağıtıcı şeyler yapabilirsin
Rahatsız edici olabilir, ancak akrofobinin belirti ve semptomlarını yaşıyorsan sağlık uzmanınla konuşman çok önemlidir. Terapi, yükseklik korkusunun üstesinden gelmene yardımcı olabilir.
Akrofobi’ye Ne İyi Gelir?
Sana Akrofobi teşhisi konduysa, yükseklik korkusu belirtilerini yönetmek için yapabileceğin bazı şeyler vardır:
- Yeterince uyumalı ve egzersiz yapmalısın
- Hastalığını tedavi etmek için terapiye katılıyorsan, terapistini düzenli olarak gördüğünüden emin olmasın.
- Derin nefes alma ve yoga gibi rahatlama egzersizlerini yapmayı denemelisin.
- Destek için aile ve arkadaşlarınla iletişim kurabilirsin.
- Akrofobi veya genel olarak belirli fobileri olan kişiler için bir oluşturulan destek gruplarına katılabilirsin.
Yükseklik Korkusu İlaçları
İlaçlar genellikle Akrofobi gibi belirli fobileri tedavi etmek için kullanılmaz. Bazen yükseklik korkusu olan kişiler, psikolojik terapiden geçerken veya kaçınılmaz durumlarda fobilerini tedavi etmek için geçici olarak korku ve endişe semptomlarını hafifletmelerine yardımcı olacak ilaçlara ihitiyaç duyabilir. Akrofobi tedavisine yardımcı olmak için bazen bireyler tarafından kullanılan ilaçlar şunları içerir:
Beta blokerler: Bazı beta blokerler, hızlı kalp atışı gibi anksiyetenin fiziksel semptomlarını tedavi etmek veya önlemek için kullanılır.
Rahatlatıcılar(benzodiazepinler): Rahatlamanıza yardımcı olmak için kullanılan benzodiazepinler gibi ilaçlar, hissettiğiniz yoğun kaygı miktarını geçici olarak azaltabilir.
Terapi ve Tedavi Yöntemleri
Fobi nedir? Online terapi ve tedavi yöntemleri nelerdir?
Yükseklik fobisi için tedavi yöntemleri şunları içerir:
İlk olarak, maruz bırakma terapisi, belirli fobileri tedavi etmek için kullanılan yaygın bir yöntemdir. Fobileri olan insanlar genellikle korktukları şeyi içeren durumlardan kaçınır ve bu yüzden korkularını yönetemeyebilirler. Bu terapi yöntemi, fobisi olan kişileri yavaş yavaş korktukları durumlara maruz bırakarak başa çıkmalarını ve korkularını yenmeyi öğrenmelerini sağlar.
İkinci yöntem, sanal gerçekliğe maruz bırakma terapisidir (VRET). Bu yöntemde, kişiye stresli ve endişe uyandıran durumlarla başa çıkmasına yardımcı olmak için gerçekçi ancak sahte durumlar gösteren bir teknolojiden yararlanılır. Örneğin, akrofobisi olan kişiler, sanal gerçeklik başlığı kullanarak yükseklik simülasyonlarına maruz bırakılabilir. Bu yöntem, fobileri tedavi etmede oldukça etkilidir ve araştırmalar bunu desteklemektedir.
Son olarak, bilişsel davranışçı terapi (BDT), psikolojik tedaviler arasında oldukça yaygın olan bir yöntemdir. Bu terapi şeklinde, terapistler, farklı bir bakış açısı kazanmanıza yardımcı olmak için konuşarak ve sorular sorarak size destek sağlarlar. Bu sayede, korktuğunuz şeylere maruz kaldığınızda stres ve kaygıya daha iyi tepki verebilir ve bu duygularla başa çıkabilirsiniz.
Tüm bu terapi yöntemleri, fobileri tedavi etmek için oldukça etkilidir. Hangi yöntemin senin için en uygun olduğunu terapistinle görüşerek belirleyebilirsin.
Sıkça Sorulan Sorular
İnsanlar neden yüksekten korkar?
Yükseklik korkusunun, araştırmacılar tarafından belirlenen kesin bir nedeni bulunmamaktadır. Daha önceki deneyimler, aile bireylerinden birinin aynı fobiye sahip olması gibi faktörlerin yükseklik fobisinin gelişimini tetiklediği düşünülmektedir.
Yükseklik korkusu ilacı var mıdır?
Akrofobi ilaçla tedavi edilmemektedir. İlaçlar daha çok yükseklik korkusuna sebep olan semptomların etkisini azaltmak için kullanılır.
Akrofobi korkusu nedir?
Akrofobi, yani diğer adıyla yükseklik fobisi yükseklikten ve yüksekten düşme korkusudur.
Yükseklik korkusu genetik midir?
Korkuların bir kısmı genetik olup bir diğer kısmı da sonradan öğrenilir. Yükseklik korkusu ise genetik olan korkulardan biridir.
Düşme korkusu nasıl yenilir?
Yükseklik korkusunun yenilmesi için çeşitli tedavi yöntemleri vardır. Bunlardan bazıları, bilişsel davranışcı terapi, maruz bırakma yöntemi sanal gerçeklik tedavisi gibi yöntemlerdir.
Kaynakça
Acrophobia (fear of heights), Cleveland Clinic, 2021
Acrophobia (Fear of Heights), Cherry, K. Verywell Mind, 2021
Acrophobia (The Fear of Heights): Are You Acrophobic?, Psycom, 2021
