Anksiyete İlaçları Nelerdir, Tedavi Sürecinde Nasıl Kullanılmalıdır?

Anksiyete, insanların günlük yaşamlarını etkileyen bir psikolojik rahatsızlıktır. Bu durum, aşırı endişe, korku ve gerilim hissiyle karakterizedir. Anksiyete bozukluğu olan kişiler, yaşam kalitesinde düşüş, uyku sorunları ve işlevsellikte azalma gibi sorunlarla karşı karşıya kalabilirler. Anksiyete tedavisinde kullanılan ilaçlar, semptomların hafifletilmesine yardımcı olur ve tedavi sürecinde önemli bir rol oynar. Bu makalede, anksiyete ilaçları hakkında detaylı bilgi verilecek ve tedavi sürecinde nasıl kullanılmaları gerektiği açıklanacaktır. 

Anksiyete İlaçları Nelerdir; İlaç Tedavisinin Önemi 

Anksiyete bozukluğu olan kişilerde beyinde kimyasal dengesizlikler bulunabilir. Bu dengesizlikler, anksiyete semptomlarının ortaya çıkmasına ve şiddetlenmesine neden olur. İlaç tedavisi, bu kimyasal dengesizlikleri düzenlemeye yardımcı olarak anksiyetenin etkilerini azaltır. Ayrıca, ilaçlar semptomları kontrol altına alarak kişinin günlük yaşam aktivitelerine odaklanmasını sağlar. Bununla birlikte, anksiyete ilaçları tek başına kullanılmamalıdır. Psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanıldığında daha etkili sonuçlar elde edilebilir. 

Anksiyete İlaçlarının Kullanımı 

Anksiyete ilaçlarının kullanımı, bir uzman doktor tarafından reçete edildikten sonra başlanması gereken ciddi bir durumdur. Uzman doktor, kişinin semptomlarını değerlendirir ve en uygun tedavi planını belirler. İlaç dozajı ve tedavi süresi kişiye özeldir ve her birey için farklılık gösterebilir. Anksiyete ilaçlarının düzenli olarak kullanılması önemlidir ve kesilmeden önce doktorun talimatlarına uyulmalıdır. 

Ayrıca, anksiyete ilaçlarına başlamadan önce doktorunuzla mevcut sağlık durumunuzu ve kullandığınız diğer ilaçları paylaşmanız gerekir. Bazı ilaçlar ve sağlık durumları anksiyete ilaçlarıyla etkileşime girebilir ve istenmeyen yan etkilere neden olabilir. 

Kaygı bozukluğu ne kadar sürer? 

Anksiyete bozukluğu en az altı ay boyunca yoğun bir şekilde devam edebilir. Şiddetine bağlı olarak hemen her gün ve gün boyunca hissedilebilir.  

Anksiyete bozukluğunda kullanılan ilaçlar tedavinin önemli bir parçasıdır.  

Neden ilaç kullanılır? 

Anksiyete bozukluğu semptomlarını hafifletmek için yararlıdır ve genellikle diğer terapilerle birlikte reçete edilir. Panik atak veya aşırı korku ve endişe gibi belirtilerini azaltmaya yardımcı olur. 

Bazıları alışkanlık yapabilir ve genellikle kısa süreli veya ihtiyaç duyulduğunda reçete edilir. 

Anksiyete İlaçla Tedavi Edilebilir mi? 

Kaygı bozukluğunun altında yatan nedenlerin geniş yelpazesi, her bireyin farklı bir tedavi planına ihtiyaç duymasına neden olabilir. İlaç tedavisi, genellikle diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanılarak semptomların kontrol altına alınmasında etkilidir. Anksiyete ilaçları, beyinde kimyasal dengesizlikleri düzenleyerek ya da semptomları yatıştırarak rahatlama sağlar. Ancak bu ilaçlar yalnızca geçici bir rahatlama sağlayabilir ve tedavi sürecinde dikkatli olunması gereken birçok faktör bulunur: 

• Yaşam tarzı ve çevresel faktörler 

• Sağlık koşullarının neden olduğu artan stres faktörleri 

• Uyku bozuklukları 

• İş durumları 

• Mali sıkıntılar 

• İlişki sorunları 

• Sevdiklerinizin ölümü 

Ayrıca genetik, majör depresif bozukluklar ve aile travması da kaygının başlamasını tetikleyebilir.  

Bu sorunların geniş karmaşıklığı göz önüne alındığında, kaygı bozukluğu için farklı ilaçlar daha yaygın semptomların bazılarını ele almayı amaçlar. Bireylerin en etkili tedavi için terapi ile birlikte hap kullanmaları tavsiye edilir. 

Anksiyete ilaçları ise geçici bir rahatlama sağlayabilir, ancak yan etkileri ve oluşabilecek muhtemel problemlere karşı dikkatli olmak gerekir. 

Tedavide Kullanılan İlaç Türleri 

Anksiyete ilaçları kaygı bozukluğu tedavisinde tam olarak çözüm olmasa da sinir sistemi üzerindeki etkiler sayesinde şikâyetleri yönetmenize yardımcı olabilir, böylece günlük yaşamınızda iyi çalışabilir ve daha iyi hissedebilirsiniz. 

Birçok türü mevcuttur. Hastalığın etkisi her insanda farklı seyreder. Bu nedenle sizin için doğru olanı bulmak için doktorunuzun tavsiyesi ve takibi ile birkaç ilaç denemek zorunda kalabilirsiniz. 

Antidepresanlar 

Antidepresanlar, nörotransmiterleri etkileyerek çalışır. Gözle görülür etkiler yaratmaları genellikle 4 ila 6 hafta sürer. 

Antidepresan türleri şunları içerir: 

SSRI'lar 

Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar), ruh halini, cinsel isteği, iştahı, uykuyu ve hafızayı etkileyen bir nörotransmiter olan serotonin düzeylerini artırarak çalışır. SSRI'lar tipik olarak doktorunuzun kademeli olarak artırdığı düşük bir dozda başlatılır. 

Anksiyeteyi tedavi etmek için kullanılan SSRI örnekleri şunları içerir: 

• Essitalopram (Lexapro) 

• Fluoksetin (Prozac) 

• Paroksetin (Paxil) 

• Sertralin (Zoloft) 

Olası Yan Etkileri 

SSRI'lar çeşitli yan etkilere neden olabilir, ancak çoğu insanın bedeni bunları iyi tolere eder.  

Yan etkiler şunları içerebilir: 

• Mide bulantısı 

• Kuru ağız 

• Kas Güçsüzlüğü 

• İshal 

• Baş dönmesi 

• Baş ağrısı 

• Uyuşukluk 

• Cinsel işlev bozukluğu 

Belirli bir yan etki hakkında endişeniz varsa, doktorunuzla konuşun. 

Benzodiazepinler 

Benzodiazepinler, kaslarınızı gevşetmeye ve zihninizi sakinleştirmeye yardımcı olabilecek sakinleştiricilerdir. Beyin hücreleriniz arasında mesajları ileten kimyasallar olan belirli nörotransmiterlerin etkilerini artırarak çalışırlar. 

Benzodiazepinler, panik bozukluğu, yaygın anksiyete bozukluğu ve sosyal kaygı bozukluğu dâhil olmak üzere birçok türde kaygı bozukluğunun tedavisine yardımcı olur.  

Örnekleri şunları içerir: 

• Alprazolam (Xanax) 

• Klordiazepoksit (Librium) 

• Klonazepam (Klonopin) 

• Diazepam (Valium) 

• Lorazepam (Ativan) 

Benzodiazepinler tipik olarak kısa süreli anksiyete tedavisi için kullanılır. Bunun nedeni, uyuşukluğu artırabilmeleri ve denge ve hafıza ile ilgili sorunlara neden olabilmeleridir. Ayrıca alışkanlık yapabilirler.  

Bunları yalnızca doktorunuz başka bir tedavi reçete edene kadar kullanmanız önemlidir. Ancak panik bozukluğunuz varsa doktorunuz 1 yıla kadar benzodiazepinler reçete edebilir. 

Olası Yan Etkileri 

Uyuşukluk ve hafıza sorunlarına ek olarak, benzodiazepin almak da şunlara neden olabilir: 

• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon 

• Bulanık görme ve diğer görüş problemleri 

• Baş ağrısı 

• Depresyon duyguları 

2 haftadan uzun süredir düzenli olarak benzodiazepin aldıysanız, istenmeyen yoksunluk belirtilerine neden olabileceğinden, hapları aniden kesmemek önemlidir. Bunun yerine, nöbet riskinizi azaltmak için dozunuzu yavaş yavaş azaltmak konusunda doktorunuzla konuşmak daha faydalı olacaktır. 

Buspiron 

Buspirone, hem kısa süreli kaygı hem de kronik (uzun süreli) kaygı bozukluklarını tedavi etmek için kullanılır. Buspironun nasıl çalıştığı tam olarak anlaşılamamıştır, ancak beyinde ruh halini düzenleyen kimyasalları etkilediği düşünülmektedir. 

Buspirone'un tamamen etkili olması birkaç hafta kadar sürebilir. 

Olası Yan Etkileri 

Yan etkiler baş dönmesi, baş ağrısı ve mide bulantısını içerebilir.  

Bazı insanlar da buspiron aldıklarında garip rüyalar veya uyku güçlüğü çektiklerini söylerler. 

Hidroksizin 

Hidroksizin, sinir ve duygusal durumların neden olduğu kaygı ve gerilimi kontrol etmeye yardımcı olmak için kullanılır. Ameliyattan önce kaygıyı kontrol altına almak ve uykuyu sağlamak için de kullanılabilir.  

Aynı zamanda kronik ürtiker ve atopik ve kontakt dermatozların neden olduğu alerjik reaksiyon (örneğin kurdeşen, kaşıntılı cilt) semptomlarını hafifletmek için de kullanılır. 

Olası Yan Etkileri 

Hidroksizinin yaygın yan etkileri şunlardır: 

• Bulanık görme 

• Bilinç bulanıklığı, konfüzyon 

• Baş dönmesi 

• Uyuşukluk 

• Ağız kuruluğu 

• Tükenmişlik 

• Baş ağrısı 

• Sinirlilik 

• İdrar retansiyonu (mesaneniz tamamen boşalmadığında) 

Beta Blokerler 

Beta blokerler çoğunlukla kalp rahatsızlıklarını tedavi etmek için kullanılır. Ayrıca, özellikle sosyal anksiyete bozukluğunda, fiziksel semptomlarını hafifletmeye yardımcı olmak için etiket dışı kullanılırlar. 

Doktorunuz, bir partiye katılmak veya konuşma yapmak gibi stresli durumlarda belirtilerinizi azaltmaya yardımcı olması için propranolol (Inderal) gibi bir beta bloker reçete edebilir. 

Olası Yan Etkileri 

Beta blokerler, genellikle onları alan herkeste yan etkilere neden olmaz. 

Bazı muhtemel yan etkiler şunları içerebilir: 

• Tükenmişlik 

• Baş dönmesi 

• Uyuşukluk 

• Soğuk parmaklar veya ayak parmakları 

• Diğer yan etkiler şunları içerebilir: 

• Uyku problemi 

• Mide bulantısı 

• Nefes darlığı 

Trisiklik Antidepresanlar (TCA) 

Trisiklik antidepresanlar genellikle daha modern antidepresanlar ve anksiyolitikler (anksiyete ilaçları) ile karşılaştırıldığında daha fazla yan etkiye sahip olduğu için, günümüzde anksiyete tedavisinde birinci basamak olarak daha az tercih edilirler. 
Anksiyete tedavisinde kullanılabilen TCA’lar şunlardır: 

• Amitriptilin 

• Doksipin 

• İmipramin 

• Kloropromazin 

Olası yan etkileri

Trisiklik antidepresanlar (TCA'lar) çeşitli yan etkilere neden olabilir. TCA'ların yaygın ve potansiyel yan etkileri şunlardır: 

• Antikolinerjik Yan Etkiler: Ağız kuruluğu, kabızlık, bulanık görme, idrar yapmada zorluk gibi belirtiler görülebilir. 

• Sedasyon: TCA'lar genellikle sakinleştirici etkileriyle bilinir ve bu nedenle uyku hali veya yorgunluk hissi yaratabilirler. 

• Kardiyovasküler Yan Etkiler: Kalp ritmi bozuklukları, tansiyon değişiklikleri (hipotansiyon veya hipertansiyon), çarpıntı veya kalp atış hızında artış gibi etkiler olabilir. 

• Ortostatik Hipotansiyon: Ani pozisyon değişikliği (örneğin otururken ayağa kalkma) sırasında baş dönmesi veya bayılma yaşanabilir. 

• Ağız Kuruluğu ve Diğer Sindirim Sistemi Sorunları: Mide bulantısı, kusma, iştah kaybı ve kilo değişiklikleri gibi sindirim sistemi sorunları ortaya çıkabilir. 

• Cinsel Yan Etkiler: Cinsel isteksizlik, ereksiyon veya orgazm bozuklukları gibi cinsel işlev bozuklukları meydana gelebilir. 

• Nörolojik Yan Etkiler: Baş ağrısı, baş dönmesi, tremor (titreme), nöbet gibi nörolojik belirtiler görülebilir. 

• Psikolojik Yan Etkiler: Halüsinasyonlar, ajitasyon, uykusuzluk gibi psikolojik etkiler de yaşanabilir. 

• Diğer Yan Etkiler: Terleme, kilo değişiklikleri ve alerjik reaksiyonlar gibi diğer yan etkiler de oluşabilir. 

TCA’ların kullanımı sırasında herhangi bir yan etki yaşarsanız, doktorunuzla görüşmeniz önemlidir. Doktorunuz dozajı ayarlayabilir veya alternatif bir tedavi önerebilir. Yan etkiler hakkında bilgi sahibi olmak ve bunları izlemek, tedavinizin güvenliği ve etkinliği açısından önemlidir. 

Bağımlılık Yapar Mı? 

Dikkatli bir gözetimle, bir danışan anksiyete ilaçlarından birini kullanabilir ve kaygılarını uzak tutabilir, hatta bu hızlı etkili ilaçlarla panik ataklarını durdurabilir.  

Bir benzo reçete edildiği gibi alındığında kaygı kaynaklı kesintiye uğramadan üretken, normal bir hayat yaşayabilirler. 

Ancak anksiyete ilaçları fiziksel olarak bağımlılık yapabilir. Bir benzodiazepin reçete edildiği şekilde alınmazsa ve danışan elde ettiği sonuçların aynısını almıyorsa, istediği hissi elde edene kadar daha fazla kullanmak isteyebilir. 

Bu durumda tedavinin mutlaka doktorunuzun düzenli kontrolü altında olması gerekir.  

Anksiyete İlaçları Nasıl Alınır? 

Psikoterapi destekli ilaç tedavisi en iyi uygulamadır çünkü tek başlarına hastalığın altında yatan nedenlere etki etmezler.  

Hastalık katlanılamaz bir hale geldiğinde ve yaşam kalitesini bozmaya başladığında iki ila dört hafta süre ile anksiyete ilaçları kullanılır. Düzenli kullanımdan sonra azaltılarak kesilir.  

İlaçla Tedavi mi Terapi mi Tercih Edilmeli? 

Anksiyete bozukluğu ilaçları hastalığın temelinde yatan nedenlere doğrudan etki etmez. Ancak şiddetinin azalması için önemli bir tedavi aşamasıdır.  

Bazıları danışanlarda bağımlılık yapabilir ya da başka bir fiziksel ve ruhsal problemi tetikleyebilir. Bu nedenle mutlaka doktorun reçete ettiği ilaçlar yine doktorun önerdiği şekilde kullanılmalıdır.  

İlaçlar psikoterapinin etkisini arttırabilirler fakat uzmanların öngördüğü şekilde ve sürede kullanılmalıdır.  

Sıkça Sorulan Sorular 

Kullanımları en az kaç ay sürmeli? 

Anksiyete ilaçları birkaç haftadan önce etkisini göstermez. Bu nedenle hastalığın şiddeti tamamen düzelene kadar kullanılmalıdır.  

Kaygı bozukluğu hap kullanmadan geçer mi?  

Evet kaygı bozukluğu hap kullanmadan geçebilir. Bu tedavi psikoterapinin destekleyicisidir. Yapılan çalışmalar iyi bir psikoterapi süreci geçiren danışanların hap kullanmadan tedaviye olumlu dönüt verdiğini göstermiştir.  

En iyi anksiyete ilaçları hangisidir?  

SSRI'lar ve SNRI'ler genellikle kaygı bozukluğu için birinci basamak tedavidir.  

Yaygın SSRI markaları Celexa, Lexapro, Luvox, Paxil ve Zoloft'tur ve yaygın SNRI markaları Pristiq, Cymbalta ve Effexor XR'dir.  

Birçok insan için etkilidirler ve sağlam bir güvenlik profiline sahiptirler. 

Sonuç 

Anksiyete bozukluklarının tedavisi için kullanılan ilaçlar, semptomların hafifletilmesinde ve danışanların günlük yaşamlarını daha iyi idame ettirmelerinde önemli bir rol oynar. Anksiyete ilaçları, kimyasal dengesizlikleri düzenleyerek kişinin daha sakin ve rahat hissetmesine yardımcı olur. Ancak bu ilaçlar tek başlarına tam bir çözüm sunmaz; psikoterapi ve yaşam tarzı değişiklikleri gibi diğer tedavi yöntemleriyle birlikte kullanıldığında daha etkili sonuçlar elde edilir. 

Danışanlar, anksiyete ilaçlarını yalnızca uzman doktorun gözetimi altında ve reçete edilen şekilde kullanmalıdır. İlaçların yan etkileri olabileceğinden, doktorla düzenli olarak görüşerek tedavi sürecini takip etmek önemlidir. Ayrıca anksiyete ilaçlarının bağımlılık yapma potansiyeline dikkat edilmelidir. 

Neticede anksiyete bozukluklarını tedavi etmek için bireysel bir yaklaşım benimsemek önemlidir. Her danışan farklıdır ve en uygun tedavi planı, doktor ve danışan arasındaki iş birliği ile belirlenmelidir. Bu sayede danışanlar, anksiyeteyi daha etkin bir şekilde yönetebilir ve yaşam kalitelerini artırabilirler. 

Kaynakça

Treatment - Generalised anxiety disorder in adults, NHS 

Drugs to Treat Anxiety Disorder, Ann Pietrangelo, 2023 

Understanding Generalized Anxiety Disorder -- Diagnosis and Treatment, WebMD, 2023