“Oyuncaklar çocukların kelimeleridir ve oyunlar onların dilidir.”
Garry L.Landreth
Çocukların kendilerini en iyi ifade edebildikleri dil, oyun dilidir.
Bu yüzden oyun terapisi özellikle 3 ila 12 yaş arasındaki çocuklar için tercih edilen, onların duygu ve düşüncelerini özgürce açıklamalarını kolaylaştıran bir psikoterapi yöntemidir.
Terapi oyunları, güvenli ve rahat bir oyun odasında gerçekleştirilir. Bu oyunların çok az kuralları ve kısıtlamaları vardır çünkü terapist çocuğun kararlarını ve tercihlerini bütün şeffaflığı ile görmek ister.
Seans sırasında çocuk kendini ifade etmeye teşvik eden ve olumlu davranmasını kolaylaştırabilecek belirli oyuncaklarla oynamaya teşvik edilir. Bunun yanı sıra, el sanatları, dans, müzik ve hikaye anlatımı da dâhil edilebilir.
Bu tedavide iki temel yaklaşım vardır:
Yönlendirici:
Terapistin belli müdahaleleri ve görevleri göz önünde bulundurarak yürüttüğü terapi sürecidir. Terapist çocuk ile olan diyalogu nereye götürmek istediğini bilir ve buna göre davranır. Bu nedenle oyuncaklar ve aktiviteler terapist tarafından önceden belirlenir. Ve bilinçli olarak çocuk var olan sorunu tartışamaya yönelik oyunlara yönlendirilir.
Yönlendirici Olmayan:
Terapistin karar ve uygulamaları çocuğa bıraktığı esnek bir yöntemdir. Oyun sırasında psikolog terapötik müdahalelerle araya girmez.
Senaryolar, hikâyeler, oyuncaklar ve gidişata dair her şey çocuğun kontrolü altındadır.
Oyun terapilerinde tercih edilen diğer destekleyici teknikler şunlardır:
- Hikâye anlatıcılığı
- Müzikal oyunlar
- Dans ve yaratıcı aktiviteler
- Su ve kum oyunları
- El işleri ve sanat
Oyun Terapisinden Kimler Yararlanır?
Oyun terapisi en çok 2-8 yaş arasındaki çocuklar için önerilir. Bazı durumlarda, 9-12 yaş arasındaki çocuklar için de kullanılır.
Oyun terapisi, aşağıdaki belirtileri gösteren çocukların tedavisinde kullanılan etkili terapötik bir yaklaşımdır:
- Kaygı bozukluğu(anksiyete), stres, korku
- Depresif bozukluklar
- Karşı gelme bozukluğu
- Dikkat eksikliği (hiperaktivite kaynaklı da olabilir)
Oyun terapisi aynı zamanda şu belirtilere sahip çocuklara da yardımcı olur:
- Arkadaş edinmekte zorlanan
- Akran zorbalığına yönelik davranışlar sergileyen
- Ölüm ve ayrılık gibi “kayıp” deneyimleri yaşayan
- Uyku bozukluğu ve kâbus görme problemleri deneyimleyen
- Oyun oynama isteği olmayan
Oyun terapisi evrensel bir yaklaşımdır. Bu özelliği ile terapistlere travmayı erken teshiş etme, her çocuğun ihtiyaçlarına ve özelliklerine göre tedavi yöntemleri geliştirme konusunda kolaylık sağlar.
Oyun Terapisi Türleri: Küçük Çocuklar
Oyun terapisi boyunca terapist, psikolojik danışman ya da aile, çocuğun hayatında neler olduğuna dair fikir edinmek için interaktif oyunları ve karşılıklı konuşmaları tercih eder.
Bu noktada yetişkinlerin özellikle dikkat ettiği hususlar şunlardır:
- Çocuğun ruh hali
- Canlandırdığı karakterin türü ve kendisinin büründüğü rol
- Oynamayı sevdiği hikâyenin türü
- Çocuğun ses tonu, jest ve mimikleri
Oyun terapisinin üç temel şekli vardır:
1. Yönlendirici Oyun Terapisi
Terapist oyunlar sırasında çocuğa yol gösterir. Çocuğun seçtiği oyunlara ve katılım düzeyine göre değerlendirmelerde bulunur. Çocuğa yardımcı olacağını düşündüğü oyunları, karakterleri ve oyuncakları tanıtır.
2. Yönlendirici Olmayan Oyun Terapisi
Bu yaklaşımda terapistin amacı güvenli ve besleyici bir oyun ortamı yaratmak ve çocuğu özgür bırakmaktır. Oyun sırasında çocuğu dikkatle takip eder ve oyunu gerçeğe mümkün olduğunca yakın tutmaya çalışır.
Çocuğu bellirli bir yöne çekmeye çalışmaz ve ona değişim yaratma, sorun çözme fırsatları verir.
Yol gösterici olan çocuktur.
3. Harmanlanmış Oyun Terapisi
Yönlendirici ve Yönlendirici Olmayan terapi yöntemlerinin birleşiminden oluşan bu tedavi yönteminde çocuk ve terapist rolleri değiştirir.
Terapist çocuğu tanımak, problemi keşfetmek ve uygun tedaviyi formüle etmek için bir süre gözlemler.
Travma Bilgili Oyun Terapisi: Ergenler
Ergenler için oyun terapisi nispeten yeni bir yaklaşımdır. Karmaşık travma yaşayan gençlere yönelik geliştirilmiş bir tedavi yöntemidir.
Bu tedavi yönteminin amacı, birden fazla travmatik olaya maruz kalan çocukları ve bu olayların onlar üzerindeki uzun vadede etkisini incelemek ve bireysel bir tedavi yöntemi geliştirmektir.
Karmaşık Travma Deneyimleyen Ergenlerde Görülen Yaygın Bozukluklar
- Sağlıksız ve Güvensiz İlişkiler
Çocuklarında birden fazla travmatik olaya maruz kalmış ergenler sosyal çevreleri ile anlamlı bağlar kurmakta zorlanırlar.
- Fiziksel Problemler
Karmaşık travmalar bağışıklık sistemi ve stres yanıt sisteminde düzensizlik ve bozulmaya neden olur.
- Duygusal Problemler ve Duygusal Bağ
Travma mağduru ergen bireye dışardan gözlemlendiğinde önemsiz görünebilecek, öngörülemeyen, değişken duygusal tepkiler verirler.
Kendi bedenlerinden ve kendi duygularından kopuk halde yaşarlar. Bu durum iletişim ve öğrenme becerilerini oldukça yavaşlatır.
- Davranış Bozuklukları ve Bilişsellik
Duygusal durum bozukluğu nedeniyle davranışlarını da kontrol etmekte güçlük çekerler.
Aşırı, muhalif ve öngörülemeyen, yüksek riskli davranışlar sergilerler: Alkol ve madde bağımlılığı, erken cinsel aktivite, yasa dışı uğraşlar.
- Benlik Kavramı ve Benlik Saygısı
Karmaşık ve çoklu travma kurbanı ergenlerin yaşadığı en büyük sorunlardan birisi kendilerine olan saygılarının ve özgüvenlerinin yitimidir.
Sürekli olarak utanç ve suçluluk duyarlar.
Oyun Terapisi Neye İyi Gelir?
Bu tedavi yönteminin faydaları şunlardır:
- Sorumluluk alma bilincinin gelişmesi
- Problem çözme becerilerin artması ve stratejik davranabilme kabiliyeti
- Özgüvenin artması ve empati duygusunun gelişmesi
- Kaygı ve endişe gibi olumsuz duyguların hafiflemesi
- Duyguları doğru ve sakin bir yolla ifade edilmek
- Sosyal ilişkilerin düzenlenmesi ve geliştirilmesi
- Aile bağlarının güçlenmesi
Oyun Terapisi Kaç Seans Sürer ve Oyun Terapisi Nasıl Yapılır?
Oyun terapisi seansları 30 dakika ya da 1 saat sürebilir. Seanslar genelde haftada bir kez gerçekleştirilmektedir.
Terapinin kaç seans süreceği danışanın terapiye ne ölçüde yanıt verdiğine bağlıdır. Bireysel ya da grup terapisi şeklinde ilerleyebilir.
Oyun terapilerinin nasıl gerçekleşeceğini danışanın durumu, kişisel özellikleri ve yaşanan problemin derinliği belirler.
Terapist bir bebek evi ve birkaç oyuncak vererek evde yaşanan bir durumun yeniden canlandırılmasını isteyebilir.
Ya da el kuklaları yardımıyla yaşanan stresli, korku dolu, üzücü bir anın anlatılmasını talep edebilir.
Danışanın sorununa benzer bir hikâye anlatımı ya da ona hikâye anlattırılması da sıkça tercih edilen yöntemlerden biridir.
Ve yahut resim çizerek duygularını anlatması istenebilir. Çizim sırasında sorulan sorular da çocuğun duygu ve düşüncelerini onu zorlamadan açığa çıkartmanın yollarından biridir.
Oyun Terapisti Nerelerde Çalışır?
Oyun terapistlerinin çalışma alanları aşağıdaki gibidir:
- Sosyal Hizmetler
- Çocuk Yetiştirme Yurtları ve Sığınma Evleri
- Evlat Edinme Kurumları
- Okullar
- Aile ve Çocuk Sağlığı Merkezleri
Hizmet Alanları
Hizmet sağladığı durumlar aşağıda belirtildiği gibidir:
- Öfke kontrolü ve davranış bozuklukları
- Kayıp ve yas sonrası çocuk psikolojisi
- Anksiyete, depresyon ve kronik sağlık problemleri
- Travmatik yaşam olayları
- Öğrenme güçlüğü ve sosyal yetersizlik
