Karanlık bir odada tek başına otururken, kalbinin hızla attığını hissettin mi? Ya da yükseklikte durduğunda bacaklarının titrediğini ve terini hissettiğini? Bu tür durumlar, bu fobilerin bizi nasıl etkileyebileceğinin sadece birkaç örneğidir. Bu örnekler, bu fobilerin etkisini gösteren durumlardan sadece birkaçı.
Belirli nesne, durum veya aktivitelerden mantıksız bir şekilde korkma durumudur. Bu fobiler yaşam kalitesini düşürebilir ve sosyal ilişkileri olumsuz etkileyebilir.
Bu tarz fobiler, stres, kaygı, kalp atışının hızlanması, terleme, titreme ve panik atağı gibi belirtilerle kendini gösterir. Neyse ki, online özgül fobi terapisi bu durumu tedavi etmek için bir seçenek sunuyor.
Online terapi, profesyonel bir terapist rehberliğinde, rahatlık ve gizlilik içinde tedavi etmeyi hedefler. Bireyin korkularıyla yüzleşmesine yardımcı olur ve güvenli bir ortamda kademeli olarak korkularıyla başa çıkmasını sağlar.
Sende özgül fobi nedir, belirtileri nelerdir nasıl tedavi edilir gibi soruların cevaplarını arıyorsan, doğru yerdesin.
Hazırsan Başlayalım!
Özgül Fobi Nedir?
Gerçek riskle orantısız bir şekilde belirli bir nesne veya durumdan yoğun ve sürekli bir korku içerir. Farklı türde pek çok fobi bulunur ve bir nesne veya durumla ilgili özgül fobinin yanı sıra diğer türde anksiyete bozuklukları da yaşanması olağan değildir.
Yaygın alt tip kategorileri şunlardır:
- Situasyonlar, örneğin uçaklar, kapalı alanlar veya okula gitmek
- Doğa olayları, örneğin gök gürültüsü veya yükseklik
- Hayvanlar veya böcekler, örneğin köpekler veya örümcekler
- Kan, enjeksiyon, yara veya iğne, örneğin iğneler, kazalar veya tıbbi işlemler
- Diğerleri, örneğin boğulma, kusma, yüksek sesler veya palyaçolar
Her bir fobi, kendi adıyla anılır.
Yükseklik korkusu için akrofobi ve kapalı alan korkusu için klostrofobi gibi daha yaygın terimler örnek olarak verilebilir.
Hangi fobiye sahip olursan ol, genellikle şu tür tepkileri ortaya çıkarır:
- Korku kaynağına maruz kalmak veya sadece onu düşünmek bile, anında yoğun bir korku, kaygı ve panik hissi yaratır.
- Korkularının mantıksız veya abartılı olduğunun farkındasındır, ancak onları kontrol etme güçsüz hissedersin.
- Durum veya nesne zaman veya fiziksel yakınlık açısından sana yaklaştıkça kaygın daha da artar.
- Nesne veya durumdan mümkün olduğunca kaçınmaya veya yoğun kaygı veya korku ile katlanmaya çalışırsın.
- Korkun nedeniyle normal işlevleri yerine getirmekte zorlanırsın.
- Terleme, hızlı kalp atışı, sıkı göğüs veya nefes alma zorluğu gibi fiziksel tepkiler ve hisler yaşarsın.
- Kan veya yaralanmalarla ilgili olarak mide bulantısı, baş dönmesi veya bayılma hissi yaşarsın.
- Çocuklarda, örneğin öfke nöbetleri, yapışkanlık, ağlama veya ebeveynin yanından ayrılmayı reddetme gibi davranışlar görülebilir.
Özgül Fobinin Nedenleri
Gerçek nedenleri hakkında hala çok şey bilinmemektedir.
Ancak nedenler şunları içerebilir:
Olumsuz deneyimler: Birçok fobi, belirli bir nesne veya durumla ilgili olarak yaşanan olumsuz bir deneyim veya panik atak sonucunda gelişir.
Genetik ve çevre: Kendi fobinle ebeveyninin fobisi veya anksiyetesi arasında bir bağlantı olabilir - bunun genetik veya öğrenilmiş davranışa bağlı olabileceği düşünülmektedir.
Beyin işlevi: Beyin işlevlerindeki değişiklikler, fobilerin gelişiminde rol oynayabilir. Risk faktörleri Bu faktörler bu tarz korkuların riskini artırabilir:
Yaşı: Fobiler genellikle çocuklukta, genellikle 10 yaşına kadar ortaya çıkar, ancak yaşamın ilerleyen dönemlerinde de ortaya çıkabilir.
Aile bireyleri: Aileden biri fobiye veya anksiyeteye sahipse, sizin de geliştirmen daha olasıdır. Bu, kalıtsal bir eğilim olabilir veya çocuklar, bir aile üyesinin nesne veya duruma karşı fobik tepkisini gözlemleyerek fobileri öğrenebilirler.
Doktora Ne Zaman Başvurulmalıdır?
Mantıksız bir korku rahatsız edici olabilir - örneğin asansör yerine merdiven kullanmak veya işe gitmek için daha uzun elverişli bir yolu tercih etmek gibi - ancak yaşamını ciddi şekilde etkilemiyorsa ayrıştırıcı fobi olarak değerlendirilmez.
Eğer anksiyete, iş, okul veya sosyal durumlarda işlevsellik üzerinde olumsuz bir etki yaratıyorsa, doktorunla veya bir ruh sağlığı uzmanıyla konuşmak önemlidir.
Karanlık, canavarlar veya yalnız bırakılma korkusu gibi çocukluk korkuları yaygındır ve çoğu çocuk bunları aşar. Ancak çocuğunun günlük yaşamını etkileyen sürekli ve aşırı bir korkusu varsa, çocuğun doktoruyla konuşman önemlidir.
Doğru terapi ile çoğu insan yardım alabilir. Ayrıca terapi, fobi hemen ele alındığında daha kolay olma eğilimindedir.
Özgül Fobi Türleri
Bilinen birçok çeşit vardır. Bunlar şu şekilde açıklanabilir:
- Hayvan fobileri: Bu fobilere örnek olarak; köpek, yılan, böcek ya da fare gibi hayvanlardan aşırı korkma verilebilir.
- Durumsal fobiler: Bu fobiler, özellikle belirli durumlardan korkma durumunu içerir. Örneğin, uçmak, araba sürmek, toplu taşıma aracına binmek, köprüden geçmek, tünel kullanmak, asansörde bulunmak gibi.
- Doğal afet ve çevre fobileri: Yükseklik, deprem, fırtına korkuları bu fobiler arasına girmektedir.
- Tıbbi fobiler: Kan görmek, kan aldırmak, enjeksiyon vb bu fobilere örnektir.
- Diğer fobiler: Yüksek bir yerden aşağı düşmek, yüksek seslerden korkmak, kostümlü karakterlerden korkmak diğer fobilere örnek olarak verilebilir.
Herhangi bir birey birden fazla fobiye sahip olabilir.
Tedavi ve Terapi Yöntemleri
En iyi tedavi, maruz bırakma terapisi olarak adlandırılan bir psikoterapi yöntemidir. Bazen doktorun başka terapiler veya ilaçlar da önerebilir. Bir fobinin nedenini anlamak, zamanla gelişen kaçınma davranışının nasıl tedavi edileceğine odaklanmaktan daha az önemlidir.
Tedavinin amacı, fobilerinin sınırlamalarından dolayı yaşam kaliteni iyileştirmektir. Tepkilerini, düşüncelerini ve duygularını daha iyi yönetmeyi öğrendikçe, anksiyeten ve korkun azalacak ve hayatını daha fazla kontrol edebileceksin. Tedavi genellikle bir seferde bir korkuya yöneliktir.
Psikoterapi
Bir ruh sağlığı uzmanı ile konuşmak, fobini yönetmene yardımcı olabilir. Maruz bırakma terapisi ve bilişsel davranışçı terapi en etkili tedavilerdir.
Maruz bırakma terapisi, korktuğun nesne veya duruma olan tepkini değiştirmeye odaklanır. Korkuna kaynaklık eden düşünceleri, duyguları ve hisleri yavaş yavaş ve tekrarlayarak maruz kalmak, anksiyeteni yönetmeyi öğrenmene yardımcı olabilir.
Örneğin, asansörden korkuyorsan, tedavin asansöre binmeyi düşünmekle başlayabilir, ardından asansör fotoğraflarına bakmak, daha sonra asansöre yaklaşmak ve son olarak asansöre binmek şeklinde ilerleyebilir. Daha sonra bir katlık bir yolculuk yapabilir, ardından birkaç kat çıkabilir ve nihayetinde kalabalık bir asansöre binilebilirsin.
Bilişsel davranışçı terapi (BDT), maruz bırakmaya ek olarak farklı bir şekilde korktuğun nesneyi veya durumu görmek ve başa çıkmak için teknikler öğrenmeyi içerir. Korkuların ve bedensel duyumların hakkında alternatif inançlar ve hayatındaki etkileri konusunda bilgi edinirsin. BDT, düşüncelerin ve duygularınla başa çıkmayı öğrenmeyi, onlardan etkilenmek yerine onlarla başa çıkmak için bir duygu ve güven duygusu geliştirmeyi vurgular.
İlaçlar
Genellikle, maruz bırakma terapisi kullanılarak yapılan psikoterapi, korkuların tedavisinde başarılıdır. Bununla birlikte, bazen ilaçlar, korktuğun nesne veya durumla ilgili düşünmeye veya maruz kalmaya bağlı olarak yaşadığın anksiyete ve panik semptomlarını azaltmaya yardımcı olabilir.
İlaçlar, başlangıç tedavisinde veya seyrek olarak karşılaşılan belirli durumlar için kısa süreli kullanım için kullanılabilir, örneğin uçak yolculuğu, konuşma yapma veya MR taraması gibi durumlar için.
Beta blokerler. Bu ilaçlar, adrenalinin uyarıcı etkilerini, yani artan kalp hızı, yüksek kan basıncı, hızlı kalp atışı, titrek ses veya titreyen ekstremiteler gibi semptomları bloke eder. Sedatifler. Benzodiazepinler adı verilen ilaçlar, hissettiğin anksiyete miktarını azaltarak seni rahatlatmaya yardımcı olur. Sedatifler bağımlılık yapıcı olabileceği için dikkatli kullanılmalıdır ve alkol veya madde bağımlılığı öyküsü olan kişiler tarafından kullanılmamalıdır.
Sıkça Sorulan Sorular
Özgül fobi nasıl yenilir?
Korkunun yenilmesi için en etkili tedavi yöntemi maruz bırakma terapisidir. Bu terapi, korkulan nesne veya duruma kontrollü bir şekilde maruz kalmayı içerir. Tedavi sürecinde, terapist rehberliğinde korku uyandıran nesne veya duruma aşamalı olarak maruz kalınır ve korkuyla başa çıkmayı öğrenmek için teknikler kullanılır.
Klinik özellikleri nelerdir?
Bu korku, gerçek riskle orantısızdır. Genellikle anksiyete, panik ataklar ve kaçınma davranışları ile ilişkilidir. Kişi, korku uyandıran nesneye veya duruma maruz kaldığında hızlı kalp atışı, terleme, nefes almada zorluk, titreme gibi fiziksel belirtiler yaşayabilir. Aynı zamanda kişi, korkuyla başa çıkmak için kaçınma davranışları geliştirebilir.
Alt tipleri nelerdir?
Farklı nesne, durum veya aktivitelerle ilişkili olarak farklı alt tiplere ayrılabilir. Yaygın alt tipler arasında aşağıdakiler bulunur:
- Situasyonlara ilişkin fobiler (örneğin, uçaklar, kapalı alanlar, okula gitmek)
- Doğa olaylarına ilişkin fobiler (örneğin, gök gürültüsü, yükseklik)
- Hayvan veya böceklere ilişkin fobiler (örneğin, köpekler, örümcekler)
- Kan, enjeksiyon veya yaralanmayla ilişkili fobiler (örneğin, iğneler, kaza veya tıbbi işlemler)
- Diğer türler (örneğin, boğulma, kusma, yüksek sesler, palyaçolar)
Kaç yaşında başlar?
Genellikle çocukluk döneminde başlar, genellikle 10 yaşına kadar ortaya çıkar. Ancak herhangi bir yaşta ortaya çıkabilir.
Kaynakça
Specific Phobia, National Institute of Mental Health
Specific phobias, Mayo Clinic
Specific Phobias, WebMD Editorial Contributors, 2022
