Ergen psikolojisi nedir? Hayatın en renkli ve keşif dolu dönemlerinden biri ergenlik dönemidir. Gençlik, dünyaya yeni bir bakış açısı, duygusal fırtınalar ve kendi kimliklerini keşfetme fırsatını ergenlere sunar. Bu dönem, bazen labirent gibi karmaşık ve bazen renkli bir mozaik gibi çeşitlidir.
İçimizdeki çocukla yetişkinliğe doğru bir yolculuğa başlarken, ergenler kendi kişiliklerini geliştirme, dünyayı daha iyi anlama ve kendi kendilerini oluşturma çabalarına odaklanırlar. Bir keşif yolculuğuna çıkmış gibi, çeşitli duyguları yaşarlar, zihinsel sınırlarını zorlarlar ve kim olduklarını sorgularlar.
Ergen psikolojisi, bu yaş grubundaki insanların büyülü dünyasına bir kapı açar. Gençlerin zihinsel dönüşümlerini, duygusal iniş çıkışlarını ve kimlik arayışlarını anlamaya çalışır. Onlara göre dünya hem sonsuz oyun parkı hem de zorlu bir sınav yeridir.
Bu yazıda, ergen psikolojisinin kapılarını aralayacak ve gençlerin duygusal ve zihinsel dünyasını keşfe çıkacağız. Hazırsan başlayalım mı?
Ergenlik Dönemi ve Önemi
Ergen psikolojisi ergenlik dönemini ve özelliklerini ele alır. Ergenlik, çocukluk ile yetişkinlik arasında bir köprü görevi görür. Bu çağda, gençler kendi kimliklerini bulma ve bağımsızlıklarını kazanma yolunda ilerler. Ergenlik, bireyin psikolojik olarak karmaşık bir dönemidir ve yaşamındaki önemli bir geçiş dönemidir.
Ergenlik, bağımsızlık ve kimlik sorunlarını ortaya çıkaran bir dönemdir. Akademik başarı, arkadaşlık ilişkileri, cinsellik ve cinsiyet kimliği, madde kullanımı ve alkol gibi konularda zor seçimlerle karşı karşıya kalabilirler.
Yaşama nispeten ego merkezli bir bakış açısı, genellikle yaş ilerledikçe azalır. Sık sık kendilerine odaklanırlar ve en yakın arkadaşlarından uzak bir arkadaşa kadar herkesin kendileriyle meşgul olduğunu düşünürler. Kendi inançlarına ve yargılanma hissine meydan okuyabilirler. Akran grupları, romantik ilgi alanları ve aile üyeleri ile ilişkiler genellikle daha önemli olarak algılanır. Bu, gençlerin günümüzde giderek daha fazla önem verdikleri bir durumdur.
Bu geçiş, fiziksel gelişim, diğer insanlarla ilişkiler ve toplumda yer bulma konusunda endişelere yol açabilir. Ergenlik döneminde hafif kaygı ve diğer sorunlar tipik olabilir, ancak ciddi ruh sağlığı sorunları da ortaya çıkabilir. Bir bozukluğa erken müdahale en iyi sonucu sağlar. Burada da devreye ergen psikolojisi girer.
Ergenlik Döneminin Özellikleri
Hayatın en hareketli ve değişken evrelerinden biri ergenlik çağıdır. Gençler bu dönemde fiziksel, duygusal ve sosyal açıdan büyük değişiklikler geçirirler. Ergen psikolojisi bu özellikleri inceler. Ergenlik döneminin özellikleri şunlardır:
Hızlı Büyüme ve Gelişim:
Ergenlik döneminde fiziksel gelişim ve büyüme hızlı bir şekilde gerçekleşir. Gençlerin boy ve kiloları hızla artar ve vücutları yetişkin şekline dönüşür.
Cinsel Gelişim:
Cinsel organlar ve ikincil cinsel özellikler ergenlik döneminde gelişir. Bu dönemde kişinin cinsel yönelimi ve kimliği de şekillenmeye başlar.
Duygusal Dalgalanmalar:
Gençler duygusal olarak değişkenlik gösterir. Arada bir mutlu, arada bir üzgün olabilirler. Hormon seviyeleri değişir ve duygusal iniş çıkışlar meydana gelir.
Kimlik Arayışı:
Ergenlik çağında gençler kendi kimliklerini belirleme ve tanımlama sürecine girerler. Kendi ilgi alanları, inançları ve değerleri hakkında düşünmeye başlarlar.
Bağımsızlık İsteği:
Gençler, ailelerinden ayrılıp kendi başlarına yaşamak isterler. Karar verme ve yükümlülüklerini yerine getirme konusunda daha fazla özgürlük isteyebilirler.
Akran İlişkileri:
Akran ilişkileri, ergenlerde daha önemlidir. Arkadaşlık ilişkileri, sosyal hayatlarının temelini oluşturur.
Risk Alma Eğilimi:
Gençler risk almaya meyilli olabilirler. Yeni deneyimler yaşamak, sınırları aşmak ve heyecan arayışı daha belirgin hale gelir.
Kariyer ve Eğitim Hedefleri:
Ergenler, eğitim ve kariyer hedeflerini düşünmeye başlarlar. Bu dönemde meslek seçimi ve tercih edilen üniversite önem kazanır.
Teknolojinin Kullanımı:
Gençler, teknolojinin gelişmesiyle dijital dünyayla daha fazla etkileşime girer. Bu günlerde internet, sosyal medya ve mobil cihazlar vazgeçilmezdir.
Bireysellik ve Grup Bağlılığı:
Ergenler hem kendi bireyselliklerini geliştirmeye çalışırken hem de gruplara ait olma ihtiyacı duyarlar. Kendini tanımlamak için çeşitli arkadaş gruplarına katılabilirler.
Ergenlik dönemi, bir kişinin hayatında önemli bir geçiş dönemidir ve kişilik gelişiminin temellerini atar. Gençlerle daha iyi iletişim kurmak ve onlara destek olmak için bu dönemi anlamak çok önemlidir.
Ergen Psikolojisinin Tarihi
Ergenlik kavramı nispeten yenidir ve sadece 19. yüzyılın sonlarından itibaren kabul edilen bir kavramdır. Ergenler daha önce "minyatür yetişkinler" olarak biliniyordu.
Bununla birlikte, modern zamanlarda gelişimin yaşam boyu devam ettiğini biliyoruz, bu da gençlerin yetişkinlerden gelişimsel olarak farklı olduğu anlamına gelir.
Özellikle on yıllık araştırmalar, ergenlerin davranışlarını ve işlevlerini etkileyen önemli bir beyin gelişimi yaşadığını göstermektedir.
Sonuç olarak, önemli psikologlar ergen psikolojisi ve gelişimi hakkında teoriler oluşturdular ve bu yaş grubunun psikolojik gereksinimlerini incelediler.
Jean Piaget
Jean Piaget, çocuk psikoloğu olarak çocukların ve gençlerin psikolojik gelişimini inceleyen ve ergen psikolojisine iç görü sağlayan bir isimdir.
Piaget, çocukların "formal işlem evresi"nden "somut işlem evresi"ne geçtiğini söylüyor. Somut işlem aşamasında çocuklar mantıklı düşünmeyi ve kendi görüşlerinin başkalarınınkinden farklı olabileceğini öğrenirler.
Soyut düşünmenin anlaşılması, sembolizmi anlama ve çevrelerindeki dünya hakkında varsayımlar yapma yeteneği, formal işlem evresi boyunca gelişir.
Bununla birlikte, Piaget'e göre yetişkinlerin yalnızca yaklaşık üçte birinin tamamen formal işlem evresinde olduğu belirlenmiştir.
Erik Erikson
Erik Erikson da yaşam süresi gelişimini inceledi, ancak çalışmaları ergenlikten yetişkinliğe kadar sekiz aşamada meydana gelen sürekli gelişime odaklandı. Her aşama, belirli görevleri yerine getirerek sağlıklı bir dengeyi (veya "yeterliliği") sağlamak için çalışır.
Erikson'un üç aşaması ergenlik ile örtüşür:
Üretkenlik Karşısında Küçük Görülme-Aşağılık Duygusu:
İnsanlar on iki yaşına kadar zorlukların üstesinden gelme yeteneklerini ve yeni becerileri öğrenirler.
Kimlik Kazanımı Karşısında Kimlik Karmaşası:
Bu, on iki ila on sekiz yaş arasında gerçekleşir. Bu aşamada önemli bir kimlik gelişimi yaşanır. Cinsiyet kimliği, cinsel yönelim, dini inançlar ve siyasi eğilimler dahil olmak üzere özbenliğin farkına varılır.
Bu dönemde, birçok çocuk ebeveynlerinden öğrendiklerini sorgulamaya başlar ve bağımsızlık duygusu kazandıkça ebeveyn-çocuk ilişkisinde sorunlar ortaya çıkar.
Yakınlık Karşısında Yalnızlık:
Bu aşamada, insanlar 18 yaşından itibaren yetişkinliğe kadar süren bir süre boyunca yalnızlık duygularından kaçınmak için yakın ilişkiler kurarlar.
Çok sayıda genç, ebeveynlerinden öğrendiklerini sorgulamaya başlar ve bağımsızlık duygusu kazandıkça ebeveyn-çocuk ilişkisi zorlaşır.
Ergen Psikolojisinin Temel Kavramları
Ergenlik Özmerkezliği
Ergenlik özmerkezliği olarak bilinen bir kavram, ergenlikten geç ergenliğe kadar bireyin düşünme şeklini etkiler. Ergenlik özmerkezliğinin üç temel özelliği şunlardır:
Kendine Odaklanma:
Bu, gençlerin odaklarının neredeyse tamamen kendileri üzerinde olmasıdır.
Kişisel Masal:
Kendilerini özel ve benzersiz olarak görme eğilimindedirler.
Hayali İzleyici:
Başkalarının kendilerine odaklandığına inanırlar ve yaptıkları ve söyledikleri her şeyin farkında olduklarını iddia ederler.
Çocuğun özellikle kendine dönük görünüyorsa, kimse onu anlayamaz gibi hissediyorsa veya aşırı derecede kendine dikkat ediyorsa, ergenlik özmerkezliği olarak bilinen yaygın bir fenomenin etkisinde olabilir. Ebeveynler için bu davranışların normal bir ergenlik dönemi olduğunu anlamak ve insan gelişiminin doğal bir evresi olduğunu bilmek rahatlatıcı olabilir. Ayrıca, zaman zaman hayal kırıklığı dönemlerine rağmen ebeveynlerin sürekli destek sunmaları gerektiğini ebeveynlere hatırlatabilir.
Karar Verme ve Dürtü Kontrolü
Bir ergenin beyni, çocukluk döneminde yaşadığı hızlı büyüme ve bilişsel gelişimden sonra yetişkin bir beyin boyutundadır. Bununla birlikte, önemli bölgelerinin tamamen gelişmesi için hala beslenmeye ve zamana ihtiyacı vardır. Beynin tamamında ve arkadan öne doğru bu işlem gerçekleşir. İnşa işlemi sırasında kullanılmayan sinir bağlantıları kesildiğinde, genel olarak kullanılan diğer yollar korunur ve daha etkili hale gelir. Bu yollar, risk ve ödül hesaplamalarıyla ilgilidir ve davranışları ve duyguları kontrol etme ile ilgilidir.
Sonuç olarak, Amerikan Çocuk ve Ergen Psikiyatrisi Akademisi'nin belirttiği gibi, gençlerin aşağıda verilen maddeleri daha fazla yapma eğilimi vardır. Bunlar;
- Dürtüsel davranma
- İnsanların duygularını ve sosyal ipuçlarını yanlış anlama
- Kazalara veya kavgalara karışma
- Tehlikeli veya riskli seçimler yapma
Yukarıdaki davranışları gördüysen, bu davranışların yaşamlarının ergenlik aşaması için doğal bir beyin gelişimi olduğunu anlaman yardımcı olabilir. Bu yaş grubundaki gençleri ebeveyn olarak yetiştirmek, her geçen gün daha az rehberlik veya ebeveynlik gerektirdiği gibi görünse de, duygusal kontrolü nasıl sağlayacaklarını, sorumluluk alacaklarını, sonuçları nasıl tartacaklarını ve diğer becerileri nasıl geliştireceklerini öğretmek ve modellemek için mükemmel bir zamandır. Tüm bu beceriler, sağlıklı bir yetişkin olarak işlev görmeleri için çok önemli becerilerdir. Bu nedenle ergen psikolojisini kavramak hayati önem taşır.
Ergen Psikolojisinin Değindiği Sorunlar:
Çocuk ve ergen psikolojisi, çocuklar ve ergenler tarafından deneyimlenen çok çeşitli biyolojik, psikolojik ve sosyal sorunların incelenmesi, değerlendirilmesi ve tedavisinin bir parçasıdır. Bunların arasında;
• Psikolojik, bilişsel, duygusal, gelişimsel ve davranışsal sorunların tedavisi
• Biyolojik hassasiyetler
• Davranış sorunları, psikolojik sorunlar, zihinsel sorunlar, duygusal sorunlar, gelişim sorunları ve aile sorunları.
• Bilişsel yeteneklerde bozulmalar
• Trajedi ve kayıp.
• Sağlık sorunları.
• Gelişimsel değişime bağlı stres ve başa çıkma sorunları.
• Sosyal becerilerde ve ilişkilerdeki sorunlar.
Ergenlikteki Ruh Sağlığı Sorunları
Depresyon ve Anksiyete
Ergenlik, depresyon ve anksiyete gibi ruh sağlığı sorunlarının ortaya çıkma olasılığı ile ilişkilendirilebilir. Gençler, duygusal zorluklarla başa çıkmayı öğrenirken ruh sağlığı destek sistemleri hakkında bilgi sahibi olmalıdır.
Yeme Bozuklukları:
Beden imajının önem kazandığı bu dönemde yeme bozuklukları riski artabilir. Yeme bozukluklarının en sık görülen türleri; anoreksiya nervoza, bulimia nervoza, tıkınırcasına yeme bozukluğu, duygusal yeme bozukluğu, pika sendromu, ruminasyon ve kaçıngan yiyecek alımıdır. Gençler, bedenleriyle pozitif bir ilişki kurmanın ve sağlıklı beslenme alışkanlıkları geliştirmenin önemini kavramalıdır.
Madde Kullanımı
Madde kullanımının ergenlik döneminde başlaması mümkündür. Gençler, merak, stres veya baskı gibi nedenlerle uyuşturucu kullanabilir. Maddelerin uzun vadeli etkileri hakkında farkındalık yaratmak çok önemlidir.
Kaynaklar
What Is Adolescent Psychology?, Verywell Mind, 2022.
Clinical Child and Adolescent Psychology, American Psychological Association, 2020.
The Psychology of Adolescence, National Library of Medicine, 2011.
Adolescent Psychology: Providing Support For Teens, Better Help, 2023.
Adolescence, Psychology Today.
