Eşini kıskanmayan erkek olur mu? Sevgilimi çok kıskanıyorum. Kıskançlık aşırı şüphecilik. Başkalarının başarılarını kıskanmak mı? Bu hiç sağlıklı değil!
Bu cümleleri çok kez duymuşsundur. Belki de sen de bunları söyleyenlerden birisin. Kıskançlık ile hayatın her alanında farklı şekillerde karşılaşabilirsin.
Kıskançlık nedir? Bu duygu insana neler yaptırır? İnsan psikolojisini nasıl etkiler?
Kıskançlığı nasıl yenebilirim diyorsan hadi başlayalım!
Kıskançlık Nedir?
Kıskançlık, insan ilişkilerinde tipik bir deneyimdir. Genellikle güvensizlik, korku ve aidat duygusunun eksikliğinden kaynaklanır. Her türlü ilişki türünde (romantik, aile, iş ve sosyal) gözlemlenebilir. Bu duygu kontrol edilemediğinde ilişkilerde yıkıcı etkilere sahip olabilir. Dahası, kişilerin sosyal ve duygusal sağlıklarını olumsuz etkiler.
Psikolojide Kıskançlık Nedir?
İnsanlar kıskançlıklarını tek bir duygu veya tek bir davranışla ifade etmezler. Farklı duygu ve davranışlarla ifade edilen bu durum bilimsel bir tanımını yapmayı zorlaştırır. Ancak genellikle, iki kişi veya bir ikili arasındaki ilişkiye yönelik algılanan bir tehdide tepki olarak tanımlanabilir.
Kıskançlık Belirtileri Nelerdir?
Kıskançlık belirtileri her insanda farklı şekillerde ve şiddette ortaya çıksa da yaygın olarak gözlemlenen kıskançlık belirtileri şunlardır:
Davranışsal Belirtiler
- Hata aramaya çalışmak
- Eleştiri yapmak
- Güvensizlik hissetmek
- Suçlamak
- Sözlü sataşmada, tacizde bulunmak
- Gerektiğinden daha fazla koruyucu veya şüpheci olmak
- Takıntılı davranmak
- Ani şekilde öfkelenmek ve öfke kontrolünü kaybetmek
Fiziksel Belirtiler
- Karın, göğüs ve baş bölgesinde ağrı
- Yüksek kan basıncı
- Aşırı kaygıda çarpıntı
- Kilo alımı veya kilo kaybı
- Uykusuzluk veya uyku bozuklukları
- İştahsızlık
- Bağışıklığın zayıflaması
Kıskançlığın Nedenleri Nelerdir?
Kıskançlık nedir, sorusunun tanımını yaparken insanların bu duygu tek bir şekilde yaşamadıklarını söylemiştik. Bunun nedeni, herkesin farklı hayat tecrübelerine ve bakış açısına sahip olmasıdır. Bu yüzden, kıskançlık nedenleri de farklılık göstermektedir. Çeşitli sosyoekonomik ve psikolojik faktörlere dayanabilir. Kişilik özelliklerin ve partnerine bağlanma stilinde bu duyguya yatkın olmana neden olabilir.
Sıkça karşılaşılan nedenler şunları içermektedir:
- İlişkisine emek veren partnerin, o ilişkiyi tehdit altında hissetmesi
- Aileye katılan yeni bir kardeş nedeniyle büyük çocuğun kendisine olan ilginin azaldığını düşünmesi
- Rekabet içinde olunan kişinin daha önde olduğunun düşünülmesi
Türleri Nelerdir?
Kıskançlığın pek çok türü olmakla birlikte, iki ana kategorisi vardır: Normal ve anormal kıskançlık.
Altı ana tip ise şunlardır:
- Rasyonel: Gerçek, makul bir şüphenin varlığında, özellikle de partnerini sevdiğin ve kaybetme korkusu yaşadığında ortaya çıkabilir.
- Aile: Beraber büyüyen kardeşler gibi aile üyeleri arasında yaşanır. Sıklıkla görülen örneği ise yeni doğan bebeğe daha çok ilgi gösterildiğinde büyük kardeşin yaşadığı duygudur.
- Patolojik: Bu türün mantıklı bir dayanağı yoktur. Anksiyete bozukluğu, kontrol altına alınmamış sağlıksız duygular, obsesif kompulsif bozukluk hatta şizofreni gibi altta yatan bir akıl sağlığı bozukluğundan kaynaklanabilir. Patolojik kıskançlık belirtilerini gözlemlediğimizde, kişinin yaşadığı aşırı güvensizliğin yanı sıra karşı tarafı kontrol etme veya arzularına göre düşünce şeklini değiştirerek yanıltma arzusu bulunabilir.
- Romantik: Duygusal ilişkilerde görülür. Gerçek veya hayali bir tehdit nedeniyle meydana gelebilen bu durum, kontrol altına alınmazsa büyük tepkilere neden olabilir. Geçmişte yaşanılan kötü tecrübelerden kaynaklanma olasılığı da mevcuttur.
- Cinsel: Bir partnerin sadakatsiz davrandığı ve fiziksel olarak başka biri ile birlikte olması endişesinden kaynaklanır.
- Güç kıskançlığı: Kişinin kendine olan güvensizliğinden kaynaklanır. Sahip olmak istediğin şeye başka biri sahipse onu kıskanabilirsin. İşyerinde alınan terfi bunun en sık görülen örneklerinden biridir.
Retroaktif Kıskançlık Nedir?
Retroaktif kıskançlık, kıskançlık nedir, soru başlığı altında en çok merak edilen konulardan biri.
Eğer partnerinin eski ilişkisinden ötürü bir kıskançlık hissediyorsan ya da senin eski bir ilişkin tartışma konunuz oluyorsa retroaktif kıskançlık ile karşı karşıya olabilirsin. Dahası, eşinin eski sevgilisi ile kendini kıyaslayabilir ve bu nedenle ilişki içinde güvensizlik hissedebilirsin.
Bunların yanı sıra, retroaktif kıskançlığı tetikleyen davranışlar şunlardır:
- Partnerinin eski sevgilisiyle yaptığı aktiviteler ve birlikte göğüs gerdikleri olaylardan bahsetme
- Yaşadıkları ilişkinin duygusal derinliğini ve anılarını anlatma
- Yaşadıkları cinsellik ve ten uyumlarından bahsetme
O halde böyle bir kıskançlık nedir tanımlamak istediğimizde partnerin geçmiş ilişkilerine yönelik hissedilen olumsuz duygular ve kaygılar diyebiliriz.
Retroaktif Kıskançlık Bir Hastalık Mıdır? Kimlerde Görülür?
Bu bir hastalık değildir ancak ilişkilerde güven problemleri yaşanmasına neden olur ve çatışmalı bir sürece sürükler. Aşağıda belirtilenleri kendinde ve partnerinde gözlemliyorsan bu tür bir kıskançlık duygusu içinde olabilirsiniz.
- Partnerinin geçmişini çok düşünmek
Kendini tekrar tekrar partnerinin geçmişini düşünürken ve önceki partnerlerini kıskanırken bulabilirsin.
- Şüphe duymak
İlişkilerde kıskançlık nedir? Romantik ilişkilerde güvensizlik hastalığı gibi görülebilir. Bu duygunun uyandırdığı şüphe ile sevgilinin/eşinin davranışlarını kontrol edebilir, sözlerinden şüphe duyabilirsin. Telefonu ve özel eşyalarını karıştırmak da tipik olarak görülen davranışlardır.
- Kendini başkalarıyla kıyaslamak
Sevgilinin eskiden görüştüğü birini kendin ile kıyaslayabilir hatta profilini sosyal medya platformlarında incelemeye başlayabilirsin.
- Eski sevgilisiyle hayal etmek
Daha önce partnerinle eski ilişkileriniz hakkında konuşmuş olabilirsiniz. Bu da ikisini sanki o dönemki ilişkilerinde hiç sorun yokmuş gibi hayal etmene neden olabilir. Eski sevgilisinin daha güzel, daha iyi hatta daha başarılı olduğunu düşünmen seni endişelendirebilir.
Retroaktif Kıskançlık Sebepleri Nelerdir?
Geriye dönük kıskançlığın kaygılı bir bağlanma stiline sahip olmakla ilişkili olduğu düşünülmektedir.
Bağlanma stilleri, kişilerarası ilişkilerimizde nasıl hissettiğimizi ve davrandığımızı ifade eder.
Endişeli bağlanma stillerine sahip olanlar, eşlerinin herhangi bir kanıt olmasa bile çekip gitmesi, aldatması, yalan söylemesi veya başka bir şekilde sahtekar olması konusunda endişelenmeye daha yatkındır. Geriye dönük kıskançlık genellikle, ebeveyn ihmali veya diğer travmatik deneyimler gibi zor bir çocukluktan gelebilecek bir tetikleyiciye de sahip olabilir.
Geriye dönük hissedilen bu olumsuz duygu ayrıca şunlardan da kaynaklanabilir:
- Sevgili ya da eşin geçmişteki yalanları, aldatması veya mikro düzeyde aldatma davranışı
- Yaygın anksiyete, obsesif kompulsif bozukluk veya travma sonrası stres bozukluğu gibi önceden var olan veya teşhis edilmemiş akıl sağlığı durumları
- Sosyal medya kullanımıyla ilgili korkular
- Flört ederken veya evliyken eski eş/sevgili tarafından istismar edilmek
Kıskançlık Nasıl Yenilir?
Kıskançlık nedir, türleri nelerdir konuştuktan sonra onunla mücadele etme yollarını inceleyebiliriz.
Yaşadığın Kıskançlığın Sebeplerini Sorgula
Zaman zaman hissettiğin aşırı sevgiden ya da geçmiş travmalarından kaynaklı kıskançlık hissedebilirsin. Bu ise ilişkinde sürekli bir çatışma ve huzursuzluk haline neden olabilir. Bu yüzden, sana bu duyguyu hissettiren sebeplerin neler olduğunu not edebilirsin. Bu, kıskançlığın tetikleyicilerini ve altında yatan asıl nedeni anlamana yardımcı olur.
Duygularını Dile Getir
Duygularını bastırdığın zaman öfken ve hırçınlığın artabilir. Dahası, bu duygu başka olaylarda daha ağır ve yıkıcı bir şekilde karşına çıkabilir.
Geçmişin Gittiğini Kabullen
Kıskançlık nedir, nasıl baş edilir sorularına yanıt ararken en sık karşılaşılan problem geçmiş deneyimlerin bugün yaşanan ilişkilere zarar vermesidir. Şu an ilişkide olduğun partnerinin geçmiş deneyimleri ile ilgilenmeyi ve onları ilişkinde bir problem olarak görmeyi bırakmalısın.
Şu anı ve birlikte geçirdiğin zamanı en iyi şekilde değerlendirmek her zaman en önemli şey olacaktır.
Sahip Olduklarına Sarıl
İster birinin başarısını kıskanıyor ol istersen eşinin eski ilişkilerini. Kıskançlık her ne şekilde kendini gösteriyor olursa olsun. Kendi sahip olduğun değerlere ve iyi giden ilişkilerine duyduğun minnet ve teşekkür hissettiğin stresi azaltır. Sahip olduğun ve seni mutlu eden şeylerin bir listesini yapmak iyi bir fikir olabilir. Somut bir şekilde gördüğünde kendini daha iyi hissedebilirsin.
Kıskançlık Duygusunu Kontrol Etmeyi Öğren
İnsanlar, bu duyguyu farklı nedenlerle farklı şekillerde deneyimliyor. Önce benim için kıskançlık nedir, böyle hissetmemin nedenleri nelerdir sorgulamalısın. Daha sonra sana özel bireysel birkaç yöntemle üstesinden gelebilirsin. Örneğin, hissettiklerini yaz, yürüyüşe çık- seni sakinleştiren, bilinçli bir şekilde hareket etmene yardım eden aktiviteler yap.
Kendine Zaman Tanı
Bu duyguyu hissettiğin ilk an yoğun ve karmaşık hissedebilirsin. Şüphelerin ve kaygın artabilir.
Durmak ve sakinleşmek için kendine zaman tanı. Duygunu kabul et ve anlamaya çalış.
Destek Al
Kıskançlık hakkında konuşmak, bu konuda şeffaf bir şekilde düşünceleri ifade etmek zorlayıcı olabilir. Uzman bir psikolog seni nezaket ve şefkatle karşılar. Ayrıca, kıskançlığın herkesin bir noktada hissettiği normal bir duygu olduğunu herkesten daha iyi bilir. Alanında uzman bir terapist ile çalıştığında şu kazanımları edinirsin:
- Kıskançlık, saplantılı veya sabitlenmiş düşüncelere yol açar. Bu düşünceleri büyümeden engellersin
- Zorlayıcı davranışları fark edersin ve kontrol altına alabilecek yöntemleri öğrenirsin
- Kıskanç düşünceler kontrol edilemez veya sosyal hayata müdahale eder hale geldiğinde neler yapman gerektiğini ve nerde duracağını fark edersin
- Şiddetli düşünceleriniz veya dürtülerini kontrol altına alabilirsin
Sıkça Sorulan Sorular:
Bir insan bir insanı neden kıskanır?
Bunun birçok sebebi olabilir. Sahip olamadığımız bir şeye karşı tarafın sahip olması, sevdiğimiz insanla ilişkimizde karşılaşabileceğimiz olası veya hayali bir tehlikenin bulunması hatta eğer küçük bir çocuktan söz ediyorsak yeni doğan kardeşine verilen ilgiyi bile kıskanması mümkündür.
Kıskançlık duygusu nereden gelir?
Bu duygunun tek ve kesin bir kaynağı olduğunu söylenemez. Sevdiğin bir insanla kurduğun ilişkiyi tehdit eden bir unsurdan kaynaklanabileceği gibi kendi içsel durumundan da kaynaklanabilir. Ayrıca, önceki ilişkilerindeki olumsuz tecrübelerden de kaynaklanıyor olabilir.
Eşimi kıskanmaktan nasıl kurtulurum?
Öncelikle senin için kıskançlık nedir, tanımlamalısın.
Eşinin kıyafetlerini, arkadaşlıklarını, eski ilişkilerini mi kıskanıyorsun? Seni böyle hissetmeyen iten durum nedir?
Evlilikte kıskançlık nasıl çözülür öğrenmek için bir terapiste başvurabilir ve aşağıdaki adımları izleyebilirsin:
- Kıskançlığın ilişkinize zarar verdiğini kabul etmek
- Kıskandığını kabul etmek
- Eşini gözetlememeyi kabul etmek
- Kıskançlık duygularının kökenlerini tartışmak
- Davranışını değiştirmeye karar vermek
- Başka birini kontrol edemeyeceğini fark etmek, ancak tepkini kontrol edebilirsiniz
- Gerekirse çift olarak profesyonel yardım almak
- Othello kişilik bozukluğu nedir?
Kıskançlık nedir, başlığı ile yakından ilişki olan Othello sendromu adını Shakespeare’ın Othello eserinden almaktadır. Hastalıklı kıskançlık olarak da adlandırılan Othello sendromu, romantik bir partnerin irrasyonel ve saplantılı kıskançlığıdır.
Othello sendromlu biri, partnerinin sadakatsiz olduğunu hayal eder ve sonuç olarak partnerini kontrol etmeye, manipüle etmeye veya ona zarar vermeye çalışır.
Othello sendromu belirtileri: Bu sendrom ilişkili en yaygın semptomatik davranışlar şunlardır: romantik partnerin sadakatine dair saplantı, sanrıları sadakatsizliğin kanıtı olarak kabul etme ve şiddet eylemleri (özellikle aile içi şiddet).
Othello sendromu, diğer akıl sağlığı bozuklukları (şizofreni gibi), alkol bağımlılığı, uyuşturucu kullanımı (özellikle amfetaminler veya kokain) veya kişisel güvensizliklerle bağlantılı olabilecek takıntılı, müdahaleci ve/veya sanrılı düşüncelerden de kaynaklanabilir.
Kaynakça:
Jealousy: Characteristics, Causes, and Coping Mechanisms., Verywell Mind, 2022
Unhealthy Relationship Behaviors Series: Jealousy., One Love Foundation, 2018
What is Othello Syndrome?, Causes, Disorder & Analysis, 2022
