Narsistik Kişilik Bozukluğu | Gerçekte Narsist Ne Demek?

“Kımıldamaksızın bakıyordu kendi kendine şaşkın şaşkın… 

Bilmeden kendini arzuluyor, severken onu kendini seviyor, isterken kendini istiyordu, içini yakan ateşi tutuşturan da kendiydi.” 

Latin şairi Ovidius, narsist kişilik bozukluğu nedir, yüzyıllar önce böyle anlatmış bize. 

Yunan Mitolojisinden günümüze kadar uzanan “kendine hayran olma” hali aslında içten içe hissedilen değersizlikten ve travmalarımızdan kaynaklanıyor. 

Bakalım derinlerde neler saklı. 

Narsist kişilik bozukluğu ya da teknik adıyla narsistik kişilik bozukluğu nedir, gerçekte narsist ne demek hepsini aşağıda okuyabilirsin. 

Hadi gel başlayalım! 

Narsist Kelimesi Ne Anlama Gelir ve Narsist Kişilik Bozukluğu Nedir? 

Yunan mitolojisinin kahramanlarından olan Narkisoss’un hikâyesini hemen hemen hepimiz biliriz. Kahramanımız ancak kendi yüzünü görmezse yaşayabilecektir. Bir gün, bir su birikintisinden su içerken kendi yüzünü görür, şaşar, seyreder ve âşık olur. Bu halden kendini bir türlü alamayan Narsis, hissizleşir, dünyaya gözlerini yumar ve bulunduğu yere köklenir, çiçek açar. 

Narsist ne demek? 

Narsist kişilik bozukluğu bir kişinin etrafındakilerin ihtiyaçlarını görmezden gelmesine neden olacak kadar aşırı derecede kendisiyle ilgilenmesi, kendine olan hayranlığıdır. 

Herkes ara sıra böyle davranışlar sergileyebilirken, gerçek narsistler genelde başkalarını veya onların duygularını önemsemezler. 

Ayrıca davranışlarının diğer insanlar üzerindeki etkisini de anlamazlar. Bu durumun bir kişilik bozukluğu olmasının nedeni de budur. 

Narsist kişilik bozukluğu belirtileri gösteren insanlar çok çekici ve karizmatik olabilirler. Özellikle ilişkilerde hemen olumsuz davranışlar göstermezler. Onlar, genellikle etraflarını egolarını besleyen insanlarla çevrelemekten hoşlanırlar. Kendileriyle ilgili fikirlerini pekiştirmek için yüzeysel de olsa ilişkiler kurarlar. 

Narsist Kişilik Bozukluğu Belirtileri Nelerdir? 

Her insanın yaşam dinamiği farklıdır. Bu nedenle tek bir tavrımızdan bir teşhis koymak çok da doğru olmaz. Narsist nedir, en uygun şekilde tanımlayabilmek için narsist kişilik bozukluğu belirtileri, nedenleri ve türleri yakından incelenmelidir. 

Öncelikle belirtilerinin neler olduğunu inceleyelim. Semptomların çeşitliliği ve şiddeti kişiden kişiye değişse de yaygın olarak görülen narsist kişilik bozukluğu belirtileri şunlardır: 

• Makul olmayan bir şekilde yüksek bir öz-önem duygusuna sahip olmak; kendine karşı sürekli ve aşırı bir hayranlık duymak 

• Ayrıcalıkları ve özel muameleyi hak ettiğini düşünmek 

• Başarılar olmadan bile üstün olarak tanınmayı beklemek 

• Başarıların ve yeteneklerin olduğundan daha büyük görünmesini sağlamak 

• Başarı, güç, güzellik veya mükemmel eş hakkındaki fantezilerle meşgul olmak 

• Başkalarından üstün olduklarına ve yalnızca eşit derecede olan özel insanlarla zaman geçirebileceklerine veya onlar tarafından anlaşılabileceklerine inanmak 

• Önemli olmadığını düşündükleri insanlara karşı eleştirel olmak ve onlara tepeden bakmak 

• Özel iyilikler beklemek ve diğer insanlardan istediklerini sorgulamadan yapmalarını ummak 

• İstediklerini elde etmek için diğer insanlardan yararlanmak 

• Başkalarının ihtiyaçlarını ve duygularını tanıma konusundaki yetersizlik veya isteksizlik 

• Başkalarını kıskanmak ve başkalarının onları kıskandığına inanmak 

• Kibirli davranmak, çok övünmek 

• Her şeyin en iyisine, örneğin en iyi arabaya veya ofise sahip olmakta ısrarcı olmak 

Narsist kişilik bozukluğu belirtileri, kişinin kendi benliğine ve ilişkilerine olan etkisini önemli ölçüde belirleyebilir. Bu belirtilerle başa çıkmak ve sağlıklı ilişkiler kurabilmek için farkındalık ve destek önemlidir. Profesyonel yardım alarak narsist kişilik bozukluğu kaynaklı eğilimlerin etkisini azaltmak ve kişinin daha dengeli bir yaşam sürmesine yardımcı olmak mümkündür. 

Narsist Ne Demek ve Onları Ne Zorlar? 

Narsist kişilik bozukluğu sahipleri aslında eleştiri olarak gördükleri her şeyi ele almakta zorlanırlar. Özellikle aşağıdaki durumları deneyimlediklerinde son derece öfkeli ve gergin olabilirler: 

• Narsistik kişilik bozukluğu sergileyen bireyler özel bir takdir veya muamele görmediklerinde sabırsız veya öfkeli olurlar 

• Başkalarıyla etkileşime girerken büyük sorunlar yaşarlar ve kolayca önemsiz hissederler 

• Öfkeyle veya hor görerek tepki verirler ve kendilerini üstün göstermek için diğer insanları küçümsemeye çalışırlar 

• Narsistik kişilik bozukluğu yüzünden duygularını ve davranışlarını yönetmekte zorlanırlar 

• Stresle başa çıkma ve değişime uyum sağlama konusunda büyük sorunlar yaşarlar 

• Başarısız olabilecekleri durumlardan geri çekilirler veya bunlardan kaçınırlar 

• Mükemmelliğin gerisinde kaldıkları için depresif ve karamsar hissederler 

• Gizli güvensizlik, utanç, aşağılanma ve başarısızlık olarak açığa çıkma korkusu yaşarlar 

Narsist kişilik bozukluğu ile yüzleşen bireylerin yaşadığı bu zorluklar, onların hem kişisel ilişkilerinde hem de iş hayatlarında başarılı olmalarını engelleyebilme potansiyeline sahiptir. Ancak bu durumun farkında olan ve yardım aramaya istekli olan bireyler için terapi ve destek yöntemleri mevcuttur. 

Narsist Kişilik Bozukluğu Nedenleri Nelerdir? 

Aslında neyin neden olduğu tam olarak bilinmemektedir. Nedeni muhtemelen iç içe geçmiş birkaç farklı faktörden kaynaklanabilir. 

Narsist kişilik bozukluğu aşağıdakilerle bağlantılı olabilir: 

• Çevre 

Çocuğun gerçek deneyimleri ve başarılarıyla uyuşmayan çok fazla hayranlık veya çok fazla eleştiri içeren ebeveyn-çocuk ilişkileri. 

• Genetik 

Belirli kişilik özellikleri gibi kalıtsal özelliklerin nesiller boyu aktarılması 

• Nörobiyoloji 

Beyin ile davranış ve düşünme arasındaki bağlantının örtüşmemesi 

Komplikasyonları Nelerdir? 

Belirtilen narsist kişilik bozukluğu komplikasyonları ve bununla birlikte ortaya çıkabilecek diğer durumlar şunlardır: 

• İlişki zorlukları 

• İşte veya okulda sorunlar 

• Depresyon ve kaygı 

• Diğer kişilik bozuklukları 

• Anoreksiya adı verilen, yeme bozukluğu 

• Fiziksel sağlık sorunları 

• Uyuşturucu veya alkol kötüye kullanımı 

• İntihar düşünceleri veya davranışı 

Narsist Kişilik Bozukluğu Türleri 

Kendine hayran olma davranışının altına düşebileceği iki farklı narsist kişilik bozukluğu türü vardır. İki türün ortak özellikleri olabilir, ancak farklı çocukluk deneyimlerinden kaynaklanırlar. İki tip aynı zamanda insanlara ilişkilerde davranacakları farklı yolları da doğrudan ya da dolaylı şekilde gösterirler. 

• Görkemli Olanlar 

Bu davranışa sahip kişiler büyük olasılıkla, çocukluk döneminde diğerlerinden üstün veya üstünmüş gibi muamele görenlerdir. Bu beklentiler yetişkin olduklarında onları takip edebilir. Narsist özellikleri övünme ve elitist olma eğilimi üzerine kuruludur. 

Büyüklenmeci narsisizm baskın ve kendi önemlerini abartan kimselerdir. Kendilerine çok güvenirler ve herhangi bir konuda hassas değillerdir. 

• Hassas Olanlar 

Bu davranış genellikle çocuklukta ihmal veya istismarın sonucudur. Bu davranışa sahip kişiler çok daha hassastır. Narsistik davranış, onları yetersizlik duygularına karşı korumaya yardımcı olur. Başkalarından aşağı ve üstün hissetmek arasında gidip gelseler de başkaları onlara özelmiş gibi davranmadıklarında alıngan veya endişeli narsist özellikleri gösterirler. 

• Komünal Olanlar 

Komünal türde narsistik kişilik bozukluğu sergileyenler kendilerini fedakar olarak görme eğilimindedirler ve adaleti derinden önemsediklerini iddia ederler. Kendilerini başkalarına destekleyici ve özverili olarak sunarlar. Bununla birlikte, davranışları, sosyal güç arzusu ve üstünlük veya yetki duygusu tarafından motive edilir. Bu nedenle eylemleri her zaman inançlarıyla uyuşmaz. 

• Antagonistik Olanlar 

Komünallerin aksine uzlaşmaz narsistik kişilik bozukluğu, bireylerin sosyal etkileşimlere oldukça rekabetçi bir yaklaşım benimsemesine neden olur. Her durumun bir "kaybeden" ve "kazanan" olduğuna inanarak genellikle sıfır toplamlı düşünme sergilerler. Bu dünya görüşü saldırgan ve düşmanca olmalarına yol açar. Başkalarını küçük düşürmekte hızlı, affetmek konusunda yavaş veya isteksiz olabilirler. 

• Kötü Huylu Olanlar 

Kötü huylu olan narsist kişilik bozukluğunun daha yıkıcı bir biçimi olabilir. Narsisizmin tipik belirtilerine ek olarak kötü huylu biri saldırgan, paranoyak veya sadist olabilir, diğer insanların acısından zevk alabilir. Narsistik kişilik bozukluğu olan biri başkalarının haklarını veya güvenliğini hiçe sayarak antisosyal davranışlar sergileme eğilimindedirler. 

Tanısı Nasıl Konulur? 

Narsist ne demek, bahsettiğimiz belirtilere göre bir tanı koymak mümkün gibi görünse de bu kişilik bozukluğunun tanımlamasının psikologlar ve psikiyatrlar tarafından yapılması gerekir. 

Yukarıda belirtilenleri kendinde ya da yakınlarından birinde gözlemliyorsan mutlaka bir uzmana danışmalısın. 

Narsist olup olmadığını nasıl anlarsın? Uzmanlar nasıl teşhis koyar? 

Biliyoruz ki bu hepimiz için çok zor ama kendini bir an bile olsa tüm zihin oyunlarından uzak bir şekilde dışardan bir gözmüş gibi izleyebilir misin? 

Kendi öykünü kendinden en şeffaf haliyle dinleyebilir misin? 

• Kimsenin cümlesini tamamlamasına izin vermeden kendim anlatmak istiyorum 

• Her ne olursa olsun konuyu kendime çevirebilirim 

• Karşımdaki insanların ne anlattıklarıyla çok da ilgilenmem 

• Kuralları ve sosyal normları sevmem 

Ben kendime bir teşhis koyamadım, bilemiyorum gerçekten böyle mi? Uzmanlar bu işe ne der? 

Hikâyesi alınan danışanın, görüşmeler sırasında tavırlarını incelerler. Bahsedilen özellikleri sergileyip sergilemediğine bakılır. Narsist kişilik bozukluğu semptomlarının nasıl ve ne şiddette yaşandığı gözlemlenir. Daha sonra, danışana özel bireysel tedavi yöntemleri ile tedaviye başlanır. 

Tedavi Yöntemleri Nelerdir? 

Narsist nedir diye sorulduğunda tedavisi olmayan bir kişilik bozukluğuymuş gibi düşünmemek gerekir. İnsana nasıl ki kendini sevmek öğretiliyorsa, bunun da sınırlarının neler olduğu öğretilebilir. Bunun için en uygun yöntem psikoterapi olarak da adlandırılan konuşma terapisidir. Depresyon gibi başka zihinsel sağlık durumlarınız varsa, ilaçlar tedavine dâhil edilebilir. 

Psikoterapi 

Bu kişilik bozukluğunun tedavisi, psikoterapi merkezlidir. Psikoterapi sana şu konularda yardımcı olabilir: 

• Başkalarıyla daha iyi ilişki kurmayı öğretmeyi hedefler, böylece ilişkilerin daha yakın, daha keyifli ve daha ödüllendirici olur 

• Duygularının nedenlerini ve seni rekabet etmeye, başkalarına güvenmemeye ve başkalarından ve muhtemelen kendinden hoşlanmamaya iten şeyin ne olduğunu anlamana yardımcı olur 

• Odak noktası, narsistik kişilik bozukluğu etkenine rağmen sorumluluğu kabul etmene ve sorumluluk almayı öğrenmene yardımcı olmaktır 

• Gerçek kişisel ilişkileri kabul etmeni ve sürdürmeni kolaylaştırır 

• Gerçek yeteneklerini, becerilerini ve potansiyelini tanır ve kabul edersin, böylece eleştiriye veya başarısızlıklara tahammül edebilirsin 

• Duygularını anlama ve yönetme becerini arttırmak için destekler 

• Benlik saygınla ilgili sorunları nasıl ele alacağını anlamana ve öğrenmene yardımcı olarak narsistik kişilik bozukluğu semptomlarına karşı açık olmanı sağlar. 

• Gerçekçi olmayan hedefler istemek yerine ulaşabileceğin hedefler belirlemeyi ve kabul etmeyi öğretir 

Terapi, stres veya kriz zamanlarını yönetmene yardımcı olmak için kısa vadede etkili sonuçlar almanı sağlar. Çoğu zaman aile üyelerini veya dostlarını terapiye dâhil etmek de narsistik kişilik bozukluğu tedavisi sürecine yardımcı olabilir. 

Yaşam Tarzı ve Ev İlaçları ile Tedavi 

Tedavi konusunda daha mesafeli davranabilir veya gereksiz olduğunu düşünebilirsin. Bu kişilik bozukluğunun doğası, terapinin zaman ayırmaya ve dikkat etmeye değmeyeceği hissine kapılmana neden olabilir ve bırakmak isteyebilirsin. 

Yine de şunlar önemlidir: 

Aklını yeni fikirlere açık tutmak. Tedavinin ödüllerine odaklanmak 

• Tedavi planını düzenli takip etmek. Planlanmış terapi seanslarına katıl ve belirtilen ilaçları al. Unutma, bu zor bir iş olabilir ve ara sıra aksilikler yaşayabilirsin. Günün sonunda kazanan sen olacaksın. 

• Alkol veya uyuşturucu kötüye kullanımı veya diğer ruhsal sağlık sorunları için tedavi almalısın. Bağımlılık, depresyon, kaygı ve stres, duygusal acı ve sağlıksız davranış döngüsüne yol açabilir. 

• Hedeflerine odaklanmalısın. Hedeflerini aklında tutarak ve zarar görmüş ilişkileri onarmak ve hayatından daha memnun olmak için çalışabileceğini kendine hatırlatarak motive kalmaya çalış. 

Kendimi Tedavi Sürecine Nasıl Hazırlarım? 

Ne yapabilirsin? 

Eğer narsist kişilik bozukluğu ile ilgili bir tedaviye başlamak istiyorsan ve nasıl başlayacağını bilmiyorsan randevundan önce şunların bir listesini yapabilirsin: 

• Hangi tür olayların seni kızdırdığını veya üzdüğünü belirlemene yardımcı olması için, sahip olduğun herhangi bir semptom ve ne kadar süredir bu belirtilere sahip olduğunu yazabilirsin 

• Geçmişindeki travmatik olaylar ve mevcut önemli stres etkenleri dâhil olmak üzere önemli kişisel bilgileri mutlaka not edebilirsin. 

• Sahip olduğun diğer fiziksel veya zihinsel/ruhsal sağlık durumları dahil olmak üzere tıbbi bilgilerini ekleyebilirsin 

• Almakta olduğun ilaçlar, vitaminler, otlar veya diğer takviyeler ve dozlarını not edin ve uzmanına randevudan önce bildirmelisin 

• Randevundan en iyi şekilde yararlanabilmen için ruh sağlığı danışanına sorman gereken ve merak ettiğin sorular varsa listeleyebilirsin 

Narsist kişilik bozukluğu tedavisi öncesinde bunun bir süreç olduğunu ve en iyi sonuçları elde etmek için özverili olman gerektiğini aklından çıkarmamalısın. 

Uzman Bir Psikolog ya da Psikiyatrdan Neler Beklemeyelim? 

Danışmanına narsist kişilik bozukluğu tedavisi hakkında sorman gereken bazı temel sorular şunları içerir: 

• Sizce semptomlarıma ne sebep olabilir? 

• Tedavinin hedefleri nelerdir? 

• Hangi tedavilerin benim için etkili olma olasılığı en yüksektir? 

• Sizce tedavi ile yaşam kalitem hangi yönlerden iyileşebilir? 

• Terapi seanslarına ne sıklıkla ve ne kadar süreyle ihtiyacım olacak? 

• Aile veya grup terapisi benim durumumda yardımcı olur mu? 

• Belirtilerime yardımcı olabilecek ilaçlar var mı? 

• Başka sağlık sorunlarım var. Bunları birlikte en iyi nasıl yönetebilirim? 

Uzman bir psikolog ya da psikiyatr, narsistik kişilik bozukluğu tedavisinde çok önemli birer rehberdir. Fakat uzman kadar senin de süreci başarıyla bitirmek için istekli olman gerekir. 

Narsist Kişilik Bozukluğu Olan Birisi ile İlişki Mümkün mü? 

Bir narsistle ilişki yaşamak kesinlikle mümkündür ama duygusal ve psikolojik olarak yorucu olacaktır. Onlar partnerlerini duygusal -ve bazen gerçek- bir kum torbası olarak kullanarak, partnerlerinin tüm hayatını ve ruhunu yorabilirler. 

Hangi sorunlarla karşılaşabilirsin bir bakalım. 

• Gerçekten seni sevip sevmediğini anlamakta zorluk çekebilirsin 

Bu kişiler ilk başta seni aşkla bombalayarak kendilerine bağlarlar. Ancak arzlarının devam edeceğinden emin olduklarında maskeleri kaymaya başlar ve gerçek benliklerini ortaya çıkarırlar. Ancak hakaretleri ve tacizleri aralıklı sevgiyle keserler, kurbanın direndiği şey de budur. 

Ancak kurban, kendine aşık bir tacizciyle yaşadığı gerçeğini bilse bile, kalmayı seçer. Bu yüzden profesyonellere, ilişkilerini nasıl yürütebileceklerini sıklıkla sorarlar. Bu cevaplaması gerçekten zor bir sorudur. Hatta bazı uzmanlar böyle bir ilişkinin pek de kurtarılabilecek bir noktada olmadığını söylerler. 

• Çok fazla fedakârlık yaparsın 

Nihayetinde, kendine hayran biri ile yarı düzgün bir hayat yaşamak için kim olduğundan ve neyi temsil ettiğinden çok şey feda etmen gerekir. Ayrıca sana her zaman yalan söyleneceğini kabul etmelisin. Bunun yanı sıra, gerçeği yeniden yazmakta ve sana yapmadığın bir şeyi yaptığını kabul ettirmekte çok iyidirler. Onların mutlu olması için olayların kendileri tarafından yazılmış versiyonunu gerçek olarak kabul etmen gerekir. Aksi takdirde, onların narsist kişilik bozukluğu öfkesine maruz kalırız. 

• Avlanabilirsin 

Narsist ne demek, diye sorulduğunda zihinlerde canlanan kişi genelde suçlayıcı bir tavır içinde olandır. 

Eğer narsistik kişilik bozukluğu olan biriyle ilişkin varsa, muhtemelen sen suçlanan tarafta olacaksın. Herhangi bir problemde, tepki vermeye cüret edersen, onların seni her fırsatta aşağılamalarına, “delisin” ya da “sen de aşırı hassassın” gibi söylemlerine katlanmak zorunda kalırsın. Esasen sahip olduğun her duygu için kendini kötü hissetmene neden olurlar. 

Kendimi Ondan Nasıl Koruyabilirim? 

Narsist ne demek, adım adım öğreniyoruz. Peki, narsist kişilik bozukluğu sahibi olan kişilerden kendimizi nasıl koruyabileceğimizi biliyor muyuz? 

• Görmezden gelmeye çalış 

Bir zorbayla uğraşmak gibi sertliği de görmezden gelirsen, bu onları tatmin etmez ve seçecekleri başka birini bulurlar. 

• Yemi yutmayarak onlarla savaşmaya çalışma 

Diğer yanağını çevir ve eylemlerini onlara haklı gösterme veya savunma 

• Kişiselleştirmeden eleştirilerinin ne olduğunu anlamaya çalış 

Bu seninle ilgili değil. Bu onların kişilik bozukluğu ile ilgili. Sana söylenenleri kişiselleştirme 

• İletişim kurduğunda net sınırlar koy ve net iletişim kullan 

Ne demek istediğini doğrudan söyle 

• Uzak durma kararı alman gerekiyorsa, bunu net ve cesurca yapmalısın 

• Kendi sezgilerine ve hislerine inanmalısın 

Bedenlerimiz bize bir şeylerin yolunda gitmediğini ve insanların bize kötü davrandığını söyler, o sesi mutlaka dinlemelisin! 

• Unutma, kendini koruyabilirsin ve bunu gerçekten yapabilirsin 

Başkalarının seni kurtarmasını bekleme. Onlara karşı çıkmak ve duruşunu korumak sana güç verir 

• Hepimizin nezaket ve şefkatle davranılmayı hak ettiğimizi unutma 

Başkaları için dünyaya daha fazla nezaket getirmek için çalışmak değerli bir hedeftir. Çocukların, arkadaşların ve ailen için örnek ol. 

Empati, narsisizmin antitezidir. Bugün dünyana sevgi getirmek ve narsist kişilik bozukluğu etkisini ortadan kaldırmak için ne yapabilirsin? Empati nedir, göz atalım mı? 

Kaynakça 

Narcissistic Personality Disorder, By Melinda Smith, M.A. and Lawrence Robinson, 
Narcissistic Personality Disorder, Cleveland Clinic, 2020 
Narcissistic Personality Disorder, Mayo Clinic, 2023 
Narcissistic Personality Disorder, Paroma Mitra; Dimy Fluyau, 2023