Yangınların Psikolojik Etkileri
Afetlerde farklı kişiler farklı tepkiler verebilir. Bazı insanlar şok ve donma tepkisi gösterebilir. Bazıları hiçbir şey olmamış gibi davranabilir. Duyarsız gibi görünebilir. Bu etkilenmedikleri anlamına gelmez. Travmanın etkisi sonradan ortaya çıkabilir.
Yangına maruz kalalım ya da kalmayalım teknoloji sayesinde Türkiye’nin çeşitli illerinde an be an takip edebiliyoruz. Orada olmasak bile sosyal medyadan o görüntüleri izlemek, canlı yayınları izlemek, maruz kalan kişilerin konuşmalarını dinlemek oradaki insanlarla empati kurmak da psikolojimizi etkileyecek bir faktördür. Yangından herkes etkilenmez ama özellikle geçmiş travması olan birinin etkilenme ihtimali daha yüksektir.
Yangından etkilenen kişi, sigara içilen ortamlarda kendisini tetikte hissedebilir. Evde kaloriferleri yaktırmayabilir. “Engel olabilirdim, şöyle yaptım ama yeterli gelmedi” gibi düşüncelerle suçluluk duygusu yaşayabilir.
Genel olarak, tedirgin olma, tetikte olma, geleceğe yönelik kaygılar görülebilir. İleride aile kuramama, yine bir felaket olur da ailemi kaybedersem şeklinde kaygılar yaşayabilir.
Bunun yanısıra, afete tanık olan çocuklarda da, sıklıkla yakınının veya kendisinin başına gelebilir korkusu görülebilir.
Bu Durumu Çocuklara Nasıl Anlatacağız?
Çocuklar da teknolojiyi en az büyükler kadar yakından kullanıyor ve onların da yangına maruz kalmasa dahi takip ettiklerini düşünürsek travmatik etkileri olacaktır. Çocuğun ne kadar düzeyde etkilendiğini anlamak için resim çizmesini istemek, oyun oynamak yol gösterici olacaktır.
Çocuk böylelikle duygularını kağıda ya da oyuna yansıtmış olacak. Önemli olan içinde soru işaretleriyle onu yalnız bırakmayıp oyunla aktardığı duyguları açığa çıkarmaktır. Böylelikle sizinle aktarımda bulunmuş ver kendini de güvenli alanında hissetmiş olacaktır.
Ayrıca çocukların yanında doğal afet haberleri izlerken dikkatli olunmalıdır. Yangından dolayı öfkemizi veya endişemizi ifade ederken kullanılan kelimeleri çok dikkatli seçmemiz gerekiyor.
“Her yer yandı bu bir felaket” dediğimizde çocukların hayal dünyasında nasıl bir etki yaratacağınızı bir düşünün. Zihinlerinde canlandırdıkları şey gerçek bir yok oluş, kayboluş ve somutlaştıramadığı bir bilinmezlik haline gelebilir. Özellikle 11yaş altı çocuklarda soyut işlemler dönemi henüz gelişmediğinden “cehennem” “felaket” gibi kelimeleri kafalarında canlandıramayabilirler.
Afetle ilgili soru soran çocuklara “bir şey yok bu haberde önemli değil” demek de doğru değildir. Doğru olan “Orman yanıyor ama yanan ormanlar itfaiye tarafından söndürülecek. Hayvanları arama kurtarma ekibi kurtarmış bak gördün mü” gibi sade ve onun anlayacağı cümlelerle açıklanmalıdır.
Hayvanlarda da travma sonrası stres bozukluğu görülüyor.
2012 yılında yapılan Japonyadaki bir araştırmaya göre afet ilişkili travma sonrası stres bozukluğu yaşayan köpeklerde, aynı insanlarda olduğu gibi beyin fonksiyonlarını etkileyen biyokimyasalların normal dışı aralıklarda olduğu ve kortizol seviyelerinin 10 kat arttığı görülmüştür.
Yani bu araştırmaya göre hayvanlar da insanlar kadar travma sonrası stres bozukluğuı yaşıyor diyebiliriz. Bu araştırmaya göre özellikle köpeklerde sosyal bağ kurarken zorluk yaşama ve öğrenme bozuklukları görülmüştür.
Hayvanınızın Ruh Sağlığını Korumak İçin Tavsiyeler
- Bol su ve dengeli beslenmeleri gerek. Özellikle dumandan etkilendikleri için temiz su içmeleri vücut fonksiyonlarının normal çalışmasını sağlayacaktır.
- Sosyalleşme ve sevgi. Hayvanların da insanlar gibi kendini güvende hissetmeye ihtiyaçları olacağı için belli aralıklarda başlarının okşanması psikolojik travmalarına iyi gelecektir.
- Aşı ve kontroller. Veteriner eşliğinde iç dış parazitlerinin yapılması ve tüm fiziksel acıları dindikten sonra psikolojik evreye geçilebiliniyor diyebiliriz. Olası bir yanık ve fiziksel zarar geçtikten sonra küçük dostlarımızın ruh sağlığına sıra gelecektir.
Yangında Zarar Görmüş Bir Hayvan Bulduğumuzda Ne Yapmalıyız?
- Dumana ve yangına maruz kaldıysa o bölgeden uzaklaştırmak ve temiz hava almasını sağlamamız gerekir.
- Vücut ısısını kontrol altına alın
- Yanık bölgeyi ılık temiz su ile yıkayın.
- İmkan varsa yanık kısmın üzerini temiz bir bezle ıslatıp sarabilirsiniz.
- Hareket etmesini kısıtlamak için kutu-kafes gibi bir şeye koyabilirsiniz
- Acilen bir veterinere götürerek yanlış müdahalede bulunmadan işi uzmanına bırakın. Çok soğuk suya maruz bırakmadan ve yanık kremi dahil hiçbirşey sürmeden veteriner hekimin ellerine bırakın.
