Endorfin Hormonu Nedir? Ne İşe Yarar?

Bizi her daim daha iyi hissettirmek için çalışan bedenimiz oldukça etkileyici ve karmaşıktır. Yaşadığımız mutluluğu, zevki hatta bazen acıyı bile dönüştürmeye gayret eder.

Bir başka deyişle bedenimize göre mutluluk, aynı zamanda acı hissimizin dinmesini ifade edebilir.

Hazırladığımız bu içerikte, mutluluk hormonu olarak adlandırılan ve mutlulukla ilişkilendirilen hormonları ve aralarındaki farkları endorfin hormonu nedir sorusunun başlığı altında inceleyeceğiz.

Endorfin hormonu nedir sorusu, “beyindeki hipofiz bezi ön lobu tarafından ve hipotalamus tarafından salgılanan bir nörotransmiterdir” şeklinde cevaplanabilir. Endorfin, nöronlar arasında kimyasal bir taşıyıcı görevi görür.

Beynin ödül bölgelerindeki reseptörlere bağlanarak sinir sistemi boyunca sinyaller iletirler ve Opiat benzeri bir etki yaratırlar. Endorfin kelimesi, vücut içi anlamına gelen “endojen” ve afyonlu bir ağrı kesici olan “morfin” kelimelerinin birleşimidir.

Endorfin hormonu, bir nevi doğal ağrı kesicidir ve vücudun yaşadığı acıyı dindirmeye yardımcı olur.

Acı ya da ağrı hissimiz oluştuğunda vücudumuz beynimize sinyal göndererek ağrı sinyallerini alan sinir hücrelerini bloke etmek için endorfin hormonunu kullanır. Endorfinin acımızı dindirdiğini ve endorfin hormonunun morfin ile aynı etkileri gösterdiğini söyleyebiliriz.

Bu sayede, stresli ve sıkıntılı durumlarda bile yaptığımız şey ile uğraşmaya devam edebiliriz.

Endorfin hormonu, vücuttaki stres, şok veya fiziksel acı gibi tepkilerden sorumlu olmasının yanında iştahla yediğimiz bir yemek, yaptığımız alışveriş veya seks gibi zevk ile ilişkilendirdiğimiz herhangi bir aktivite de onun görev alanına verilebilecek iyi örneklerden olabilir.

Faydaları Nelerdir?

Endorfin hormonu hakkında daha fazla bilgiye ihtiyaç duymamıza neden olan şey hem fiziksel hem de zihinsel sağlığımızda yaratabileceği olumlu etkidir. Sağladığı koruyucu etki ile stresle mücadele etmemizi sağlayan endorfin hormonunun faydalarından bazıları şunlardır:

Öz benlik duygusunu geliştirir.

Daha iyi bir beslenme düzeni oluşturmamızı sağlar.

Bağışıklığın gelişmesine yardımcı olur.

Depresyon ve anksiyete seviyesini düşürür.

Endorfin Hormonu Hakkında Bilmemiz Gerekenler

Hem ruhsal hem de beden sağlığımız üzerinde etkisi olan endorfin hormonu hakkında bilgi sahibi olmak, hayatımızda yapacağımız küçük değişikliklerle yaşam kalitemizi artırmamıza yardımcı olur. Sizler için endorfin hormonu hakkında bilmeniz gerekenleri açıklamaya çalıştık.

Stres ve kaygıyı azaltır:

Endorfin hormonunun vücudumuzda yeterli miktarda bulunması, stresi ve kaygıyı azaltır. Dişi ve erkek fareler ile gerçekleştirilen bir çalışmada endişeli davranış ile endorfin hormonunun ilişkisi olduğu ve onun varlığı halinde farelerin stresli uyaranlara beklenilenden daha düşük bir tepki gösterdikleri gözlenmiştir.

Bir başka deyişle, endorfin hormonu stres yönetimine yardımcı olabilecek bir etken olarak tanımlanabilir.

Diğer hormonlar ile ilişkilidir:

Hazırladığımız bu yazıda endorfin hormonu hakkında bilgiler verirken, onun yararlarına ve birlikte çalıştığı eşlikçilere bolca değinmeyi hedefledik. Serotonin, dopamin gibi mutluluk hormonu türleri ile iş birliği içinde olduğunu, vücuda etki ederken birbirlerinden destek aldıklarını vurgulamamız gerekir.

Örnek olarak, romantik ve cinsel ilişkilerde adını sıkça andığımız oksitosini de etkilediğini söyleyebiliriz.

Menopoz döneminde değerler değişim gösterebilir:

Adet döngüsü, menopoz gibi dönemler ile ilgili kavramları kullandığımızda aklımıza ilk gelenler östrojen ve progesteron olabilir. Bununla beraber, endorfin hormonunun de süreçte rolü bulunmaktadır.

Yapılan çalışmalar, menopoz döneminde bulunan bireylerin, regl döneminde olan bireylere oranla daha az endorfin hormonu salgıladığını göstermiştir.

Kişilerde sıkça görülen ateş basması belirtisinden hemen önce düşen değerin, sonrasında 15 dakika içinde tekrar istikrarlı bir şekilde durmadan yükseldiği görülmüştür. Ek olarak, yüksek miktardaki endorfin hormonu seviyesinin kadınların doğum sırasında yaşadıkları ağrıyı iyileştirmeye katkı sağladığı görülmektedir.

Endorfin Hormonu Bağımlılık Yapar mı?

Endorfin yani mutluluk hormonu, bağımlılığa yol açabilir. Bu öforik hissi en üst düzeye çıkarmak için, bazı insanlar daha fazla endorfin hormonu üreten faaliyetlere yönelebilirler.

Bireyler aşırı egzersiz, yeme bozuklukları, aşırı seks, uyuşturucu veya alkol yoluyla endorfin hormonu salgılanmasını artırmaya çalışabilirler. Tekrarlı yapılan eylemler sonuç olarak bağımlılığa dönüşebilir ve ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.

Mutlulukla İlişkilendirilen Diğer Hormonlar

Endorfin gibi diğer hormonlar da ruh halimizi etkilemek ve mutlu hissetmemizi sağlamak için beynin farklı bölümlerinde üretilirler. Bununla beraber, her bir hormonun kendine has özellikleri ve etkileri bulunur. Mutluluk hormonu olarak adlandırılan ve mutlulukla ilişkilendirilen diğer hormonlar ise;

Serotonin Hormonu: Ruh halimizi düzenleyen hormonların başında gelir. Öyle ki, anksiyete, depresyon gibi çeşitli duyguların tedavi edilme sürecinde kullanılan ilaçlar genellikle endorfin hormonu referans alınarak yapılır.

Mutluluk hormonu olarak da adlandırılan serotoninin az bilinen bir faydası da sindirime olan yararıdır ve çoğunluğu sağlıklı sindirimi sağlamak adına bağırsaklarımızda bulunur.

Vücudumuzun başka kısımlarında faaliyet gösterenler ise kemiklerimiz, uyku düzenimiz, kanımızın pıhtılaşması ve cinsel işlevlerde görev alır.

Dopamin Hormonu: Yaptığımız bir işi birçok olumlu duygu ve keyif ile bağdaştırdığımız aktiviteler hatta bazen sadece bununla ilgili bir beklentiye girmemiz bile dopamin seviyemizin yükselmesine yardımcı olabilir.

Kişinin kendini iyi hissetmesi ile ilişkilendirilen ve diğer bir mutluluk hormonu olan endorfin, genellikle ödül, motivasyon gibi konular söz konusu olduğu zaman devrededir.

Bahsetmek istediğimiz şeyi bir örnekle anlatalım. Diyelim ki canın tatlı çekiyor ve birden evdeki malzemelerle güzel bir ıslak kek yapmaya koyuluyorsun. Yaptığın kekin fırında pişmeye başladığını görüyorsun ve o mis koku bütün mutfağa yayılıyor. 

İşte tam o sırada vücudundaki dopamin miktarı artış gösterebilir. O his arzuyu güçlendirir ve daha sonra tekrar tatmin etmeye odaklanarak harekete geçer.

Oksitosin Hormonu: Oksitosin hormonunun ruh sağlığı ve bağ kurma konusunda yadsınamaz bir önemi bulunmaktadır. Buna ek olarak bir ilişkiye başladığında, seks dahil birçok fiziksel temasta yüksek oksitosin salgılandığı görülmektedir.

İşte tam olarak da bu yüzden onun bir diğer isminin de aşk hormonu olarak adlandırıldığını söyleyebiliriz.  

Hamilelik, emzirme, doğum gibi konularda görev alan endorfin hormonu, otizm, depresyon ve yeme bozuklukları gibi çeşitli zihinsel durumlarda da değerlendirilen bir kriter olmaya başlamıştır.

Endorfin ile Dopamin Arasındaki Farklar Nelerdir?

İkisi de bedenimizin mutluluğu için çalışan kimyasallar olmakla beraber vücudumuzdaki görevleri farklıdır. Endorfin acıyı doğal olarak rahatlatırken, beynimizin ödül merkezine bağlanılmasından sonra dopamin salınımı gerçekleşir. Yani biri bedenimizin koşullara uyum sağlaması için çalışırken, diğeri mutluluk hormonu olarak işlev görür.

Bir koşucuyu ele alalım. Endorfin hormonu nedir sorusu, “koşucunun ağrılarını yatıştırmaya yardımcı olan hormondur” şeklinde cevaplanacaktır. Bununla beraber dopamin salındığında ise koşucu yarışın sonunda elde ettiği yüksek zevk ve tatmine kavuşur ve devamında da bu duyguyu yaşamak adına motive hisseder.

Endorfin ile dopamin hormonlarının iyi bir iş birliği içinde çalıştığı söylemekle beraber aynı şey olmadıklarının altını çizmeliyiz.

Endorfin Hormonu Eksikliğinde Neler Olur?

Endorfin hormonunu tanımlamanın ötesinde cevaplanması gereken önemli bir başka soru da vücudumuzdaki endorfin eksikliğinin nelere sebep olacağıdır. Endorfin hormonu eksikliği hem fiziksel hem de zihinsel birtakım semptomlar göstermemize neden olabilir.

Aşağıda gösterilen belirtiler ile karşılaşılma olasılığı yüksek olsa da bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunmaktadır:

Artan ağrı ve sızı
Uyku problemi
Depresyon ve anksiyete riski
Ruh hali değişimleri
Bağımlılık

Eğer bu belirtilerden bir ya da birkaçına sahipseniz, profesyonel destek alarak bu problemlerden uzaklaşabilirsiniz.

Endorfin Miktarını Nasıl Artırırsın?

Olaylara yaklaşım tarzınız ve yaşamınızda benimsediğiniz rutin üzerinde yapacağınız değişimler, vücudunuzun salgıladığı endorfin miktarı üzerinde etkilidir. Bu açıdan bakılınca, aşağıdaki önerilerimizi hayatınıza mümkün olduğu kadar entegre etmeniz bile bundan sonraki yaşantınızda daha sağlıklı olmanıza yarar sağlayabilir.

Gülümse: Mutluluğumuzun en bariz görünümü olan gülümsemek, ruh halimiz üzerinde tahmin ettiğimizden de daha fazla etkili olabilir.

Stresi azaltmaya yardımcı olduğu kadar fiziksel olarak olumlu etkilerini gözlemlediğimiz bu ifade, seni daha iyi hissettirecek hormonların salınımını da destekliyor. 

Sana ufak bir sır vermek istiyoruz. Beynin, kahkaha atmanı sağlayan kasların çalışması ile gerçekten mutlu olduğun anların arasındaki farkı ayırt edemiyor.

Başka bir deyişle gülümsemen, sana gerçek mutluluğu vadedebiliyor.

Yiyeceklerden yararlan: Şimdi sana çok da şaşırmayacağın bir bilgi vereceğiz. Mutluluğun bir yolu da midenden geçiyor. Sevdiğin bir şeyi yemen, yeni tarifler deneyip öğünler yaratman da endorfin hormonunun salgılanmasına yardımcı oluyor.

Yiyeceğin baharatlı yiyecekler veya gün içinde ağzına atacağın birkaç parça bitter çikolata iyi bir takviye olacaktır.

Düzenli egzersiz yap: İçeriklerimizin birçoğunda yer alan egzersiz yapmak, endorfin hormonu nedir diye sorduğumuzda yine karşımıza çıkıyor. Fiziksel ve zihinsel sağlığımızı koruyarak bizi zinde tutan faaliyetlerin başında gelen egzersiz yapmak, endorfin salgılanmasında da büyük ölçüde etki gösterir.

Sporu düzenli ve uzun süreler yapma beklentimiz olsa da bunu gerçekleştirmek bazen zor olabilir. Bu gibi durumlarda yürüyüş yapmak, egzersiz yapmak için daha fazla vakit ayırmadan da sonuca ulaşmanı sağlayabilir. Ayrıca yapılan bir araştırmada, 30 dakika süren bir egzersizin de bizi bu konudaki hedefimize ulaştırabileceği söyleniyor.

Ufak bir ipucumuz daha var: Kürek sporu yapan sporcuların gözleme alındığı bir araştırmada grup halinde yapılan sporun, tek başına gerçekleştirilen yürüyüş yapmak ya da benzeri antrenmanlara göre daha fazla endorfin sağlanmasına yardımcı olduğu görülüyor.

Temasın gücüne inan: Egzersiz demişken, seks sırasında hissettiğin o coşkuyu sağlayan şeyin ne olduğunu biliyor musun? Evet, doğru tahmin! O coşku, belki de endorfin hormonu ile haz arasındaki ilişkiyi gösteren en iyi örnektir.

Modunu yükseltirken kalp atışını artıran seks, endorfin ile birlikte dopamin ve serotonin gibi mutluluk hormonu türlerinin yanı sıra bağlılıkla ilişkilendirilen oksitosinin salınımını destekliyor.

Oksitosinden bahsederken eklememiz gereken şey ise küçük fiziksel dokunuşları kesinlikle hafife almaman gerektiği.

Partnerine, çocuğuna veya evcil hayvanına sarılman da ruh halini iyileştirir ve mutluluk hormonu salgılanmasına yardımcı olur.

Meditasyon yap: Meditasyon, farkındalığımızı geliştirerek anda kalmak için gerekenleri öğrendiğimiz bir çalışmadır. Bazı araştırmalar sık sık meditasyon yapan kişilerin acı eşiklerinin daha yüksek olduğunu ve bu durumun da endorfin hormonunun salgılanmasına yardımcı olabileceğini söylüyor.

Güneşe çık: Güneşin insan vücudunda ne kadar büyük bir yer tuttuğunu ve bizim için ne kadar yararlı olduğunu hepimiz biliriz. Bedenimizden enerjimize ve uyku kalitemize kadar birçok noktada bize iyi gelen güneş, endorfin hormonunun yanı sıra serotonin ve melatonin gibi mutluluk hormonu üretimimizi de artırır.

Cildimizi besleyen D vitaminin üretilmesine yardımcı olan güneşin etkisini hissetmemiz için, haftada birkaç kez 15 dakika güneş ışığı almamız yeterlidir.

Yapmak istediğimiz ufak hatırlatma ise mevsim fark etmeksizin güneş kremini kullanmamız gerektiğidir.

Sanat ile iç içe ol: İster resim ister şiir ister başka bir şey olsun, sanatla ilgilenmek esenliğini ve hatta benlik imajını iyileştirmeni sağlayabilir.

Aynı zamanda müzik, endorfin hormonunun salgılanmasını destekleyerek kişinin acı eşiğinin yükselmesini sağlayabiliyor veya bir nevi ağrı kesici etkisi gösterebiliyor.

Endorfinin etkisinin spor nedeniyle oluşmuş bazı ağrıları hafiflettiğini düşünürsek, havaya girmen için açtığın o müziğin aslında sana tahmin ettiğinden de faydalı olduğunu söyleyebiliriz.

Buna ek olarak kendini ifade etmek ve egzersiz yapmak için en keyifli yollarından biri olan dans, spordan sıkılma ihtimaline karşı iyi bir alternatif gibi görünüyor.