Bizi her daim daha iyi hissettirmek için çalışan bedenimiz oldukça etkileyici ve karmaşıktır. Yaşadığımız mutluluğu, zevki hatta bazen acıyı bile dönüştürmeye gayret eder.
Bir başka deyişle bedenimize göre mutluluk, aynı zamanda acı hissimizin dinmesini ifade edebilir.
Hazırladığımız bu içerikte, mutlulukla ilişkilendirilen hormonları ve aralarındaki farkları endorfin hormonu nedir sorusunun başlığı altında inceleyeceğiz.
Endorfin Hormonu Nedir? Ne İşe Yarar?
Endorfin hormonu nedir sorusu, beyindeki hipofiz bezi ön lobu tarafından ve hipotalamus tarafından salgılanan bir nörotransmitterdir şeklinde cevaplanabilir. Endorfin, nöronlar arasında kimyasal bir taşıyıcı görevi görür.
Beynin ödül bölgelerindeki reseptörlere bağlanarak sinir sistemi boyunca sinyaller iletirler ve opiat benzeri bir etki yaratırlar. Endorfin kelimesi, vücut içi anlamına gelen “endojen” ve afyonlu bir ağrı kesici olan “morfin” kelimelerinin birleşimidir.
Endorfin hormonu, bir nevi doğal ağrı kesicidir ve vücudun yaşadığı acıyı dindirmeye yardımcı olur.
Acı, ağrı hissimiz oluştuğunda vücudumuz beynimize sinyal göndererek ağrı sinyallerini alan sinir hücrelerini bloke etmek için endorfin hormonunu kullanır. Endorfinin acımızı dindirdiğini ve endorfin hormonunun morfin ile aynı etkileri gösterdiğini söyleyebiliriz.
Bu sayede, stresli ve sıkıntılı durumlarda bile yaptığımız şey ile uğraşmaya devam edebiliriz.
Endorfin hormonu, vücuttaki stres, şok veya fiziksel acı gibi tepkilerden sorumlu olmasının yanında iştahla yediğimiz bir yemek, yaptığımız alışveriş veya seks gibi zevk ile ilişkilendirdiğimiz herhangi bir aktivite de onun görev alanına verilebilecek iyi örneklerden olabilir.
Faydaları Nelerdir?
Endorfin hormonu nedir sorusunun sormamıza neden olan şey hem fiziksel hem de zihinsel sağlığımızda yaratabileceği olumlu etkidir. Sağladığı koruyucu etki ile stresle mücadele etmemizi sağlayan endorfin hormonunun faydalarından bazıları şunlardır:
- Öz benlik duygusunu geliştirir.
- Daha iyi bir beslenme düzeni oluşturmamızı sağlar.
- Bağışıklığın gelişmesine yardımcı olur.
- Depresyon ve anksiyete seviyesini düşürür.
Endorfin Hormonu Hakkında Bilmemiz Gerekenler
Stres ve kaygıyı azaltır:
Endorfin hormonunun vücudumuzda yeterli miktarda bulunması, stresi ve kaygıyı azaltır. Dişi ve erkek fareler ile gerçekleştirilen bir çalışmada endişeli davranış ile endorfin hormonunun ilişkisi olduğu ve onun varlığı halinde farelerin stresli uyaranlara beklenilenden daha düşük bir tepki gösterdikleri gözlenmiştir.
Bir başka deyişle, endorfin hormonu nedir sorusunun bir cevabı da stres yönetimine yardımcı olabilecek bir etken olarak cevaplanabilir.
Diğer hormonlar ile ilişkilidir
Hazırladığımız bu yazıda endorfin hormonu nedir sorusunun cevabını ararken, onun yararlarına ve birlikte çalıştığı eşlikçilere bolca değinmeyi hedefledik. Serotonin, dopamin gibi hormonlarla iş birliği içinde olduğunu, vücuda etki ederken birbirlerinden destek aldıklarını vurgulamamız gerekir.
Örnek olarak, romantik ve cinsel ilişkilerde adını sıkça andığımız oksitosini de etkilediğini söyleyebiliriz.
Menopoz döneminde değerler değişim gösterebilir
Adet döngüsü, menopoz gibi dönemler ile ilgili kavramları kullandığımızda aklımıza ilk gelenler östorojen ve progesteron olabilir. Bununla beraber, endorfin hormonunun de süreçte rolü bulunmaktadır.
Yapılan çalışmalar, menopoz döneminde bulunan bireylerin, regl döneminde olan bireylere oranla daha az endorfin hormonu salgıladığını göstermiştir.
Kişilerde sıkça görülen ateş basması belirtisinden hemen önce düşen değerin, sonrasında 15 dakika içinde tekrar istikrarlı bir şekilde durmadan yükseldiği görülmüştür. Ek olarak, yüksek miktardaki endorfin hormonu seviyesinin kadınların doğum sırasında yaşadıkları ağrıyı iyileştirmeye katkı sağladığı görülmektedir.
Endorfin Hormonu Bağımlılık Yapar Mı?
Endorfin, yani mutluluk hormonu, bağımlılığa yol açabilir. Bu öforik hissi en üst düzeye çıkarmak için, bazı insanlar daha fazla endorfin hormonu üreten faaliyetlere yönelebilirler.
Bireyler aşırı egzersiz, yeme bozuklukları, aşırı seks, uyuşturucu veya alkol yoluyla endorfin hormonu salgılanmasını artırmaya çalışabilirler. Tekrarlı yapılan eylemler sonuç olarak bağımlılığa dönüşebilir ve ciddi sağlık sorunlarına neden olabilir.
Mutlulukla İlişkilendirilen Diğer Hormonlar
Serotonin Hormonu:
Ruh halimizi düzenleyen hormonların başında gelir. Öyle ki, anksiyete, depresyon gibi çeşitli duyguların tedavi edilme sürecinde kullanılma ihtimali olan ilaçlar genellikle endorfin hormonu referans alınarak yapılır.
Bir diğer adı ile mutluluk hormonunun az bilinen bir faydası da sindirime olan yararıdır ve çoğu sağlıklı sindirimi sağlamak adına bağırsaklarımızda bulunur.
Vücudumuzun başka kısımlarında faaliyet gösterenler ise kemiklerimiz, uyku düzenimiz, kanımızın pıhtılaşması ve cinsel işlevlerde görev alır.
Dopamin Hormonu:
Yaptığımız bir işi birçok olumlu duygu ve keyif ile bağdaştırdığımız aktiviteler hatta bazen sadece bununla ilgili bir beklentiye girmemiz bile dopamin seviyemizin yükselmesine yardımcı olabilir.
Kişinin kendini iyi hissetmesi ile ilişkilendirilen endorfin hormonu genellikle ödül, motivasyon gibi konular söz konusu olduğu zaman devrededir.
Bahsetmek istediğimiz şeyi bir örnekle anlatalım. Diyelim ki canın tatlı çekiyor ve birden evdeki malzemelerle güzel bir ıslak kek yapmaya koyuluyorsun. Yaptığın kekin fırında pişmeye başladığını görüyorsun ve o mis koku bütün mutfağa yayılıyor.
İşte tam o sırada vücudundaki dopamin miktarı artış gösterebilir. O his arzuyu güçlendirir ve daha sonra tekrar tatmin etmeye odaklanarak harekete geçer.
Oksitosin
Oksitosin’in ruh sağlığı ve bağ kurma konusunda yadsınamaz bir önemi bulunaktadır. Buna ek olarak bir ilişkiye başladığında, seks dahil birçok fiziksel temasta yüksek oksitosin salgılandığı görülmektedir.
İşte tam olarak da bu yüzden onun bir diğer isminin de aşk hormonu olarak adlandırıldığını söyleyebiliriz.
Hamilelik, emzirme, doğum gibi konularda görev alan endorfin hormonu, otizm, depresyon ve yeme bozuklukları gibi çeşitli zihinsel durumlarda da değerlendirilen bir kriter olmaya başlamıştır.
Endorfin ile Dopamin Arasındaki Farklar Nelerdir?
İkisi de bedenimizin mutluluğu için çalışan kimyasallar olmakla beraber vücudumuzdaki görevleri farklıdır. Endorfin acıyı doğal olarak rahatlatırken, beynimizin ödül merkezine bağlanılmasından sonra dopamin salınımı gerçekleşir.
Bir koşucuyu ele alalım. Endorfin hormonu nedir sorusu, koşucunun ağrılarını yatıştırmaya yardımcı olan hormundur şeklinde cevaplanacaktır. Bununla beraber dopamin salındığında ise koşucu yarışın sonunda elde ettiği yüksek zevk ve tatmine kavuşur ve devamında da bu duyguyu yaşamak adına motive hisseder.
Endorfin ile dopamin hormonlarının iyi bir iş birliği içinde çalıştığı söylemekle beraber aynı şey olmadıklarının altını çizmeliyiz.
Endorfin Hormonu Eksikliğinde Neler Olur?
Endorfin hormonu nedir sorusu kadar önemli bir başka soru da vücudumuzdaki endorfin eksikliğinin nelere sebep olacağıdır. Endorfin hormonu eksikliği hem fiziksel hem de zihinsel birtakım semptomlar göstermemize neden olabilir.
Aşağıda gösterilen belirtiler ile karşılaşılma olasılığı yüksek olsa da bu konuda daha fazla araştırmaya ihtiyaç bulunmaktadır:
- Artan ağrı ve sızı
- Uyku problemi
- Depresyon ve anksiyete riski
- Ruh hali değişimleri
- Bağımlılık
Endorfin Miktarını Nasıl Artırırsın?
Gülümse
Mutluluğumuzun en bariz görünümü olan gülümsemek, ruh halimiz üzerinde tahmin ettiğimizden de daha fazla etkili olabilir.
Stresi azaltmaya yardımcı olduğu kadar fiziksel olarak olumlu etkilerini gözlemlediğimiz bu ifade, seni daha iyi hissettirecek hormonların salınımını da destekliyor.
Sana ufak bir sır vermek istiyoruz. Beynin, kahkaha atmanı sağlayan kasların çalışması ile gerçekten mutlu olduğun anların arasındaki farkı ayırt edemiyor.
Başka bir deyişle gülümsemen, sana gerçek mutluluğu vadedebiliyor.
Yiyeceklerden yararlan
Şimdi sana çok da şaşırmayacağın bir bilgi vereceğiz. Mutluluğun bir yolu da midenden geçiyor. Sevdiğin bir şeyi yemen, yeni tarifler deneyip öğünler yaratman da endorfin hormonunun salgılanmasına yardımcı oluyor.
Yiyeceğin baharatlı yiyecekler veya gün içinde ağzına atacağın birkaç parça bitter çikolata iyi bir takviye olacaktır.
Düzenli egzersiz yap
İçeriklerimizin birçoğunda yer alan egzersiz, endorfin hormonu nedir diye sorduğumuzda yine karşımıza çıkıyor. Fiziksel ve zihinsel sağlığımızı koruyarak bizi zinde tutan egzersiz yapma alışkanlığı, endorfin salgılanmasında da büyük ölçüde etki gösterir.
Sporu düzenli ve uzun süreler yapma beklentimizi olsa da bunu gerçekleştirmek bazen zor olabilir. Buna karşın yapılan bir araştırmada, 30 dakika süren bir egzersizin de bizi bu konudaki hedefimize ulaştırabileceği söyleniyor.
Ufak bir ipucumuz daha var: Kürek sporu yapan sporcuların gözleme alındığı bir araştırmada grup halinde yapılan sporun, tek başına gerçekleştirilen bir antrenmana göre daha fazla endorfin sağlanmasına yardımcı olduğu görülüyor.
Temasın gücüne inan
Egzersiz demişken, seks sırasında hissettiğin o coşkuyu sağlayan şeyin ne olduğunu biliyor musun? Evet, doğru tahmin! O coşku, belki de endorfin hormonu nedir sorusunun haz ile ilgili en güzel cevabı.
Modunu yükseltirken kalp atışını artıran seks, endorfin ile birlikte dopamin, serotonin ve bağlılıkla ilişkilendirilen oksitosinin salınımını destekliyor.
Oksitosinden bahsederken eklememiz gereken şey ise küçük fiziksel dokunuşları kesinlikle hafife almaman gerektiği.
Partnerine, çocuğuna veya evcil hayvanına sarılman da ruh halini iyileştirir ve mutluluk hormonunun salgılanmasına yardımcı olur.
Meditasyon yap
Meditasyon, farkındalığımızı geliştirerek anda kalmamızı sağlamayı öğrendiğimiz bir çalışmadır. Bazı araştırmalar, sık sık meditasyon yapan kişilerin acı eşiklerinin daha yüksek olduğunu ve bu durumun da endorfin hormonunun salgılanmasına yardımcı olabileceğini söylüyor.
Güneşe çık
Güneşin insan vücudunda ne kadar büyük bir yer tuttuğunu ve bizim için ne kadar yararlı olduğunu hepimiz biliriz. Bedenimizden enerjimize ve uyku kalitemize kadar birçok noktada bize iyi gelen kaynak, endorfin hormonunun yanı sıra serotonin ve melatonin üretimimizi de artırır.
Cildimizi besleyen D vitaminin üretilmesine yardımcı olan güneşin etkisini hissetmemiz için, haftada birkaç kez 15 dakika güneş ışığı almamız yeterlidir.
Yapmak istediğimiz ufak hatırlatma ise mevsim fark etmeksizin güneş kremini kullanmamız gerektiğidir.
Sanat ile iç içe ol
İster resim ister şiir ister başka bir şey olsun, sanatla ilgilenmek esenliğini ve hatta benlik imajını iyileştirmeni sağlayabilir.
Aynı zamanda müzik, endorfin hormonunun sağlanmasını sağlayarak kişinin acı eşiğinin yükselmesini sağlayabiliyor veya bir nevi ağrı kesici etkisi gösterebiliyor.
Endorfinin etkisinin spor nedeniyle oluşmuş bazı ağrıları hafiflettiğini düşünürsek, havaya girmen için açtığın o müziğin aslında sana tahmin ettiğinden de faydalı olduğunu söyleyebiliriz.
Buna ek olarak kendini ifade etmenin ve egzersiz yapmanın en keyifli yollarından biri dans, spordan sıkılma ihtimaline karşı iyi bir alternatif gibi görünüyor.
KAYNAKÇA
Endorphins, Cleveland Clinic, 2022,
13 Ways to Increase Endorphins, healthline, 2019
Why Do We Need Endorphins?, healthline, 2021
7 Ways to Boost Your Morning Endorphin Levels for Happier Days, healthline, 2020
What are neurotransmitters?, Medical News Today, 2023
What Are Endorphins?, Verywell Mind, 2022
Serotonin: What It Is, How to Increase It, and Can You Have Too Much?, Verywell Mind, 2023
Does Oxytocin Affect Your Mental Health?, Verywell Mind, 2022
Endorphin, Science Direct, 2014
