Sağlıklı bir ilişkide her şey yolundadır. Elbette, zaman zaman fikir ayrılıkları olabilir ya da tümseklerle karşılaşabilirsin. Bunların hiçbiri günün sonunda seni aynı masaya oturmaktan alıkoymaz. Bu masa, ilişkide konuştuğunuz, tartıştığınız ve çözüm üretebildiğiniz bir masadır.
Toksik ilişki ise bambaşka bir hikâyedir. Bu hikâyenin kahramanları genelde her konuşmanın sonunda yorgun ve tükenmiş bir halde ayrılırlar.
Bunun başka bir yolu yok mu? Var!
Hadi biraz o yollara bakalım.
Toksik İlişki Nedir?
Toksik ilişki ne demek?
Neden bu adamla/kadınla birlikteyim diye kendine sordun mu? Ya da neden onunla birlikte olmak istiyorsun?
Mutlu olmak, sevilmek, eğlenmek, sevişmek… Bu duyguları en güzel haliyle yaşamayı umarken tam tersi ile karşılaştığımız o an!
Küçücük tartışmalar bile senin için büyük bir problem haline gelebilir. Ya da eskiden olduğu gibi partnerinle geçireceğin bir anı dört gözle beklemiyor olabilirsin. Elinde kalan ise bitkinlik, mutsuzluk ve çaresizlik olabilir. Toksik ilişki böyle tanımlanabilir.
İşe önce kendini tanımak, anlamak, sevmek hatta kabul etmekle başlayıp sonra birlikteliğini iyileştirmelisin. Bu yüzden önce Öz Şefkat: Kendini Sevme Sanatı yazımızı okumanı isteriz.
Toksik İlişkide Olduğunun Belirtileri Nelerdir?
Toksik ilişki içinde yaşanan problemleri fark etmek pek de kolay değildir. Yine de anlamanı kolaylaştıracak bir takım sinyaller görebilirsin.
Aşağıda belirttiğimiz durumların kaçını gözlemliyorsun?
Eşin seni yeterince destekliyor mu?
İhtiyaç ve isteklerine karşı ilgili ve samimi davranıyor mu? “Evet, sen bunu yapamadın ama birlikte başka bir yol bulabiliriz.” Cümleleri ile seni destekliyor mu? Eğer eşinden yeterli desteği görmüyorsan toksik ilişki içinde olabilirsin.
Sağlıklı bir iletişim kurabiliyor musunuz?
İletişim kurduğunuz her an kendini alay edilmiş ve aşağılanmış hissettiğin zamanları bir düşün. Zaman zaman herkes olumsuz davranışlarda bulanabilir ama partnerin bu davranışları düzenli devam ettiriyorsa, fark etmiyorsa, fark ettiğinde çözüm üretmiyorsa bir dur demek gerekebilir. Sağlıksız bir iletişim toksik ilişkinin habercisidir
Eşin seni her zaman kontrol etmek mi istiyor?
Eğer partnerin sürekli olarak nerede ve kiminle olduğunu kontrol ediyorsa, mesajlarına ya da aramalarına geç döndüğünde sinirlenip çatışma yaratıyorsa ve dahası seni kısıtlıyorsa, bu durum içinde bulunduğun ilişkinin toksik ilişki olduğu ve flört şiddeti ile açıklanabilir.
Sana karşı saygısız mı davranıyor?
Saygısızlık, eşinin sana sadece bağırması ya da duygusal ve psikolojik bir olumsuz yaptırım içinde olması değildir. Aramalarına geç dönmesi ya da dönmemesi, seninle ilgili detayları hatırlamaması, sana karşı unutkan ve gamsız davranıyor olması da saygısızlıktır. Bu tekrar eden davranış da toksik ilişkiye işaret eder.
Toksik İlişki Belirtileri
İlişkinde neyin iyi neyin kötü olduğunu en iyi sen bilirsin. Biri için mesajına geç dönülmesi ilgisizlik göstergesiyken senin için “İşi vardır, döner. Yarın haberleşiriz ne olacak ki” duygusunu yaratabilir. Ancak, hayatındaki kişi seni söyledikleri ve söylemedikleri, yaptıkları ve yapmadıkları ile mutsuz ve endişeli hissettiriyorsa hemen çözüm için harekete geçmelisin.
Yukarıda bahsettiklerimize ek olarak dikkat etmen gereken toksik ilişki belirtileri şunlardır:
- Aldığından fazlasını veriyorsun, bu da kendini değersiz ve tükenmiş hissetmene neden oluyorsa,
- Sürekli olarak saygı görmediğini veya ihtiyaçlarının karşılanmadığını hissediyorsan,
- Özgüvenini zedeleyen bir baskı varsa,
- Desteklenmediğini, yanlış anlaşıldığını, aşağılandığını veya saldırıya uğradığını hissediyorsan,
- Partnerinle konuştuktan, birlikte olduktan sonra depresif, kızgın veya yorgun oluyorsan,
- Birbirinizin içindeki en kötüyü ortaya çıkarıyorsanız. Örneğin, rekabetçi bir eş, senin için eğlenceli olmayan, kin temelli bir rekabetçi çizgi ortaya çıkarıyorsa,
- Bu kişinin etrafındaki en iyi benliğin değilsen. Örneğin, dedikoducu yanın ortaya çıkıyorsa veya normalde sahip olmadığın bir çizgi çiziliyorsa,
- Partnerini neşelendirmek için çok fazla zaman ve duygusal güç harcıyorsan,
- Her zaman suçlu olduğunu düşünüyorsan,
Eğer ilişkinde ve kendinde bu durumları gözlemliyorsan toksik ilişki içinde olabilirsin. Daha emin olman için yazımızın devamında senin için ilişkide sağlıklı ve sağlıksız davranışları da yazdık.
İlişkilerdeki Sağlıklı ve Sağlıksız Davranışlar
Sağlıksız davranışlar psikolojik, duygusal ve fiziksel istismar gibi birçok şekilde olabilir. Toksik ilişki genellikle saygı eksikliği ve sınırların ihlalinden kaynaklanır. Bazen bu davranış, kişi yaptığının farkına bile varmadan ortaya çıkar. Eğer bu tür bir davranış, partnere zarar verme niyetiyle sürekli olarak tekrarlanırsa, beraberlik istismar olarak kabul edilebilir.
Bir beraberliğin sağlıklı olup olmadığını belirlerken, en sık hangi davranışların sergilendiğine bakmak önemlidir. Bunu kolaylaştıracak iki liste sunuyoruz. Kendinde ve partnerinde aşağıdaki davranışların kaçını gözlemliyorsun? Birlikteliğin ne kadar sağlıklı görmek ister misin? Yoksa toksik ilişki içinde misin?
Sağlıklız Birliktelik Göstergeleri
- Güvensizlik
- Kıskançlık
- Bencillik
- Benmerkezcilik
- İlgisizlik
- Özensiz konuşmalar
- Suçlamalar
- İstek ve ihtiyaçların göz ardı edilmesi
- Duygusal manipülasyona uğrama
Sağlıklı Birliktelik Göstergeleri
- Güven
- Samimiyet ve açık sözlülük
- İşbirliğine gönüllü olma
- Destek ve cesaretlendirme
- Şefkat ve sıcaklık
- Empati kurmak
- Kabullenme
- İstek ve ihtiyaçların ilgi ile karşılanması
Toksik İlişki Türleri
Bu konudaki en büyük yanılgılardan birisi sadece romantik beraberliklerin toksik ilişki sayılabileceğidir. Oysaki ailemizde, iş yerimizde hatta dostlarımız arasında da ilerletemediğimiz iletişimler olabilir.
Toksik İlişki ve Uyuşturucu Bağımlılığı
Uyuşturucu bağımlısıysan, bundan mahrum kaldığın herhangi bir zamanda çevrendeki insanlara karşı çok daha özensiz ve suçlayıcı davranabilirsin. Bu iletişimin zarar görmesine, bazen onarılamayacak boyutlara ulaşmasına neden olur.
Narsistler ve Sosyopatlar
Narsistler ve sosyopatlar, başkalarının dikkatinden ve hayranlığından beslenme eğilimindedir. Narsist, kalabalığı sever ve hep insanların içinde olma ihtiyacı duyabilir. Böylece kendi kurdukları üstünlük içinde karşıdaki insanları “yetersiz” hissettirmekten keyif alırlar. Bu tür bir toksik ilişki içinde yardıma ihtiyaç duyuyorsan bireysel terapi almayı düşünebilirsin. Daha sağlıklı iletişim kurmak, sınırlarını koruyabilmek ve ilişkide uzlaşmanın yollarını öğrenmek ilişkideki zorlukları daha rahat atlatmanı sağlayabilir.
İş Arkadaşları
İş arkadaşlarımızla her gün belli saat aralığında görüşmek zorundayız. Bu hareket alanımızı kısıtlayan bir durum. Böyle zamanlar için birkaç küçük ama etkili öneride bulunabiliriz. Örneğin, yazıcının sesi beni rahatsız ediyor ya da bu havalandırmanın gürültüsünden çalışamıyorum gibi bir bahaneyle masanı değiştirebilirsin. Eğer sana sürekli şikâyetle geliyorsa onu yöneticine yönlendirebilirsin. Yine de iş yerinde mobbinge maruz kaldığını düşünüyorsan, Mobbing (Psikolojik Taciz) Nedir? yazımızı okuyabilirsin.
Aile ve Arkadaşlar
Ailemizi ve arkadaşlarımızı hayatımızdan uzaklaştırmak sandığımızdan daha zor olabilir. Bu yüzden onları gücendirmeden ziyaretleri ve görüşmeleri azaltmak gerekebilir. Eğer bilinçli uzaklaşman hissedilir ve sana söylenirse durumu en iyi şekilde ifade etmeye özen göster.
Toksik İlişkilerin Etkileri
Aklına hemen duygusal sağlığına zarar veren toksik bir ilişki gelebilir ama düşündüğünden çok daha fazlasıdır. Hayatında yaşadığın sürekli drama/travma seni sosyal olarak yalnızlığa iter. Bu ise depresyon ya da uyku problemleri gibi hastalıklara yol açabilir. Dahası, günlük bakım rutinlerin bile etkilenebilir. Hissettiğin sürekli mutsuzluk ve isteksizlik seni saçını taramaktan bile alıkoyabilir. Uzun süre devam ettirmek zorunda kaldığın yıpratıcı bir birliktelik sana yeme bozukluğu ya da duygu ve davranışlardaki tutarsızlık olarak geri dönebilir. Bunun nedeni ise görülen bozukların aslında savaş-kaç mekanizmasının yanlış yönetiliyor olmasıdır.
Toksik İlişkiden Kurtulma Yöntemleri Nelerdir?
Zarar veren bir iletişimden kurtulmak için öncelikle her iki partnerin de problemler olduğunu kabul etmeleri gerekir. Bazı birlikteliklerin online terapi ile tedavisi mümkündür fakat her iki tarafın da uzman bir psikoterapi tedavisine gönüllü olması gerekir.
Kimi zaman sen ilgisizlikten ya da duygusal uzaklıktan bahsetsen bile partnerin için bu durum bir sorun gibi görünmüyor olabilir. Eğer bir taraf çözüm odaklı, diğer taraf ise terapiye karşı daha mesafeli yaklaşıyorsa ne yazık ki seanslarda beklenen verim sağlanamayabilir.
Zararlı Birlikteliğin Düzelmesi İçin Ne Yapılmalı?
Bu konuda sana destek olacak terapistlerin belirtilen pozitif alışkanlıkları kazanman için seni destekleyeceklerdir. Böylece, belli bir zaman sonra dümeni sen elinize almaya başlarsın ve muhtemel bir problem daha da büyümeden çözüm odaklı yaklaşabilirsin.
-
Sorumlulukların Kabulü
“İlişkimiz iyi gitmiyor. Evet, bir problem var. ”demek yerine “Ben tartışma anlarında öfke kontrolü sağlayamadım, bunu düzeltmeliyim. ”demek ilişkinin kurtarılması için en önemli adımlardan biri olacaktır.
-
Yatırım Yapmak
Bu birlikteliği iyileştirmek için neler yapıyorsunuz? Bu sorunun cevabı çok da derin değil aslında, akşam eve gelirken eşiniz için aldığınız ufacık bir çikolata, akşam yemeğini birlikte hazırlamanız ya da gün içinde, beklenmedik bir anda attığınız bir “seni seviyorum” mesajı, ilişkine yaptığın küçük ama son derece etkili yatırımlardır.
-
Suçlamak Değil, Anlamak
Suçlayıcı cümleler yerine “bu senin hatan”, yapılandırıcı cümleler kurmak iletişimi ve anlayışı kuvvetlendirecektir: “Birbirimizi yanlış anladık, yeniden deneyelim.” “Neden üzgün olduğunu anlıyorum, senin için ne yapabilirim?”
İlişkinizi Bir Adım Öteye Nasıl Taşırsınız?
Terappin psikoterapi uzmanlarının bazı önerileri ilişkini iyileştirirken senin için işleri kolaylaştırabilir. Bunlar:
-
Geçmişe Takılıp Kalmayın
Elbette ki birlikteliğini onarmak için geçmişteki olaylara dönüş yapman gerekebilir. Ancak, bu dönüş uzun ve kalıcı olmamalıdır. Aksi halde kendini sürekli mutsuz ve çıkmazda hissedersiniz.
-
Birbirinize Şefkat Gösterin
Çiftler bireysel olarak da zor zamanlardan geçebilirler. Eşinin hayatındaki yıkıcı bir kayıp, travma ya da iş yerinde yaşadığı bir olumsuzluk onu daha öfkeli ve stresli görmene neden olabilir. Böyle zamanlarda eşlerin birbirine karşı daha açık ve şefkatli davranması gerekir.
-
Sağlıklı Bir İletişim Kurmaya Çalışın
Bir ilişkiyi sağlıklı kılan en önemli adımlardan birisi eşlerin birbirine gösterdiği nezaket ve saygıdır. Alaycı, yargılayan ve “ben” öznesi içeren ifadelerden uzak durmakta fayda var.
“Konuştuklarımı dinlemiyorsun.”
“Ben konuşurken dikkatini bana vermediğinde kendimi kötü hissediyorum.”
-
Birbirinizin Değişim Sürecine Saygı Olun
İşler hiçbir zaman tek bir gecede değişmez. Ve herkesin bir konuda iyileşme gösterirken ihtiyaç duyduğu süre birbirinden farklıdır. Eşine karşı daha sabırlı, esnek ve kabullenici davranmak en iyisi olacaktır.
Yoksa Bu Bir İstismar Mı?
Toksik ilişki ile istismarı ayırt edebilmek önemlidir. Toksik ilişki, sorunlu davranışların kasıtlı gerçekleşmediği, yine de bu davranışların haksız olabildiği ama istismar olarak nitelendiremeyeceği bir ilişki türüdür. İstismar ise başka biri üzerinde otorite kurma isteği ve davranışlarını kontrol etme arzusundan kaynaklanır.
Aşağıdaki istismar davranışlarından birkaçını sürekli olarak eşinde gözlemliyorsan ilişkiyi güvenli bir şekilde sonlandırmak için uzman bir çift terapisi ile görüşmende fayda var.
- Partnerin ters giden her durum için seni mi suçluyor?
- Kendini her zaman aşağılanmış ve utanmış mı hissediyorsun?
- Ailen ve arkadaşlarından eşinin baskıları yüzünden uzaklaştın mı?
- Çalışma ortamına ve sosyal hayatına kasıtlı müdahalelerde mi bulunuyor?
- Finansal olarak seni kısıtlıyor mu?
Kaynakça
How to Spot the Warning Signs of Toxic Relationships, Verywellmind, 2022
What is a toxic relationship? 8 signs of toxic relationships, HealthScope, 2022
24 Signs You’re In A Toxic Relationship And Need To Let Go, Womens Health, 2019
Toxic Relationships, Centerstone
Toxic Relationships, Psych Alive
Is Your Relationship Toxic? What to Look For, Healthline, 2022
