Aniden yoğun bir korku, kalp çarpıntısı, baş dönmesi, nefes almada güçlük ve terleme gibi belirtiler mi yaşıyorsun?
Deneyimleyen kişi için korku dolu bir deneyim olan panik ataklar, aniden ortaya çıkar ve ilk kez deneyimleyen kişi için panik atak nedir tanımlamak zordur.
Bu yazımızda senin için panik atak nedir, nedenleri ve belirtileri nedir, nasıl tanısı konur ve nasıl tedavi edilir gibi merak edilen pek çok soruya yer verdik.
Panik atak hakkında merak edilen her şeyi Terappin ailesi olarak sana sunmak için bu yazımızı hazırladık.
Hazırsan başlayalım mı?
Panik Atak Nedir?
Panik atak nedir, sorusunu doğru bir şekilde cevaplamak panik atağı deneyimlemek kadar zor.
Her gün yüzlerce insan farklı sebeplerle ve farklı şiddete panik atak rahatsızlığını deneyimliyor.
Panik atak nedir? Panik atak, anksiyetenin en sık görülen türüdür. Günümüzde son derece yaygın olan bu hastalığı toplumun % 35’i hayatlarının belli bir döneminde mutlaka deneyimlemektedir.
Çarpıntı, terleme, baş dönmesi, göğüs ağrısı, titreme, nefes darlığı, uyuşukluk, kontrol kaybı gibi yoğun duyguların aniden belirmesi ve kişide yoğun bir korku ve kaygı yaratması haline panik atak denir.
Panik atak krizleri birkaç dakika ya da bir saat sürebilir. Fakat fiziksel ve duygusal etkileri birkaç saat devam etmektedir.
Eğer tedavi edilmezse panik ataklar sıklığına ve şiddetine göre bireylerin yaşamından fiziksel ve de duygusal ciddi hasarlara neden olmaktadır.
Panik Bozukluk Nedir?
Panik bozukluk, sık ve ani panik ataklarla karakterize bir rahatsızlıktır. Ancak panik atak geçiren herkesin panik bozukluk geliştirmeyeceğini belirtmemiz gerek. Bundan ziyade panik bozukluk, atakların açık bir tehlike ya da bir tetikleyicinin olmadığı durumlarda da kendini göstermesidir. Bu kişiler panik bozukluğunda sürekli olarak korku, rahatsızlık ve kontrolü kaybetme hissi ile boğuşurlar.
Panik atak nedir bilmeyen kişi için ilk atak kalp krizine benzer özellikler (karıncalanma, hızlı kalp atışı ve titreme gibi) gösterir ve bir anda ortaya çıkabilir. Panik bozuklukta ise kişilerin birçoğu, geçirebilecekleri nöbetlerden endişe ve korku duyarak hayatlarında büyük değişiklikler yapabilirler. Bu değişiklikler kişinin yaşam kalitesini düşürür niteliktedir.
Panik atakların sıklığı, günde birkaç kez ile yılda birkaç kez olma arasında değişebilir. Panik bozukluk genç yetişkinliğin sonlarında veya yetişkinliğin başlarında ortaya çıkar. Kadınların panik bozukluğa sahip olma riski erkeklere kıyasla daha fazladır.
Neden Panik Atak Yaşarız?
Panik atak nedir ve neden olur? Birçok nedene bağlı gelişebilir. Tetikleyicileri ise kişilerin mizacına, sosyal ve kültürel durumuna göre değişmektedir. Panik atak nedir, ne değildir birlikte inceleyelim.
İlk başlarda herhangi bir uyarıcı olmadan aniden meydana gelen ataklar zaman içerisinde pek çok nedene bağlı gelişmektedir. O nedenleri senin için sıraladık:
Genetik
Birinci dereceden akrabalarında görülen panik atak sorunu, sende ve senden sonraki kuşaklarda panik atağın yaşanma riskini %15 oranında arttırmaktadır.
Dahası kan bağı olan akrabalarında panik atak tetikleyicisi olan durumlardan herhangi birisi yaşandıysa (alkol ve madde bağımlılığı, depresyon, anksiyete bozukluğu) atak yaşama riskin oldukça yüksektir.
Ölümler, Ayrılıklar, Boşanmalar, Kayıplar
Travmalar, güvensizlik duygusu, kaybetme korkusu ve ayrılık kaygısı panik atağın en büyük tetikleyicilerindendir. Çocukluk ve ilk gençlik dönemlerinde hayatlarında ciddi travmalar deneyimlemiş bireyler sonraki yaşlarında panik atak krizlerine açık hale gelirler.
Sosyal Çevre ve Aile Yaşantısı
Zaman zaman hepimiz aile problemleri, maddi ve manevi zorluklar, akran ve toplum baskısı gibi olumsuz durumları deneyimleriz. Peki, herkesin yaşadığı bu sıkıntılar neden panik atağa neden olur?
Sosyal çevremizde ve ailemizde gördüğümüz bütün bu sıkıntılar bize temelde aşağıdaki duyguları aşılar ve bu duygularda korku ve kaygı yaratır.
- Bulunduğum çevre tehlikelerle ve bilinmezliklerle dolu.
- Güvende değilim.
- Yalnızım ve şüpheliyim.
- Aşırı eleştirici ve denetleyici bir düzenin içindeyim.
- Özgüvenimi kaybediyorum.
Gebelik, Hormonlar ve Tıbbi Olaylar
Panik atak kadınlarda daha sık görülür. Özellikle kadınların üçte birinde doğum, düşük, rahmin alınması gibi operasyonlardan sonra yoğun bir şekilde gözlemlenir. Bu atakların ortaya çıkmasında hormonların da etkileri yadsınamayacak düzeydedir. Adet öncesi ve adet esnasında, menopoza girildiğinde panik atak nöbetleri artar.
Bunun yanı sıra bazı tıbbi operasyonlar, triod hastalığı, endokrinolojik bozukluk, atak riskini arttırır.
Panik Atak Belirtileri Nelerdir?
Panik atak nedir, belirtileri nelerdir? Belirtileri aniden görülürler ve belirtiler başladıktan sonra durdurmanın bir yolu yoktur. Genellikle bir atak başladıktan sonra 10 dakika içinde zirveye ulaşabilir. Kısa süre sonra ortadan kaybolur.
En sık görülen belirtiler şunlardır:
- Göğüs ağrısı
- Titreme
- Boğulma hissi
- Ateş basması
- Nefes almada zorluk
- Kontrolü kaybetme korkusu
- Ölüm korkusu
- Yoğun korku hissi
- Mide bulantısı
- Hızlı kalp atışı
- Terleme titreme
- Parmaklarda veya ayak parmaklarında karıncalanma veya uyuşma
Kişinin Yaşamına olan Etkileri
Geçirebileceği nöbetlerden kaygı duyan kişinin yaşamını büyük ölçüde değiştirebileceğini ve bu durumun yaşam kalitesini olumsuz etkileyebileceğini belirtmiştik. Kişi, bu ataklar yüzünden aşağıdaki şekillerde etkilenebilir:
- Depresyon, anksiyete ve benzer rahatsızlıklar
- Sosyal ortamlardan kaçınma
- İş ve okul ortamında sorunlar
- Finansal sorunlar
- Evden çıkma korkusu ya da araç kullanımı korkusu
- Sık sık doktora gitme isteği ve ihtiyacı
- İntihar düşünceleri ve teşebbüsü
- Alkol ve madde kullanımı
Bazı durumlarda panik bozukluğuna kalabalık ve açık alan korkusu anlamına gelen agorafobi eşlik edebilir. Bunun sebebi ise kişi, atak anında bu ortamlardan uzaklaşamayacağından korkar.
Farklı Yaş Gruplarında Panik Atak Nedenleri ve Belirtileri
Panik atakların görülme nedenleri ve belirtileri yaş gruplarına göre farklılık göstermektedir. Şimdi de panik atak nedir daha iyi anlamak için bu farkları inceleyelim.
Çocuklarda ve Ergenlerde:
Her 8 çocuktan birinde görülebilmektedir. Ancak çocuklar kendilerini yetişkinler kadar iyi ifade edemedikleri için aileler bu durumu erken fark etmekte zorlanabilirler.
Çocuğunda aşağıdaki durumları uzun bir süre düzenli aralıklarla gözlemliyorsan bir doktora danışmalısın.
- Ani öfke patlamaları
- Sıkça tuvalete çıkma
- Nedensiz yere normalin üzerinde ağlamalar
- Sık sık hissedilen karın ağrısı
- Yoğun bir korku ve kaygı duygusu
- Anne-babadan bir an olsun ayrılamama ve okula gitmeyi reddetme
Gelişme döneminde sıkça görülen bu hastalık 11 yaş civarında ortaya çıkmaktadır. 13-15 yaş aralığında ise yaklaşık %25 oranında hafif ve orta düzeyde görülmektedir. Kız çocuklarında erkek çocuklarına kıyasla daha fazla gözlemlenir.
Ergenlerde görülen ortak belirtiler ise şunlardır:
- Nefes darlığı
- Ürperme, sıcak basması, karıncalanma ve uyuşma
- Karın ağrısı ve mide bulantısı
- Uykuya dalmada güçlük çekmek
- Yoğun kaygı nedeniyle yeni bir işe başlayamama ya da var olan işi sürdürememe
- “ya…. olursa” gibi düşünceleri zihinden uzaklaştıramadığı için gerçekçi olmayan duygu durumlarının içinde olma
- Sakin kalmakta ve olayları kontrol etmekte güçlük çekme
Yetişkinlerde:
Her 10 kişiden biri ve belki de daha fazlası hayatlarının bir döneminde bu hastalığı yaşayabilir. Semptomlar tipik olarak erken yetişkinlik döneminde, 18-25 yaş civarında ortaya çıkar.
Bunların yanı sıra aşağıdaki durumlarda panik atak belirtilerinin tetikleyicisidir:
- Genetik faktörler
- Büyük stres veya yaşam değişiklikleri
- Kafein, tütün, alkol, eğlence amaçlı ilaçlar ve şekerli yiyecek ve içecekler
Ayrıca aşağıdakiler gibi diğer durumların bir belirtisi olabilir:
Belirtiler:
- Alkol, tütün veya diğer maddelerin sağlıksız kullanımı
- Agorafobi gibi fobiler
- Okulda veya işteki sorunlar
- Sosyal geri çekilme
- Sık tıbbi bakım gerektiren diğer sağlık sorunları
- Finansal zorluklar
- İntihar düşünceleri veya davranışları
Panik Atak Tanısı Nasıl Konur?
Panik bozukluğu tanısı için özel bir laboratuvar testi yoktur. Semptomlar kalp krizine çok benzeyebileceğinden, doktorun muhtemelen seni muayene ederek ve diğer sağlık sorunlarını eleyerek tanı koymaya başlayacaktır.
Belirtilerine başka bir durum neden olmuyorsa ve iki kez veya daha fazla ya da rastgele atak geçirdiysen ve tekrarlama korkusu yaşıyorsan, muhtemelen panik bozukluğun var demektir.
Doktorun seni psikoterapiste sevk edebilir. Ya da aşağıdakileri önerebilir:
- Ataklara neden olan sağlıksız düşünce ve davranışları nasıl değiştireceğinizi öğrenmenize yardımcı olan ‘Bilişsel Davranışçı Terapi’ adı verilen bir tür konuşma terapisi
- Seçici serotonin geri alım inhibitörleri (SSRI'lar) veya serotonin ve norepinefrin geri alım inhibitörleri (SNRI'ler) gibi antidepresanlar
- Merkezi sinir sistemini etkileyen sakinleştiriciler olan benzodiazepinler (Bunlar uzun süre kullanılmaz çünkü onlara bağımlı olabilirsin.)
- Anksiyete önleyici ilaçlar (Benzodiazepinler gibi, bunlar kısa vadede daha iyi çalışır.)
- Kafeini azaltmak
- Düzenli egzersiz
- Alkolü sınırlamak
- Derin nefes egzersizleri
Panik Atak Nasıl Tedavi Edilir?
Panik atak tedavisi mümkün olan psikolojik bir hastalıktır. İlaçlarla tedavi edilebildiği gibi ilaçsız tedavisi de mümkündür. Panik atak tedavisinde tercih ettiğimiz terapi yöntemlerini senin için listeledik:
Psikoterapi
Bilişsel davranışçı terapi ya da konuşma terapisi adıyla da bilinen psikoterapi yöntemi en sık tercih edilen yöntemlerden birisidir.
Tedavi sürecinde danışanlarla hastalığının nedenleri ve sonuçları, bu hastalığın onlarda yarattığı duygu ve düşünceleri ve son olarak hastalığın tetikleyicilerini bütün detayları ile konuşulmaktadır.
Böylelikle danışanların duygu, düşünce ve davranışlarında sorunlarını saptayarak olumlu bir değişikliğe çevirmeyi hedefler.
İlaç Tedavisi
İlaç tedavisi ile ilgili süregelen bir sürü tartışma var. Kimi hastalar sakinleştirici ve antidepresan benzeri birçok ilacın bağımlılık yaratacağı ve üretkenliği yavaşlatacağı gerekçesiyle ilaç tedavisini reddeder.
Oysaki bu algı bütünüyle yanlıştır. Öncelikle bu ilaçlar bir doktor reçetesi olmaksızın verilmez. Hastalığın görülme sıklığı ve şiddetine göre ilaçların dozları belirlenir. İlaçların etkisi 2-3 haftada görülmeye başlandığı için ilk 3 hafta panik atak krizleri devam edebilir ve bunda endişelenecek bir durum yoktur.
Nefes Egzersizleri
Panik atak nedir başlığı altında en sık görebileceğimiz alt başlık nefes egzersizi tedavisidir. Özellikle içinde bulunduğumuz modern çağda bu tedavi yöntemi ile ilgili araştırmalar ve pratikler olumlu yönde sürekli gelişmektedir.
Nefes egzersizleri 4 alt birimden oluşur.
Diyafram nefes egzersizi
Diyafram egzersizi son derece önemlidir çünkü akciğerlerimize doğru havayı iletmemizi sağlar. Günde 10 tekrar 3 set şeklinde ilerletmemiz gerekir.
Nefes farkındalığı egzersizi
‘An’ın içinde olmak ve zihnimizdeki düşüncelerin dağılmasına izin vermek için en etkili yöntemlerden biridir. Hiçbir olumsuzluğa yer vermeden sadece şimdiye ve hiçliğe odaklanarak mutlu ve huzurlu hissetmemiz için yardım eder.
4-7-8 nefes egzersizi
Sinir sisteminin rahatlamasına ve ciğerlere daha çok hava dolmasına yardım eder. Burundan nefes alıp 4’e kadar sayıyoruz, sonra 7’ye kadar sayarak aldığımız nefesi tutuyoruz ve daha sonra 8’e kadar sayarak tuttuğumuz nefesi veriyoruz.
Kontrollü ve yavaş nefes egzersizi
5 dakika süreyle uygulanması gereken bu yöntemin basamakları şöyledir:
- Dik bir oturuşta omuzlar hafifçe geriye itilir.
- Burundan yavaş ve derin bir nefes alınır.
- Dudaklar balon üfler gibi hafifçe büzülerek nefes hafifçe dışarıya verilir.
Kaynakça:
Panic Attacks & Panic Disorder, Cleveland Clinic, 2023
Panic Disorder, NHS, 2020
Panic Attack Symptoms, Web MD, 2021
Panic Disorder: When Fear Overwhelms, National Institute of Mental Health, 2022
Panic Attacks and Panic Disorder: Symptoms & Causes, Mayo Clinic, 2018
Panic Attacks and Panic Disorder: Diagnosis & Treatment, Mayo Clinic, 2018
